دیدارنیوز - سپیدار مقدم: هفده سال از جمعه سیاه بم می‌گذرد. صبح جمعه‌ای تلخ که با لرزشی شدید در عرض ۱۲ ثانیه، باغ شهری با قدمت بیش از ۲۵۰۰ سال را زیر و رو کرد و چنان داغی بر دل مردمان این دیار گذارد که تا سالیان سال پاک نشود، لرزشی که بیش از یک سوم مردم را با خود برد و مجروحان و بی خانمان‌های زیادی بر جای گذاشت. ۸۰ درصد شاکله شهری بم آوار شد و زیر ساخت‌های شهری نابود شد. علاوه بر این‌ها زوایای ناپیدای زلزله از جمله آثار روحی و روانی و آسیب‌های اجتماعی بسیاری از همان لحظه‌های اول همچون زخم‌های عمیق بر روح بم نشست. کمک‌ها از سراسر ایران و جهان به سمت بم روان شد. ایران، بم را در آغوش کشید.
مسئولین می‌گفتند از بم آوار شده شهری مدرن می‌سازیم، شهری جدید، مقاوم و زیبا که اثر داغ‌های بر دل‌ها مانده را کم رنگ و کم رنگ‌تر کند و ارگ قدیم بم، نماد قدمت و تاریخ ۲۵۰۰ ساله را بازسازی می‌کنیم. اکنون بیش از ۵۳۶ میلیون و ۱۱۲ هزار ثانیه از آن ۱۲ ثانیه شوم می‌گذرد، شهر بم با وعده‌هایی که آن روز‌ها داده شد چقدر فاصله دارد؟
در همین رابطه گفت و گویی با مهندس محمد بنی اسدی شهردار بم داشتیم. بنی اسدی از بهمن ماه ۹۸ فعالیت خود به عنوان شهردار شهر بم آغاز کرده است.
ساختمان‌های نیمه کار در بم زیاد است/ نزدیک به سه هزار کوچه خاکی در بم داریم
به عنوان سوال اول در خصوص روند ساخت و ساز‌های شهر بم توضیح دهید. نظارت بر ساختمان‌سازی‌ها چگونه است؟ این ساخت و سازها تا چه میزان بر اساس استاندارد‌ها بوده و تا چه حد رضایت شهروندان را در بر داشته است؟
سالروز زلزله دلخراش بم را در ۵ دی ۱۳۸۲ تسلیت عرض می‌کنم. از خداوند متعال برای همه بازماندگان طلب صبر و شکیبایی دارم. در خصوص ساخت و سازها بعد از وقوع زلزله ستاد‌های معین بازسازی تشکیل شد و هر کدام از استان‌ها بازسازی منطقه‌ای از شهر بم را بر عهده گرفتند و شروع به کار کردند و این بازسازی از واحد‌های مسکونی شروع شد. در ادامه آن واحد‌های تجاری شهر بم در دستور کار قرار گرفت و توسط همین ستاد‌های بازسازی و ستادکل بازسازی شهر بم روند بازسازی واحد‌های تجاری هم شروع شد. اما متأسفانه در سال ۱۳۸۶ پایان بازسازی بم اعلام شد، در صورتی که هنوز بسیاری از ساختمان‌ها به صورت نیمه کاره باقی مانده بودند و به معضلی تبدیل شد که متأسفانه تا به امروز آثارش در شهر بم دیده می‌شود. هنوز واحد‌های مسکونی نیمه کاره در شهر دیده می‌شود. مثلا حیاط سازی انجام نشده و نما ندارند و در خصوص حصار خیلی از زمین‌ها و باغات هیچ گونه اقدامی صورت نگرفته است. آنچه انجام شد تحت عنوان ساخت و ساز ابنیه‌ای مربوط به واحد‌های مسکونی و تجاری بود که در جهت تکمیل آن‌ها هیچ اقدامی صورت نگرفت. در خصوص نظارت بر ساخت و سازها تا زمانی که ستاد کل بازسازی فعال بود بر عهده این ستاد بود. بعد از آن هم به وسیله شهرداری و نظام مهندسی شهرستان صورت می‌گیرد و کار‌ها پیش می‌رود. آنچه که دغدغه امروز مردم است بحث عمران شهری است. متأسفانه در زمان بازسازی بم در خصوص عمران شهری حرکت چندانی در بم انجام نشد در صورتی که تمام تاسیسات و زیرساخت‌های شهری ما از بین رفته بود و هنوز نزدیک به ۳ هزار کوچه خاکی در شهر بم داریم. تقریبا بالای ۸۰ درصد معابر فرعی و کوچه‌های ما خاکی هستند که یکی از دغدغه‌های اصلی مردم و مسئولین منطقه و شهر است. امیدواریم با کمک ملی و عنایت دولت به این قضیه، بتوانیم این مشکل بزرگ را که حداقل حقوق شهروندی است مرتفع کنیم. اینکه ما بتوانیم فضایی را فراهم کنیم که حداقل‌های حقوق شهروندی رعایت شود خواسته مردم است.
اعتبارات بازسازی بم سال ۸۶ قطع شد
می‌توانید بگویید دلیل کندی این روند چیست که بعد از ۱۷ سال کوچه‌ها و خیابان‌ها آسفالت نشده است؟ طی گفتگویی که با چند تن از شهروندان داشتم می‌گفتند که فقط به مرکز شهر رسیدگی شده و بافت قدیم شهر و حتی کوچه‌ها و شهرک‌هایی که ساخته شده آسفالت نشده است.
هیچ گونه خدمات عمران شهری صورت نگرفت. فقط معابر اصلی شهر جدول گذاری و آسفالت شدند. پس از آن هم که در سال ۱۳۸۶ اعتباراتی که در فاصله ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶ راجع به بحث بازسازی بم تزریق می‌شد، یکباره قطع شد. هیچ گونه اعتبار دولتی و ملی برای بحث بازسازی و عمران شهری بم لحاظ نشد و شهرداری بم دارد با توان و درآمد‌های خود کار را پیش می‌برد. با توجه به حجم کار باقی مانده، در توان فعلی شهرداری بم نیست که بتواند کار را پیش ببرد. هر چند ما در حد بضاعت خودمان شروع کرده‌ایم. بحث آسفالت کوچه‌ها را با مشارکت و همکاری شهروندان شروع کرده‌ایم و هر چند کند در حال پیش بردن مسائل هستیم. به‌خصوص در یک سال گذشته این قضیه با جدیت پیگیری شده و استقبال مردم از این طرح مشارکتی خوب بوده است. ولی در نظر بگیرید که ممکن است ما در روز حداکثر بتوانیم ۵ کوچه را آسفالت بکنیم. در حالی که بیش از سه هزار کوچه خاکی در شهر بم داریم و سال‌ها طول می‌کشد با این حرکت بخواهیم پیش رویم. البته اخیرا اقدامات خوبی انجام شده است. در هفته گذشته سفر ریاست سازمان بازآفرینی کشور را داشتیم به همراه معاون شهرسازی – معماری وزارت راه و شهرسازی که در بحث بازسازی شهر قسمت‌های بافت ناکارآمد و هم قسمت‌های مرکزی شهر و سایر محدوده شهری بم قول مساعد دادند. اگر تأمین اعتباری صورت بگیرد شهرداری بم این قول را داده که تمام توان خود را برای این مساله به میدان بیاورد.
ساخت و سازها با پیشینه تاریخی بم سنخیتی ندارد/ به استحکام توجه شده، ولی به معماری نه
در ساختمان سازی شهر به جنبه تاریخی بم توجه شده است؟ در نماد‌های استفاده شده به بافت تاریخی شهر اشاره‌ای دارند یا خیر؟
متأسفانه در بحث ساخت و سازها، نما‌ها و چهره خود شهر این توجه صورت نگرفته است. آنچه مد نظر بوده بحث استحکام ساختمان‌ها بوده که با توجه به زلزله مهیبی که اتفاق اتفاده بود بیشتر توجه بر روی سازه‌ها بود و معماری کمتر مورد توجه قرار گرفته است و ما الان این بی نظمی را در شهر بم شاهد هستیم در صورتی که اگر مدیریت شده بود می‌توانست یک الگو و پایلوت خوبی برای یک شهر جدید باشد. حال از نظر ما عمر این شهر ۱۷ سال بیشتر نیست. بعد از زلزله از لحاظ عمران شهری و ساخت و ساز‌های مسکونی و تجاری می‌توانست یک هماهنگی باشد. بخشی از بازار بم با فرم سنتی خودش احیاء شده است که پیشینه و اصالت این شهر را نشان می‌دهد. اما مابقی ساخت و سازها با پیشینه بم سنخیتی ندارد.
آن اوایل صحبت از ساخت یک شهر مدرن بود. با این وجود با این شهر مدرن خیلی فاصله داریم؟
فقط می‌توان گفت شهر بم یک شهر مستحکم است. وگرنه نمی‌توان نام مدرن را روی آن گذاشت. توجه کنید شهر بم یک باغ – شهر است. نمی‌تواند یک شهر مدرن تعریف شده باشد. باغ شهری که باغات بم با بافت شهری عجین شده‌اند و یک تلفیقی از خانه و باغ است و مناطق شهرک‌های مسکونی درکنار شهر است؛ و به عنوان یک باغ – شهر ثبت جهانی شده است. این مسئله بیشتر بافت سنتی و پیشینه و تاریخ را می‌طلبد که همخوانی با ارگ بم داشته باشد که یک قدمت ۲۵۰۰ ساله برایش تعریف شده است. اینکه بخواهیم بم را به عنوان یک شهر مدرن تعریف کنیم، درست نیست. بم یک شهر مستحکم و یک باغ – شهر زیبا است که ان شاءالله با رسیدگی به مسائلی مانند همین معابری که به عنوان معابر خاکی تعریف شده که خیلی از آن‌ها به عنوان کوچه باغ هستند و قابلیت سنگ فرش را دارند زیباتر هم می‌شود. اگر توجهی صورت گیرد می‌توان به عنوان یک شهر سنتی از بم نام برد. ولی شهری که دوباره بازسازی شده و استحکام ساختمان‌های مدرن را دارد و اما بافت آن باغ ـ شهر و سنتی است.
بر اساس گفته شما این بافت باغ شهری را هم در ساخت و سازها حفظ نکرده‌اند؟
سازه‌هایی که اجرا شده سنتی نیستند و سازه‌های مدرن و نقشه‌های مستحکم بنا شده‌اند. از لحاظ معماری هم چه برای نمای ساختمان‌ها و چه فضاسازی شهری‌مان متاسفانه الگوی خاصی رعایت نشده است. یعنی در شهر بم انواع نما‌ها را داریم و خیلی از ساختمان‌ها هنوز نما ندارند و تأمین اعتبارشان هم مغفول مانده و نیمه کاره رها شده‌اند.
برای سلامت روان شهروندان بم کاری نشد/ بعد از زلزله پدیده حاشیه‌نشینی در بم به وجود آمد
در چنین فجایعی علاوه بر تغییر وضعیت فیزیکی شهر و ساختمان‌ها، بافت و ساختار اجتماعی شهر هم نابود می‌شود. آیا در بازسازی شهر بم هم به این مسئله توجه شده است؟
به لحاظ بعد روحی، روانی و اجتماعی که معمولاً بعداز چنین حادثه دلخراشی که بیش از ۴۰ هزار نفر از جمعیت یک شهر ۹۶ هزار نفره از دست می‌روند قاعدتا یک سری تمهیدات خاص باید برای کاهش آلام روحی و روانی مردم برنامه ریزی کنیم که متأسفانه هیچ اقدامی در این خصوص صورت نگرفته است. ما در شهر بم فرهنگ سرا و سینما داریم، ولی سالن تئاتر یا سالن اجتماعات نداریم. وقتی یک منطقه به عنوان یک شهر در نظر گرفته می‌شود این‌ها جزء مقدمات کار باید باشد. شهری که قبل از زلزله دو سینما داشته است، الان فاقد سینما است و هیچ فکری هم برای آن نشده است و همین اخیراً در طرح سینما امید وزارت ارشاد با مشارکت سازمان شهرداری‌ها دارد انجام می‌شود برای آن هم هیچ تأمین اعتباری صورت نگرفته است و با اعتبار خود شهرداری کار دارد پیش می‌رود و بسیار کند است. فرهنگ سرا‌ها هم همین شکل است. یک فرهنگ سرا در زمان زلزله تحت عنوان فرهنگ سرای کودکان و زنان داشتیم که خیِّرساز بوده است، اما هنوز کامل نشده و هنوز به صورت کامل مورد بهره برداری قرار نگرفته است. یا موارد دیگری که می‌تواند ابعاد اجتماعی را نشان دهد مثل پارک‌های محله‌ای و زمین‌های ورزشی که باعث شور نشاطی در مردم باشد، در این موارد کمتر کار شده است. هدف این بوده مردم در زمان زلزله زیر یک سرپناه قرار بگیرند و بعد از آن هم کلاً رها شدند. بعد از سال ۱۳۸۶ که پایان بازسازی اعلام شد دیگر کاملاً پروژه‌ها وطرح‌هایی هم که بود رها شد و بر دوش مسئولین محلی گذاشته شده که توان محلی هم بسیار محدود بوده است.
اگر بخواهیم به مسائل اجتماعی بعد از زلزله بم اشاره کنیم به چه مواردی می‌رسیم؟
ما بعد از زلزله با دو مسئله مواجه بودیم. یکی اینکه در برهه‌ای از زمان آمار خودکشی‌ها در شهر بم بالا رفت. خیلی از افراد بودند که کل خانواده‌شان را از دست داده بودند و برنامه‌ریزی خاصی برای آسیب‌هایی که بعد از وقوع یک حادثه تلخ حادث می‌شود وجود نداشت. در کنار آن غیر از این موارد ما بحث حاشینه نشینی را در شهر بم شاهد هستیم. در همان زمان تعدادی از افرادی غیر بومی که ساکن بم نبودند به شهر بم هجوم آوردند که از امکانات و تسهیلاتی که دولت می‌دهد استفاده کنند. همین قضیه متأسفانه در بم ماندگار شد. علی رغم اینکه شهر بسیار بزرگی نیست، اما موضوع حاشیه‌نشینی را هم در این شهر داریم که الان یکی از دغدغه‌ها محسوب می‌شود.
با همکاری ستاد بازآفرینی شهری اقدامات خوبی در آینده بم رخ خواهد داد
لطفا به اقداماتی که در دوره شما برای پیشگیری از این آسیب‌های اجتماعی قرار است انجام شود اشاره کنید.
ما با جدیت طرح‌ها و برنامه‌های خودمان را پیگیر بوده‌ایم و به سازمان بازآفرینی کشور ارائه کرده‌ایم. همین بحث فرهنگ سرا‌های محله‌ای و مجموعه‌های ورزشی و تفریحی را در محلاتمان تعریف کرده‌ایم که مورد توجه استان هم قرار گرفته است و با نظر مساعد به سازمان بازآفرینی کشور ارسال شد. در سفری هم که آقای دکتر عبوری از بم داشتند این ضرورت را احساس کردند که با تأمین اعتباری که صورت می‌گیرد و مشارکتی که شهرداری در این قضیه خواهد داشت بتوانیم شاهد اجرای این فرهنگ سرا‌های محله‌ای و مراکز ورزشی- تفریحی محله‌ای و فضای سبز محله‌ای باشیم. در کنار آن در خصوص بحث حاشینه نشینی، زمین جایگزینی مشخص شد که با مشارکت شهرداری بم و سایر ارگان‌های ذی‌ربط مثل بنیاد مسکن و مجموعه فرمانداری و بخشداری مرکزی بم این قضیه هم دارد پیش می‌رود. یعنی داریم این زمین‌های جایگزین را آماده می‌کنیم که به عنوان یک شهرک جدید در ضلع شمالی شهر بم ایجاد شود و جابجایی این حاشیه‌نشین‌ها را به محله‌های جدیدشان داشته باشیم. تسهیلات دولتی و زمین رایگان برایشان در نظر گرفته شده که بتوانند ساخت و سازی داشته باشند و این قضیه هم مرتفع شود. در بحث سینما هم شروع کرده‌ایم مثل همین طرح‌های سینما امید که درکشور در حال اجرا بود ما هم با توان شهرداری مراحل اولیه ساخت را شروع کرده‌ایم که این حداقل‌ها را بتوانیم داشته باشیم. در کنار آن پارک بانوان را داریم که در آینده نزدیک در ایام نوروز افتتاح پارک بانوان بم را داشته باشیم. شهربازی بم سال‌هاست که به حال خودش رها شده و نیمه کاره باقی مانده که آن هم جزء پروژه‌های ما تعریف شد و آن هم همزمان با پارک بانوان در ایام نوروز افتتاح خواهیم شد تا این حداقل‌ها را مردم بم بتوانند استفاده کنند و بچه‌های بم از این حداقل‌های شهرنشینی بهره‌مند شوند.