«سیدحسن حسینی» کارشناس امور اجتماعی در گفت‎وگو با "دیدارنیوز"؛

پایین آمدن سن اعتیاد در جامعه ایران امر جدیدی نیست

نیروی انتظامی بابت اطلاع رسانی، بسیار کار خوبی می‎کند، اما بدانند که نیروی انتظامی و قوه قضاییه در مرحله آخر ورود به آسیب‎های اجتماعی قرار دارند. مطمئن باشید که با گستردگی پدیده‎ها هر چقدر نیروی انتظامی امکاناتش را افزایش بدهد، باز هم قادر به کنترل اینگونه پدیده‎ها نیست. اینگونه پدیده‌ها بایستی در مبدأ و در مسیر که ربط به نهاد خانواده، اقتصاد، برنامه‎ریزی و قانون‎گذاری دارد بررسی شود نه نیروی انتظامی و قوه قضاییه. ما اگر مشکلاتی امروز در جامعه داریم ارتباطش برمی گردد به برنامه‎ریزان اجتماعی، قانون گذاران و مجریان قانون، یعنی یک چیزی نیست که برای امروز باشد.

کد خبر: ۲۹۲۵۰
۱۲:۵۹ - ۱۹ تير ۱۳۹۸

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‎راد: چند شب پیش در جوی آب خیابان سعدآباد تهران، دو کودک کار که کمتر از ۱۵ سال سن داشتند با پایپ، مواد مصرف می‎کردند. کمی جلوتر دو گونی بزرگ ضایعات در جوی قرار داشت. افرادی که در آن تاریکی شب و نبود چراغ از آن قسمت پیاده‎رو عبور می‎کردند برای چند ثانیه با تعجب و تاسف نگاه می‎کردند و رد می‎شدند.

 

چندی پیش «ایوب سلیمانی» جانشین ناجا اعلام کرد که سن اعتیاد در کشور به ۱۶ سال کاهش یافته است. همچنین وی تاکید کرد: «حضور ما در مدارس و دانشگاه‌ها فعال است و تلاش می‌کنیم با رویکرد پیشگیرانه در کنار حوزه برخورد با کمک همه دستگاه‌ها، نقشه دشمنان که همانا آلوده کردن جوانان ما است به نتایج خوبی برسیم».

 

اعلام این موضوع که سن اعتیاد، کاهش یافته و به نوجوانان رسیده است قطعاً زنگ خطری برای جامعه خواهد بود. اعتیاد آسیب‎های جبران ناپذیری به یک جامعه می‎زند که تا سال‌ها نمی توان این آسیب‎ها را جبران کرد.

 

 

در این خصوص، دیدارنیوز با سیدحسن حسینی استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران که سال‌ها در حوزه اعتیاد و آسیب‎های اجتماعی در ایران و فرانسه کار کرده، به گفتگو پرداخته است.

 

سید حسن حسینی در مورد پایین آمدن سن اعتیاد گفت: «من در دهه ۸۰ بر روی اعتیاد کار کردم و در اردوگاه‎های ترک اعتیاد، نوجوانان ۱۳ الی ۱۴ ساله هم دیده‎ام؛ بنابراین موضوع پایین آمدن سن در پدیده‎هایی مثل مصرف مواد مخدر و تن فروشی و ... امر جدیدی نیست. آن زمان که بر روی اعتیاد مطالعه داشتم در دبیرستان‎ها و راهنمایی‎ها نیز دانش‎آموزان معتاد، حضور داشتند».

 

وی در ادامه بیان کرد: «این موضوع که ما چرا با افزایش تعداد معتادین مواجه هستیم مخصوصاً با معتادینی که مصرف مواد صنعتی دارند، جواب؛ مشخص است، در حقیقت آنچه عیان است چه حاجت به بیان است. اگر در خیابان‎ها قدم بزنید یک مناطقی به اصطلاح ما آلودگی بیشتری به لحاظ حضور بعضی پدیده‎های آسیب شناختی مثل اعتیاد دارند. این مناطق در شهر‌های بزرگ و کوچک، مشخص می‎کند که این پدیده، نه تنها محدود نشده بلکه گسترش بیشتری پیدا کرده ‎است. آمار تعداد معتاد‌ها ۳ میلیون و نیم داده شده است. در حقیقت سعی می ‏کنند با ارقامی که می‎دهند مشکل ذهنی برای مردم ایجاد نکنند، ولی به صورت علنی قابل مشاهده است که اینگونه پدیده‎ها در جامعه وجود دارد و به گستردگی دیده می‎شود. حال ما چه کار می‎خواهیم بکنیم؟»

 

این استاد دانشگاه معتقد است که نیروی انتظامی و قوه قضاییه در مرحله دوم معضلات اجتماعی باید ورود کنند: «در حقیقت نیروی انتظامی و قوه قضاییه، ردیف‎های بعدی برخورد با انحرافات اجتماعی و آسیب‎های اجتماعی هستند. به عبارت دیگر وقتی زن و شوهری اختلاف پیدا می‎کنند و به مرحله طلاق می‌رسند به دادگاه مراجعه می‎کنند. دادگاه‎ها نیز شورا‌های داوری و مشاوره و... برای این موضوعات ایجاد کرده‎اند. این در حالی است که ما باید اول ببینیم که چرا این اختلاف زناشویی شروع شده است. در موضوع اعتیاد نوجوانان و جوانان نیز همین صورت است و باید اول ببینیم چه عامل‎هایی موجب می‌شود در جامعه‌ای میزان و تعداد معتادین نوجوان و جوان افزایش پیدا کند. مراحل پیشگیری و درمان، مراحل اول و دوم قبل از مداخله نیرو‌های انتظامی هستند ولی ما در جامعه خود مسئول همه چیز را نیروی انتظامی می‎دانیم. یعنی نیروی انتظامی اعلام می‎کند من تعداد خودرو‌های گشت ارشاد و نیرو‌های گشت ارشاد را برای حفظ امنیت اخلاقی جامعه افزایش می‌دهم، اما اگر با نیروی انتظامی و محاکمات قضایی قرار بود این قضایا حل شود تا به امروز حل شده بود. ما ۱۵ میلیون پرونده قضایی داریم. جزء کشور‌هایی هستیم که تعداد زندانیان، رقم قابل توجهی است، حال چه فایده‎ای دارد زندانی و اعدام کنیم. این همه قاچاقچی اعدام کردیم به کجا رسیدیم؟»

 

پیشگیری بهتر از درمان

 

حسینی معتقد است وجود این مشکلات در جامعه ما به این دلیل است که ما به صورت پیشگیرانه عمل نمی‎کنیم و به همین دلیل با گستردگی مواجه می‎شویم. وی در ادامه بیان کرد: «تصور نکنید منظور من از پیشگیری از نوع حرف درمانی و روانشناسانه است. شما صبح تا شب به یک جوان درس اخلاق دهید یا نصیحتش کنید، قطعاً تاثیری نخواهد داشت. پیشگیرانه که من به عنوان یک جامعه شناس می‌گویم این است که ببینیم در کدام محله‎ها افراد به مشکلاتی دچار هستند. باید دید چرا تعداد معتادین در منطقه X  و Y در تهران یا در مناطقی از مشهد و یا مناطقی در شیراز و... زیاد است؟ چرا کسانی که تن‎فروشی می‌کنند بیشتر در این مناطق هستند؟ اگر ما این چرایی‌ها را کشف کردیم و بدست آوردیم، می‎توانیم مشکلات را رفع کنیم. این چرایی‎ها هم قابل بدست آوردن است و من و دیگران هم کار کرده‎ایم».

 

راه‎های پیشگیری

 

این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود افزود: « قطعاً هر پدیده اجتماعی نامطلوبی مثل اعتیاد دو وجه دارد، یک وجه آن نامطلوب است به خاطر کسانی که اسیر اعتیاد می‌شوند. اما یک وجه مطلوب هم دارد برای کسانی که از این طریق، ثروت و سرمایه به دست می‎آورند. چون قاچاقچیان بزرگ، هیچ وقت در دسترس نیروی انتظامی و قوه قضاییه نیستند و بعد از آن ها، خرده‎فروش‎های مواد هستند. شما ببینید تمام کسانی که خرده دزدی می‎کنند افرادی هستند که شغل و تحصیلات درستی ندارند، شکست و افت تحصیلی داشتند و از خانواده های بهم ریخته بودند. نهایتاً هم با افرادی رفت‎وآمد کردند که آنها کار و حرفه‎شان دزدی بوده است و یا مواد، مصرف می‎کردند و یا تن فروشی می‎کردند».

 

حسینی در ادامه اظهار کرد: «اینگونه پدیده ها را باید چند وجهی دید. جامعه ما به لحاظ جمعیتی، یک جامعه نسبتا جوان است. شما ببینید جوان‎ها به چه چیزی نیاز دارند که ما در دسترسشان قرار ندادیم. موسیقی یکی از مواردی است که فقط به کلاس‌های آموزشی که فقط قشر متوسط و ثروتمند می توانند بچه‎های خود را بفرستند ختم شده است ولی در جامعه ایرانی، چقدر میدان قرار دادیم برای نوجوانان و جوانانملن که ظرفیت‎های مختلف هنریشان و ذوق‎های فنی‎وحرفه‎ای و ورزشیشان را ظهور بروز بدهند. شهرداری‌ها چه میزان میدان ورزشی متناسب با سن جوانان و نوجوان در محلات مختلف ایجاد کرده اند. به نسبت افزایش جمعیتی که پیدا کردیم و به نسبت افزایش جمعیتی که محلات پیدا کردند ما حتی پارک مناسب، درست نکردیم، پارکی که محل گردش مردم است.

 

سید حسن حسینی افزود: «ما یک کارهایی را انجام نداده‌ایم و مسئولین و قانونگذاران ما انجام نداده‎اند؛ بعد براثر این کارهای انجام نشده ما امروز با یکسری مشکلات مواجه هستیم. بعد این مشکلات را می‎خواهیم از طریق انتظامی و قضایی حل کنیم. درحقیقت نیروی انتظامی و قضایی، مراحل آخر هستند که باید پا به میدان بگذارند. در واقع کنترل اجتماعی در ذهن افراد و خانواده افراد و در مدرسه ها و مراکز آموزشی به وجود می آید».

 

نیروی انتظامی و قوه قضاییه در مرحله آخر

 

حسینی یکی از عامل‎های گرایش به اعتیاد نوجوانان و جوانان را مشکلات اقتصادی مردم جامعه مطرح کرد و گفت: «شما در نظر بگیرید معلم‎هایی که خودشان مشکلات اقتصادی فراوانی دارند، آیا می‌توانند امری را به لحاظ تربیتی به دانش‎آموزان انتقال بدهند؟ خانواده‎هایی که با بحران اقتصادی روبرو هستند، پدر باید از ۶ صبح تا ۸ شب کار کند وظایف تربیتی در خانواده به صفر می رسد. مادری که صبح و شب باید فکر این باشد که چگونه زندگی را با این مشکلات اقتصادی بگرداند، وظیفه تربیتیش از دست می‎رود. این مسائل باعث می‎شود که یکسری از آسیب‎ها را ما در جامعه با آن‌ها مواجه هستیم».

 

وی در ادامه گفت: « نیروی انتظامی بابت اطلاع رسانی بسیار کار خوبی می‎کند اما بدانند که نیروی انتظامی و قوه قضاییه در مرحله آخر ورود به آسیب‎های اجتماعی قرار دارد. مطمئن باشید که با گستردگی پدیده‎ها هر چقدر نیروی انتظامی امکاناتش را افزایش بدهد، باز هم قادر به کنترل اینگونه پدیده‎ها نیست. اینگونه پدیده‌ها بایستی در مبدأ و در مسیر که ربط به نهاد خانواده، اقتصاد، برنامه‎ریزی و قانون‎گذاری دارد بررسی شود نه نیروی انتظامی و قوه قضاییه. ما اگر مشکلاتی امروز در جامعه داریم ارتباطش برمی گردد به برنامه‎ریزان اجتماعی، قانون گذاران و مجریان قانون، یعنی یک چیزی نیست که برای امروز باشد».

 

مصرف بالای مواد صنعتی در ایران

 

دکتر حسینی در ادامه به مصرف مواد صنعتی در ایران اشاره کرد و گفت: «به طور کلی در جامعه جهانی و به طور اخص در جامعه ایرانی، موردی که امروز با آن روبرو هستیم مصرف مواد صنعتی به خصوص شیشه است. سالهای گذشته در فرانسه من درباره اعتیاد کار کردم و هنوز هم با مراکز ترک اعتیاد آنجا در ارتباط هستم. وقتی آنجا را با ایران مقایسه می‎کنم میزان مصرف مواد صنعتی در ایران بسیار زیادتر است. در فرانسه جوانان به صورت تفننی حشیش می‎کشند ولی شما خیلی کم می‎بینید جوانان یا نوجوانان فرانسوی شیشه بکشند. چرا؟»

 

وی در ادامه اظهار کرد: «به خاطر این است که آن‌ها دسترسی‎های دیگری دارند. البته زیر ۱۸ سال کسی به آن‌ها نوشیدنی‌های الکلی و... را نمی‌فروشد، ولی در سن جوانی اگر بخواهند نهایتاً نوشابه الکلی کم درجه مصرف می‎کنند. اما در ایران قیمت مشروبات الکلی ده‎ها برابر قیمت شیشه است. چون مشروبات الکلی جرم و شلاق دارد، ولی مواد مخدر شلاق ندارد و از این رو قیمت مشروبات الکلی بسیار بالا است. قیمت مصرف مواد مخدر شیشه در طول یک ماه برابر است با قیمت یک شیشه مشروب الکلی خاص. این یکی از مواردی است که تعادل را در جامعه ما از بین برده است. ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم همه پیغمبرزاده، عالم‎زاده و متقی باشند؛ جامعه است با افراد مختلف و گوناگون خودش؛ بنابراین وقتی که یکسری محدودیت‎ها را ما در یک جایی بوجود می‎آوریم، توجه نداریم محدودیت‎های به وجود آمده در یک جای دیگر، سر باز می‎کند. در جامعه ما نیز در اینجا سر باز کرده است که میزان گرایش و مصرف و توسعه مواد صنعتی به مراتب از جامعه غربی بیشتر است. علت این است که در ساختار‌های اجتماعی ما هماهنگی‎های نظام اجتماعی میان بخش‌های مختلف وجود ندارد».
 

 

در مراکز ترک اعتیاد چه می‎گذرد؟

 

حسینی از تحقیقات خود در مورد مراکز اعتیاد نام برد و گفت: «کلینیک‎های مشاوره و ترک اعتیاد و ... از اواخر دهه ۷۰ و اوایل ۸۰ توسط سازمان بهزیستی که در واقع زیر نظر سازمان بهداشت و درمان و آموزش پزشکی بود راه‎اندازی شدند؛ اکثراً هم به اصطلاح کار‌های روانشناسانه و مشاوره می‌کنند. من در سال‌های ۶۳ الی ۶۴ هجری شمسی بر روی اردوگاه‎های نیرو‌ی انتظامی مطالعه کردم. در آن سال‌ها نیروی انتظامی، معتادین را جمع می‎کرد و ۴۵ روز آن‌ها را در اردوگاه‎ها نگه می‎داشت و یک ترک بدنی و انتظامی به آن‌ها می‌داد و دوباره ولشان می‎کرد. اکثر آن‌ها هم دوباره به اعتیاد روی می‎آوردند. در آن زمان اگر یک معتادی را سه نوبت برای ترک اعتیاد می گرفتند، نوبت چهارم بایستی اعدام می‌شد؛ در حقیقت قوانینی که هیچ کدامشان اثرگذار نشد».

وی در مورد اینکه چگونه باید ترک صورت گیرد بیان کرد: «یک معتاد، فردی است که به لحاظ بدنی (physiologic)، روانی (Psychologic) و اجتماعی (sociologiec) مبتلا شده است. شما به لحاظ جسمی اگر یک قرص مسکن را مجبور باشید به خاطر درد، دو ماه پشت سر هم مصرف کنید، بعد از دو ماه اگر شما آن قرص مسکن را که مواد مخدرش بسیار محدود و کنترل شده است، ترک کنید بخشی از آثار جسمی یک معتاد در وجودتان ظاهر می‎شود. ما یک معتاد را ترک بدنی و تا حدودی ترک روانی می‎دهیم؛ اما این معتاد برمی‎گردد به همان محل زندگیش، همان جایی که کار نداشته، مشکلات خانوادگی و اقتصادی اطرافش را فرا گرفته بوده است. بعد شما می‎بینید که معتادین دائما بعد از ترک، دوباره به اعتیاد برمی‎گردند».

وی در ادامه گفت: «یک مراکز یا NGOهای گمنامی هستند مثل آفتاب که به صورت‌های متفاوتی ترک اعتیاد را دنبال کردند. یک مقدار هم موثر بودند. ولی یک آدم هروئینی را می‎توانستند تبدیل به کسی که تریاک مصرف می‎کند، بکنند. امروزه هم متادون جایگزینی است که امکان می دهد افراد معتاد در ترک بدنیشان از نقطه ۱۰۰ به ۴۰ برسند؛ ولی اینکه شما انتظار داشته باشید که از لحاظ بدنی یک معتاد به هروئین یا شیشه، ۱۰۰ درصد دیگر مصرف نکند، انتظار بی جایی است. از لحاظ روانی هم خود به خود آدم‎هایی که معتاد می‎شوند یک حساسیت‌های روانی خاصی دارند. افراد معتاد یا خودکشی می‎کنند یا با مشکلات زندگی مبارزه می‎کنند. معمولاً افراد معتادی که خودکشی می‌کنند به لحاظ شخصیتی و روانی آدم‎های سست و ضعیفی هستند. اگر این فرد سست و ضعیف مجدداً به چرخه زندگی معمولی برگردد و در آن چرخه همچنان با مشکلات مواجه باشد، خود به خود اولین راهی را که می‎رود برگشت به اعتیاد است. البته وجود دوستانش و کسانی که در محل زندگیش مصرف کننده بودند و رابطه چهره به چهره با آن‌ها دارد و... همه دست به دست هم می‎دهند و به مصرف برمی‎گردد. من تعداد بسیار زیادی معتاد می‌شناسم که زندگی بعد از ترکشان را دنبال کرده‌ام، دائماً تکرار و تکرار صورت می‌گیرد و تا به حد نابودی پیش می‎روند و به همین دلایل است که سن آن‌ها به ۴۰ سال نمی‎رسد».

 

محل مناسب برای ترک اعتیاد نوجوانان و جوانان

 

سید حسن حسینی در مورد مراکز ترک اعتیاد برای جوانان و نوجوانان گفت: «یکی از موارد مطلوب این است که ما زندان‎های مجزا برای جرایم داشته باشیم؛ اردوگاه‌های ترک اعتیاد برای گروه‌های سنی متفاوت نیز داشته باشیم. قطعاً درست نیست که فرد زیر ۱۸ سال برای ترک اعتیاد فرستاده شود به همان اردوگاهی که یک معتاد ۴۵ ساله هم آنجا است. در واقع اردوگاه ترک اعتیاد یک شکل ضعیفی از زندان‎ها هستند؛ زندان محل بازسازی و محل تربیت مجدد است. اما وقتی شما گروه‎های سنی مختلف را در یک فضا می‎اندازید آن چیز‌هایی هم که طرف بلد نیست آنجا یاد می‎گیرد. یعنی ممکن است در آنجا با فردی برخورد کند که در بیرون از زندان، شبکه‎هایی برای جا‎به‌جایی مواد داشته باشد و به فروش برساند، این فرد بعد از اینکه از اردوگاه بیرون می‎آید علاوه‎بر اینکه مصرف کننده باقی می‎ماند خرده فروش مواد مخدر هم می‎شود».

حسینی در پایان گفت‎وگو بیان کرد: «این موضوعات مثل یک زنجیر به همدیگر ارتباط دارند و همین موضوع، مشکلات اجتماعی و حل آن‌ها را مشکل می‎کند. اینکه اردوگاه زده باشند، اما اردوگاه غیر قابل کنترل باشد، اینکه نیروی انتظامی ۵ هزار معتاد را می‎گیرد و جایی نباشد که انتقال دهد و مجبور شود ولشان کند و دوباره در خیابان‌ها به خانه اول برگردند، چیزی را حل نمی‎کند. با زور، باتوم و اسلحه هم نمی‎شود مسائل اجتماعی را حل کنیم».

در حقیقت اعتیاد در کشور ما یک امر جدید نیست و در تمام این سال‎ها فکر جدی برای آموزش صورت نگرفته است. همانطور که دکتر حسینی در گفت‎وگو مطرح کرد پیشگیری بهترین راه‎حل برای مشکلات اجتماعی است.
 
ارسال نظرات
نام:
ایمیل:
نظر: