ترور نافرجام مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق موضع این شماره ستون از میانه آتش است. تروری در عراقی که گویی سوزان‌ترین آتش‌های خاورمیانه همواره در آن افروخته می‌شود!
دیدارنیوز ـ مریم رنگی طهرانی*: سه پهپاد مملو از مواد منفجره بامداد یکشنبه گذشته خانه نخست وزیر عراق مصطفى کاظمى را در منطقه سبز بغداد هدف قرار داد. دو پهپاد در همان ثانیه هاى اول توسط نیروهاى امنیتى رهگیری می‌شوند، اما سومین پرنده به اقامتگاه نخست وزیر عراق حمله می‌کند. این سه پهپاد از مکانى نزدیک به پل جمهورى عراق پرتاب شده بودند. ساکنین بغداد صدای مهیب انفجار به همراه صداى تیراندازى را از منطقه موسوم به سبز که محل دفاتر دولتى و سفارتخانه هاى کشور‌های دیگر است؛ می‌شنوند.
پس از ساعتی بی‌خبری سرانجام خبر سلامتی نخست وزیر عراق با پیام توئیتری خود او منتشر می‌شود. اخبار تکمیلی حاکی از آن است ککه در این حمله شش نفر از محافظین او مجروح شده اند. بعد از ظهر همان روز در شهر بغداد نیروهاى نظامی در گوشه گوشه شهر مستقر شدند.
شرایط عراق از بعد از برگزاری انتخابات پارلمانی ناآرام است. انتخاباتی که با پیروزی جریان مقتدی صدر همراه بوده است و البته نتایج آن مورد اعتراض گروه‌های دیگری قرار گرفته است که مهم‌ترین آن‌ها حشد الشعبی است. اعتراضات چند هفته‌ای است که به خیابان‌ها هم کشیده شده است.
پس از حمله به نخست وزیر عراق انگشت اتهام برخی به سوی تهران و شبه نظامیان شیعه مورد حمایت ایران، برخی به غرب و برخی به تروریست‌ها بالا رفت. گروهی هم کل این واقعه را تنها صحنه سازى نخست وزیرى که از خاستگاه امنیتی آمده بود دانستند. شرایط این چند وقت اخیر خاورمیانه گویى برخی کشور‌ها از جمله عراق را به لبه پرتگاه نزدیک کرده است.
نیرو‌های آمریکایی قرار است که تا پایان سال جاری میلادی عراق را ترک کنند. این امر اهمیت انتخابات پارلمانی عراق را بیشتر کرده است. در حالی که تردید‌هایی در مورد برگزاری این انتخابات در موعد مقرر وجود داشت، اما انتخابات در نهایت برگزار شد.
اما با اعلام نتایج اولیه در ١٩مهر ١٤٠٠ دمل اختلافات جریان‌های سیاسی سر باز کرد. در همان شب اول، اعتراضات آغاز شد. شروع آن از استان بصره در جنوب عراق بود؛ و کم کم به دیگر مناطق در مرکز و شمال کشیده شد. جریان شیعه صدر که بیشترین کرسی‌ها را در پارلمان به دست آورده بود، از نتیجه انتخابات راضی بود، اما در مقابل بخش هاى دیگر جریان هاى شیعه وحتی سنی از نتایج این انتخابات به شدت ناراضی بودند.
بیشتر بخوانید: انتخابات عراق؛ جدال غول‌های چراغ جادو در سرزمین هزار و یکشب!
این نارضایتی ادامه پیدا کرد و تعداد معترضان به نتایج انتخابات گسترده شد. در آبان ماه کثیرى ازمردم به خیابان آمدند وتظاهرات به درگیرى با نیرو‌های امنیتى کشید؛ به طوری که دستکم ١٢٥ نفر زخمى از دو سو، معترضان و نیرو‌های امنیتی، به جا گذاشت.
در این برهه مقتدى صدر پیروز اصلى این انتخابات بالافاصله به حشد الشعبى هشدار داد. او در بیانیه خود به حشد الشعبى (بسیج مردمى عراق متشکل ازشیعیان نزدیک به ایران و برخى سنى مذهب وایزدى‌ها که در ٢٠١٤ پس از قدرت گیری داعش در عراق به فتواى جهاد آیت الله سیستانى روحانى شیعه مورد حمایت تمام جریان هاى سیاسى عراق تشکیل شد) گفت: «سابقه خود را حفظ کنید و مطمئن باشید که دولت اکثریت ملى به دور از پروژه‌های سیاسى داخلى وخارجى که در پی منافع حزبى وفرقه اى هستند و به شما ضربه می‌زنند، مدافع شماست.»
باوجود اتهامات در همان زمان قیس خزعلی دبیر عصائب الحق، نورى المالکى رییس ائتلاف دولت و قانون و سید عمار الحکیم رهبر حکمت ملى عراق که از نگاه بسیارى به ایران نزدیک اند. با انتشار بیانیه هایى خواستار آرامش شدند.
در پی این اتفاق هادى العامرى رییس ائتلاف الفتح هم که از جریان هاى نزدیک به ایران شناخته می‌شود. «تنش در اعتراضات را سرکوب وحشیانه یک تظاهرات مسالمت آمیز توسط نیرو‌های امنیتی خواند و آن را محکوم کرد.»
پس از اعتراضات در دروازه منطقه سبز سرکوب و تدابیر شدید امنیتى در این بحبوحه ناآرامی و نارضایتى‌ها ناگهان اخبارى از سوقصد به نخست وزیر مصطفى کاظمى شنیده شد. که خود به تشدید اختلافات دامن زد و شهر را در هیبت شدید امنیتى فرو برد.
اولین سیاستمدار غربى که به این رخداد واکنش نشان داد، امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه بود که با مصطفى کاظمى تماس گرفت. همچنین دبیر کل سازمان ملل آنتونیو گوترش این اقدام رابه شدت محکوم کرد. اما واکنش در آمریکا متفاوت‌تر بود. جوبایدن رئیس جمهور آمریکا با محکوم کردن این سو قصد گفت: «دولت او با کمک نیروهاى امنیتى عراق مقصران را شناسایی خواهد کرد.» سپس در یک بیانیه با تاکید به میانه روى براى تقویت دموکراسى در عراق از رهبری که دعوت به آرامش کرده بود! تمجید کرد.
ند پرایس هم واکنشى متفاوت به موضوع داشت. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با اعلام اینکه این حمله یک اقدام آشکار تروریستى است، گفت: «به هیچ عنوان دولت امریکا قصد اظهار نظر در مورد احتمال دخالت تهران در تلاش برای ترور نخست وزیر عراق را ندارد.».
اما واکنش تند توسط جان کربى سخنگوى پنتاگون با انگشت اتهام به ایران ابراز شد. او گفت: «احتمالا شبه نظامیان حامى ایران در طرح ترور مصطفى کاظمى دست داشته اند.»
مسئله شبهه برانگیز در این ماجرا این است که چرا سپر دفاعى آمریکا مستقر در منطقه سبز چرا عمل نکرده است. محل اقامت نخست وزیر عراق در همان منطقه محافظت شده منطقه سبز قرار دارد. غیر فعال شدن این سیستم در حالی که منطقه سبز از امنیت بالایى برخودار است. موضوعى است، که نباید نادیده گرفته شود. در همین راستا سرلشکر الخفاجى از ارتش عراق گفته است: «در حال حاضر با طرف آمریکایی وسفارت این کشور در مذاکره ایم و ابعاد این مسئله باید توسط کارشناسان روشن توضیح داده شود.»
گویا آژیر سیستم دفاعی آمریکا قبل از حمله هیچ صدایی نداده و پس از انفجار به صدا درآمده است!
شرایط مبهم انتخابات پارلمانى و مشارکت ٤٣ درصدى در انتخابات اخیر و عدم قبول نتایج انتخابات توسط برخی گروه‌های قدرتمند نگرانی‌های زیادی را برای ثبات آینده عراق ایجاد کرده است.
مصطفی الکاظمی نخست وزیر فعلی عراق سیاستمداری زبردست است که حالا در کانون مناقشات سیاسی عراق قرار گرفته است. مردی بلندپرواز که در ماه‌های اخیر حتی قصد میانجیگری میان ایران و عربستان را داشته است.
غرب همچنان به عقب نشینی از منطقه خاورمیانه تظاهر می‌کند و به نظر قصد ندارد که مذاکرات آتی با ایران را فدای رخداد‌های عراق کند. با این حال روشن است که بی ثباتی در عراق به خصوص اگر پای تضعیف ایران در میان باشد برای غرب و متحد همیشگی آن یعنی اسرائیل نامطلوب نیست.
بعید است که بتوان قضاوت دقیق و قطعی در مورد سوقصد به الکاظمی ارایه کرد. این که چه جریان و گروهی ممکن است اقدام به این ماجراجویی کرده باشند. هر چه باشد فعلا در بغداد خبری از آرامش نیست و شاید باید منتظر دور جدیدی از بی‌ثباتی‌ها بود.
*کارشناس مطالعات منطقه‌ای