هشتمین شماره ستون از میانه آتش به انتخابات عراق اختصاص دارد. انتخاباتی که امروز برگزار میشود و طبق معمول داستان‌های بسیاری در خود نهان دارد. داستان‌های غمبار سرزمین هزار و یک شب!
دیدارنیوز ـ مریم رنگی طهرانی*: بیست سال از حمله نظامی آمریکا درسال ٢٠٠٣ به عراق میگذرد و پس از طی این سال‌ها، پنجمین دوره انتخابات پارلمانی در این کشور امروز برگزار میشود. اهمیت این انتخابات به وقایع سال ٢٠١٩ بر می‌گردد. در شرایطی که اعتراضات مردمی در این سال شدت گرفت و بحران اقتصادی و کرونا پارلمان را با شرایط ویژه‌ای روبرو کرد. این شرایط منجر به برگزاری زودهنگام انتخابات تا قبل از مهلت قانونی ٢٠٢٢ پارلمان شده است.
انتخابات عراق از چند جهت واجد اهمتی فراوانی است. نخست آن که در این انتخابات، قانون تغییرات مهمی داشته است. از سوی دیگر تنش بین گروه‌های مختلف سیاسی زیاد است و حتی برخی گروه‌ها دست به تحریم انتخابات زده‌اند. نکته مهم‌تر، اما به موقعیت منطقه‌ای عراق باز می‌گردد. کشوری که یکی از مهم‌ترین میدان‌های رویارویی ایران و عربستان به عنوان دو رقیب منطقه‌ای است.
در عراق دوران صدام و قدرت حزب بعث فعالیت برای بسیاری از احزاب محدود و یا غیر قانونی بود. اما پس از دوران صدام قانون اساسی جدید بر مبنای یک نظام دموکراتیک پارلمانی تدوین شد. با توجه به آرایش نیرو‌های نظامی آمریکا از عراق وخروج آن‌ها از این کشورتا سال۲۰۲۲، پنجمین پارلمان و چینش سیاسی آن می‌تواند، معادلات جدیدی را در منطقه رقم بزند.
با اعلام انحلال پارلمان چهارم در تاریخ ١٤مهر توسط محمد الحلبوسی، رییس پارلمان، عراق خود را برای انتخابات ٢٠٢١ آماده کرد. این در حالی است که تحریم کننده‌های انتخابات پیش رو عراق معتقدند وضعیت کنونی عراق قابل اصلاح نیست آن‌ها سال ٢٠١٨ و مشارکت ٤٤درصدی و همچنین اتفاقات سال ۲۰۱۹ و اعتراضات به ناکار آمدی‌های سیاسی، اقتصادی را گواهی بر اصلاح‌ناپذیر بودن وضع موجود می‌دانند. بسیاری از مردم عراق هنوز به وضعیت موجود معترض هستند؛ و باور دارند، که انتخابات هیچ تغییری را در سیستم سیاسی و اقتصادی کشور ایجاد نخواهد کرد. از این رو میزان مشارکت در انتخابات امروز عراق از اهمیت زیادی برای تحلیلگران برخوردار است.
طبق قانون جدید انتخابات استان‌ها در عراق به مناطق و شهر‌ها هم به حوزه‌های انتخاباتی تقسیم میشود. به این معنا که یک استان از این پس بیش از یک حوزه انتخاباتی دارد
نقش احزاب و ائتلاف‌ها هم در انتخابات کاهش یافته است و از این پس افراد می‌توانند بدون حضور در فهرست انتخاباتی احزاب یا ائتلاف‌ها به صورت فردی وارد انتخابات شوند.
این تغییرات تعداد حوزه‌های انتخاباتی را در عراق را هم افزایش داده است. به طوری که از ١٨ حوزه انتخابات در گذشته با قانون جدید شاهد ٨٣ حوزه انتخاباتی در کشور عراق خواهیم بود. همچنین در این تغییرات قانونی هر فرد باید رای خود را به کاندید حاضر در حوزه انتخاباتی خود بدهد؛ و رای‌های عشیره‌ای هم از این قاعده مستثنا نیستند.
این تغییرات به احتمال بسیار شرایط شرکت مردم در انتخابات را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. با اعلام کمیسیون مستقل انتخابات عراق تعداد نمایندگان منتخب باید ٣٢٩ نفر باشد و میزان افراد واجد شرایط رای دادن ٢٥ میلیون نفر اعلام شده است.
کرسی‌های پارلمان عراق براساس تعداد به این شکل تقسیم گردیده، استان بغداد ٧١، نینوا ۳۴، بصره٢٥، ذی قار١٩، سلیمانیه١٨، بابل١٧، اربیل ١٦، الانبار١٥، دیالی١٤، کرکوک١٣، چهار استان نجف، دهوک، صلاح الدین و واسط ١٢کرسی و کربلا و الدیوانیه ١١، میسان ١٠ و در نهایت المثنی با ٧ کرسی و طبق قانون جدید چند منطقه انتخاباتی هم تنها به یک نامزد رای خواهند داد.
فضای سیاسی عراق بین سه گروه بزرگ قومی و مذهی داخلی کشور یعنی شیعیان، سنی‌ها و کرد‌ها تقسیم شده است و ائتلاف نیرو‌های سیاسی درون هرکدام از این گروه‌ها چینش قوه مقننه و سپس قوه مجریه را در عراق تعیین می‌کند.
بیشتر بخوانید: الکاظمی و عراق؛ در جستجوی معبری در میدان‌های مین
با نگاه به احزاب سیاسی این سه گروه داخلی می‌توان دریافت که، در میان شیعیان جریان صدر احتمالا از شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات برخوردار است. تحلیلگران این شانس بیشتر را به پایگاه مردمی این جریان نسبت می‌دهند. سایر احزاب شیعه شامل «ائتلاف الفتح» به رهبری هادی العامری، «ائتلاف دولت قانون» که نوری المالکی نخست وزیر سابق رهبری این حزب را بر عهده دارد، ودر نهایت «اتحاد نیرو‌های دولت ملی» به رهبری نخست وزیر پیشین حیدر العبادی که در اعتراضات مردمی سال ۲۰۱۹ از این سمت کنار رفت، است.
جریان‌های سنی تاکنون وضعیت مشخصی ندارند. اما آنچه دیده میشود، اتحاد «تقدم» (پیشرفت) به رهبری محمد الحلبوسی رئیس پارلمان، که نقش سیاسی خود را طی این مدت در عرصه سیاسی عراق افزایش داده و اتحاد "عزم" به رهبری خمیس الخنجر از مهم‌ترین گروه‌های رقابت کننده در میان سنی‌های عراق هستند. البته افراد مستقل در لیست‌های دیگر هم دیده می‌شوند.
اقلیم کردستان عراق هم با توجه به بحران‌های مالی و تشدید اختلاف بین احزاب اصلی کردی اوضاعی نسبتا بحرانی در این انتخابات دارد.
دو حزب مهم کردستان عراق حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان به ریاست پسر و برادرزاده جلال طالبانی رئیس جمهور پیشین عراق در صحنه حاضر هستند. ودر مقابل این دوحزب آرایشی از احزاب مخالف مانندحزب اتحاد اسلامی، نسل جدید و «جنبش امتداد» به رهبری علا رکابی و گوران شاهد هستیم.
یکی از مهم‌ترین تحولات پس از تغییر در قانون انتخابات افزایش سهمیه زنان در پارلمان است. طبق این قانون به تعداد ٨٣ حوزه انتخاباتی باید ٨٣ نماینده زن در پارلمان حضور داشته باشد. این امر رقابت زنان را نسبت به سال‌های گذشته افزایش داده است. بر همین اساس از هرسه کرسی پارلمان در هر حوزه یک کرسی باید متعلق به زنان باشد.
بیشتر بخوانید: الهام علی‌اف؛ شطرنج‌باز ماهری که باید با تدبیر مهار شود
۹۰۰ کاندیدای زن در انتخابات امروز عراق به رقابت می‌پردازند؛ که یک تحول مهم در انتخابات پارلمانی عراق است؛ و با توجه به فساد‌های مالی و ناکارآمدی مردان قدرت در عراق، حضور زنان توانمند در پارلمان و نگاه متفاوت این زنان می‌تواند، تاثیری عمیق بر آینده عراق بگذارد، امری که تجربه‌ای جدید برای عراق خواهد بود.
اعلام زمان بندی برای خروج سربازان آمریکایی از عراق اهمیت این انتخابات را برای کل منطقه دوچندان کرده است. در حالی که خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان به یک فاجعه انسانی و یک افتضاح سیاسی برای دولت آمریکا بدل شد. حالا همه می‌خواهند بدانند که چه دولتی سکان هدایت عراق در زمان خروج نیرو‌های آمریکایی را در دست خواهد داشت.
باید توجه داشت، انتخابات پارلمان نقش اصلی را در انتخاب نخست وزیری وکابینه عراق دارد. البته که ائتلاف‌هایی که پس از انتخابات شکل می‌گیرد تحت تاثیر عوامل بسیار دیگری به غیر انتخابات هم هست. از جمله نگاه مرجعیت مذهبی و نقش کشور‌های منطقه و فرامنطقه‌ای!
سرزمین هزار و یک شب حالا داستانی جدید در پیش دارد. داستانی که البته بعید است که عاقبتی چندان متفاوت با گذشته داشته باشد. عراقِ هزار و یک شب مجادله غول‌های چراغ جادوست. غول‌هایی که بیش از معجزه، فاجعه می‌آفرینند.
*کارشناس مطالعات منطقه‌ای