گورخر ایرانی معروف به گور آسیایی، یکی از حیوانات بومی ایران که در معرض انقراض قرار دارد.
دیدارنیوز ـ گورخر آسیایی، جانوری از خانواده اسبسانان است. البته تعداد گونه‌هایی که از خانواده اسبسانان هستند زیاد است با این حال همه‌ی آن‌ها قابل اهلی شدن هستند به غیر از گورخر‌ها که تا حالا نتوانسته اند اهلی شوند. گورخر‌ها عموما موجوداتی ستیزه جو و غیر قابل مهار هستند و نمی‌توانند به انسان‌ها نزدیک شوند و در صورت دیدن آن‌ها فورا محل را ترک می‌کنند.
در درجه‌ی اول، رنگ بدن را می‌توان مهم‌ترین وجه تمایز این دو دانست. گورخر‌های آفریقایی بدنی با خط‌های سیاه و سفید دارند در صورتی که گورخر‌های آسیایی بدنی به رنگ نخودی دارند. وجه تمایز دومی که بین این دو می‌توان قائل شد، زیستگاه آن هاست به طوری که گورخر‌های راه راه، بومی آفریقا و گورخر‌های نخودی رنگ بومی قاره‌ی آسیا هستند.
تا حالا برای گورخر‌های آسیایی ۵ گونه‌ی مختلف در نظر گرفته شده است. یکی از این گونه‌ها که در کشور‌های مثل عراق، اردن، سوریه و ترکیه وجود داشت کاملا منقرض شده است و با این اوصاف در حال حاضر فقط چهار گونه از این گورخر‌ها در دنیا وجود دارد که از بین این چهار گونه هم متاسفانه در حال حاضر ۳ دسته از آن‌ها در معرض خطر انقراض کامل است که گورخر ایرانی هم جزیی از همین ۳ دسته است.
گورخر حیوانی است که با شرایط آب و هوایی خشک سازگار‌تر است و به علت مقاومت بالایی که در برابر با گرما دارد بیشتر در مناطق گرم و خشک محافظت و نگهداری می‌شود.
گورخر ایرانی از الاغ کمی بزرگ‌تر است، در حدود ۲۹۰ کیلوگرم وزن دارد و درازای بدن و سر حدود دو متر است و شباهت بیشتری به اسب دارد.
این جانور نسبت به اسب، پا‌های کوتاه‌تری دارد و رنگش در خلال فصل‌ها تغییر می‌کند.
در تابستان رنگش قهوه‌ای مایل به سرخ و در زمستان قهوه‌ای مایل به زرد است و بر پشتش نواری سیاه که با رنگ سفید احاطه شده، قرار دارد. گور‌ها حدود ۴۰ سال عمر می‌کنند.
گورخر ایرانی معروف به گور آسیایی، یکی از حیوانات بومی ایران است که در معرض انقراض هم قرار دارد و تعداد محدودی از آن‌ها در حیات وحش ایران زندگی می‌کنند و به صورت طبیعی درحال زادآوری هستند و به همین دلیل گور‌ها تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارند و شکار یا زنده‌گیری آن‌ها ممنوع بوده و جریمه سنگینی در پی دارد همچنین برخی از سازمان‌های بین‌المللی جهت مقابله با انقراض این جانور فعالیت‌هایی انجام می‌دهند و اقدام به تکثیر آن در اسارت و سپس رهاسازی در زیستگاه‌های تاریخی یا تازه می‌کنند.
امیر عبدوس مدیرکل محیط زیست استان سمنان گفت: در کشور ما کمتر از یک هزار راس از این حیوان نادر در حال زندگی هستند که بیشتر در استان‌های سمنان فارس و یزد مشاهده شده اند.
وی افزود: آخرین گورخر‌ها در سال ۱۳۶۲ در پارک ملی کویر ایران مشاهده شده است که بعد از آن به علت شکار غیر مجاز و اشغال نمودن چرای دام‌ها دیگر اثری از این گونه نادر دیده نشد.
مدیرکل محیط زیست استان سمنان ادامه داد: مطالعات و تلاش‌های بسیاری برای انتقال این گور خر‌ها انجام شد، زیرا یکی از اصلی‌ترین ویژگی این گونه آسیایی تعلق خاطر و وابستگی به زادگاه اصلی خود نیز است.
عبدوس تاکید کرد: بار‌ها مشاهده شده است که گورخر‌ها از محل نگهداری شان تا ۲۰ کیلومتر فاصله گرفته اند، اما برای تامین غذا و آب خود مجددا به پارک ملی کویر بازگشته و در زادگاه خود مستقر شده اند.
اواسط سال ۹۷ بود که قرار شد از پارک ملی توران در شاهرود تعداد ۱۰ راس گور خر ایرانی به زادگاه اصلی خود یعنی پارک ملی توران انتقال داده شوند که به علت سهل انگاری مسئول و یا مسئولان امر این انتقال در کمال ناباوری با موفقیت همراه نبود و تعداد ۵ راس از این گورخر‌ها یعنی تقریبا ۵۰ درصد آن‌ها تلف شدند و سرو صدای زیادی را در فضای مجازی به راه انداخت.
عبدوس در این خصوص ادامه داد: حالا با گذشت ۳ سال، پس از انتقال موفقیت آمیز گورخر‌ها به پارک ملی کویر ۶ زاد و ولد موفق در بین این گورخر‌های ایرانی رخ داده است که ۴ راس آن در محیط اسارت و ۲ زایمان هم در محیط طبیعت بوده است.
براساس گزارش‌ها پارک ملی کویر در غرب استان سمنان در شهرستان گرمسار، یکی از زیستگاه‌های مهم گورخر ایرانی در کشور است که آخرین گزارش‌ها از مشاهده این گونه در پارک ملی کویر، مربوط به اوایل دهه ۱۳۶۰ است.
احیای گونه‌های در معرض خطر انقراض از جمله این حیوان مورد توجه ویژه قرار گرفت که در این خصوص می‌توان به "مرکز تحقیقات تکثیر گورخر در پارک ملی کویر" گرمسار اشاره کرد که با انتقال موفق ۹ گورخر به این منطقه اکنون با انجام کار‌های علمی و سازگاری گونه با منطقه اکنون جمعیتشان به ۱۵ راس رسیده است.
مهدی لهردی معاون پارک ملی کویر ایران نیز در خصوص این پارک گفت: مرکز تحقیقات، تکثیر و رهاسازی گورخر ایرانی در پارک ملی کویر استان سمنان دارای هشت سلول قرنطینه برای انجام جداسازی به منظور تلاقی انتخابی ژن‌ها و زایمان ایمن گورخر‌ها است و به گونه‌ای طراحی شده که تمام مراحل خونگیری، معاینه، جداسازی، انتقال، تبادل یا رهاسازی در طبیعت بدون استفاده از بیهوشی قابل اجراست.
وی افزود: مرکز تحقیقات، تکثیر و رهاسازی گورخر ایرانی پارک ملی کویر استان سمنان علاوه بر کارکرد‌های تحقیقاتی، زیستی و بازسازی ذخایر ژنتیکی، دارای جذابیت گردشگری است و می‌تواند به عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعت گردی این پارک ملی موجب افزایش تعداد بازدید کنندگان شود.
او افزود: این دسته از گورخر‌های آسیایی در ۲ محیط جداگانه نگهداری می‌شوند، دسته‌ای از آن‌ها در محیط اسارت و دسته‌ای هم در طبیعت.
لهردی معاون پارک ملی کویر ایران در خصوص محیط‌های طبیعت و اسارت آن‌ها گفت: عده‌ای از نر‌ها با ماده‌ها همخوانی و سازگاری‌های لازم را نداشته و در محیط اسارت به نزاع و درگیری مشغول می‌شوند و به حدی این نزاع و درگیری بالاست که منجر به تلف شدن یکی از آن‌ها می‌شود.
معاون پارک ملی کویر ایران تاکید کرد: از این رو جهت حفظ سلامتی و بقای این گور‌ها، تعدادی از نر‌ها از ماده‌ها جدا شده و معمولا فقط یک نر با چند ماده در محیط اسارت نگه داری می‌شود.
شاه حسینی مدیر پارک ملی کویر ایران هم در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان، در خصوص نحوه زاد و ولد این گور‌ها گفت: عمل زاد و ولد گورخر‌های آسیایی باید به دور از هرگونه محیط‌هایی که انسان و یا محیط بانان در آن تردد دارند، باشد.
شاه حسینی هم چنین ابراز داشت: معمولا زاد و ولد گورخر‌ها در بازه سه ماه اول فصل بهار رخ می‌دهد که تا کنون ۶ زاد و ولد موفق را در سال ۱۴۰۰ داشته ایم.
با ۶ زاد و ولد موفق در حال حاضر تعداد ۱۵ راس گورخر ایرانی در پاک ملی کویر ایران نگهداری می‌شود که پیش بینی می‌شود با اجرای طرح موفق و تکثیر این دسته از گور‌ها بیش از گذشته می‌توان به بازگشت اینگونه نادر حیات وحش در ایران و طنین گام‌های امیدوار کننده آن‌ها در کویر امید داشت.
قطعا فراهم کردن اقدامات و شرایط مناسب جهت حفظ و نگهداری این گورخر‌های آسیایی قدم مثبتی برای حفظ و تکثیر نسل این گونه نادر در کشور است.