طالبان در خاک افغانستان پیشروی می‌کند و به مرز‌های ایران نیز نزدیک شده است. در این بین تهران سعی دارد نقش میانجیگری بین دولت افغانستان و طالبان را بازی کند. مردم افغانستان اما از حضور دوباره طالبان دل نگرانند.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: شرایط کنونی افغانستان پیچیده‌تر از هر زمانی است. مردم نگران قدرت گرفتن طالبان هستند و از سوی دیگر دولت افغانستان سعی دارد با این گروه تندرو وارد مذاکره شود. به نظر می‌رسد برای افغانستان دو راه وجود دارد.
راه اول این است که طالبان و دولت مرکزی به توافقی در مذاکرات دست پیدا کنند و با یک راه حل سیاسی مشکلات افغانستان پایان یابد. یا جنگ ادامه یابد و افغانستان به جنگ داخلی سلام گوید.
طالبان اعلام کرده است که ۸۰ درصد از خاک افغانستان را در طی روزهای اخیر تصرف کرده است. در چنین شرایطی اگر توافقی صورت نگیرد و طالبان راه نظامی را دنبال کند، احتمال جنگ داخلی بیشتر می‌شود. زیرا مردم افغانستان دیگر حاضر نیستند به دوران تندروی‌های طالبان بازگردند و امروز نیز شاهد خیزش مردمی در افغانستان هستیم. با تمام این احوال به نظر می‌رسد طالبان نیز مایل به شکلگیری توافق است، زیرا اعلام کرده اند که قصد ندارد شهر‌های تحت کنترل نیرو‌های دولتی را با زور تصرف کند.
چند روز گذشته طالبان به مرز‌های ایران رسید و بسیاری را در کشور نگران کردند. از زمانی که پیشروی طالبان در روستاها و شهر‌های کوچک افغانستان شروع شد اخبار مبنی بر پیشروی طالبان در شمال افغانستان بود، اما نهایتاً تا مرز ایران هم پیش آمده‌اند. طبق گزارش‌ها و تصاویری منتشر شده طالبان گمرک اسلام قلعه را تصرف کرده است.
در این خصوص سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارتخارجه ایران در نشست خبری بیان کرده است: «مرز‌های جمهوری اسلامی ایران به همت مرزبانان غیور کشورمان در آرامش و امنیت بوده و ناامنی در مرز‌های کشورمان با افعانستان وجود ندارد. با توجه به درگیری‌های رخ‌داده در گمرکات اسلام‌قلعه و ابونصر فراهی در داخل خاک افغانستان تعدادی از کارکنان افغانستانی به داخل خاک ایران آمده‌اند.»
با این حال طالبان یک گروه تندرو و تروریستی است که نزدیکی این گروه به مرز‌های ایران تا حد زیادی می‌تواند ایجاد نگرانی کند. حال باید دید که با رویکرد جدیدی که ایران در قبال طالبان در نظر گرفته، آیا نگرانی‌ها از این نزدیکی کاهش می‌یابد یا خیر؟
به موازات پیشروی طالبان در افغانستان، نشست بین الافغانی برگزار شده است. این نشست با حضور نمایندگان دولت افغانستان، شخصیت‌های عالی جمهوریت و هیئت عالی سیاسی طالبان به میزبانی ایران و با سخنرانی وزیر امور خارجه برگزار شد.
خروجی این نشست تنظیم بیانیه‌ای با شش بند بود و طرفین در آن تاکید کرده بودند که جنگ را راه‌حل مسئله افغانستان نمی‌دانند و در پی هدایت تلاش‌ها به سوی راه‌حل سیاسی و صلح‌آمیز هستند. بسیاری از کارشناسان برگزاری این نشست را موفقیت آمیز مطرح کردند. با این حال اگر ایران بتواند خواسته‌های طالبان و دولت مرکزی را به هم نزدیک کند، اما سایر کشور‌ها هم باید حمایت کنند. زیرا اگر حمایت نکنند امکان کارشکنی وجود دارد.
از سوی دیگر آمریکا نیز از نشست تهران برای صلح در افغانستان استقبال کرده است. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، گفته است: «همسایگان افغانستان باید نقشی سازنده بازی کنند. آنچه ایران می‌خواهد با میزبانی چنین نشستی انجام دهد می‌تواند واقعا سازنده باشد. باید نتیجه را در آینده دید.»
از طرف دیگر روز پنج‌شنبه اعلام شده است که هیأتی از طالبان به منظور انجام مذاکره وارد مسکو شده اند. نمایندگان سیاسی طالبان در دو سال گذشته بار‌ها برای مذاکره با نمایندگان دولت افغانستان و احزاب این کشور به مسکو سفر کرده‌اند. روسیه امیدوار است بتواند با مشارکت دادن گروه طالبان در مذاکرات صلح افغانستان شرایط را برای حل و فصل سیاسی اختلافات، پس از تکمیل خروج نیرو‌های آمریکایی مهیا سازد.
بی شک کشور‌های منطقه از شرایط افغانستان به هول و ولا افتاده اند و سعی دارند شرایط را در این کشور به ثبات نزدیک‌تر کنند. زیرا با ادامه این شرایط مشکلاتی برای همسایگان افغانستان اعم از تنش در نوار مرزی، مهاجرت بی رویه، ایجاد پایگاه‌های تروریستی و ... می‌شود.
سال ۲۰۰۱ نیرو‌های آمریکایی به قصد از بین بردن گروه تروریستی القاعده که مدعی بودند طالبان آن‌ها را پناه داده افغانستان را اشغال کردند. حال بعد از ۲۰ سال آن‌ها و نیرو‌های متحدشان در حال خروج از افغانستان هستند و هنوز طالبان در افغانستان از قدرت زیادی برخوردار است.
براساس توافق دوحه در فوریه ۲۰۲۰ که به امضای آمریکا و طالبان رسید، نیرو‌های خارجی باید افغانستان را ترک کنند. جو بایدن، رییس جمهوری آمریکا ۸ ژوئیه در کاخ سفید مقابل خبرنگاران از بازگرداندن نیرو‌های آمریکایی از افغانستان دفاع کرده است. همچنین روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داده که مقام‌های آمریکایی در کابل برنامه‌هایی برای کاهش تعداد زیادی از پیمانکاران و دیگر پرسنل مجموعه سفارت آمریکا دارند.
برخی معتقد هستند که آمریکا در بدترین زمان ممکن نیرو‌های خود را از افغانستان خارج کرده و این خروج فقط به پیشروی بیشتر طالبان کمک می‌کند. به همین دلیل طالبان از خروج آمریکایی‌ها استقبال می‌کند. اما عده‌ای دیگر بیان می‌کنند که خروج آمریکایی‌ها این امکان را می‌دهد که مذاکرات میان دولت و طابان شکل بگیرد و سرنوشت افغانستان به دست مردم این کشور بیافتد. اما هنوز معلوم نیست که آیا طالبان و دولت افغانستان به توافقی می‌رسند یا خیر؟
سخنرانی بایدن در دفاع از خروج سریع و شتابزده نیروهایی آمریکایی از خاک افغانستان واکنش‌های بسیار زیادی را در افکار عمومی جهان برانگیخت. بایدن بی‌اعتنا به وظایف یا حداقل ادعاهای آمریکا به عنوان یک ابرقدرت تنها از حفظ جان سربازان آمریکایی گفت و این که عقب‌نشینی سریع و شتابزده برای حفظ جان سربازان آمریکایی ضرورت داشته است.
افغانستان روزهای دشواری را در پیش دارد. دشواری‌هایی که نه تنها حیات و هستی این ملت همسایه را تحت الشعاع قرار خواهد داد که همسایگانش و از جمله ایران را متاثر می‌کند. ایران به یک دیپلماسی فعال نیاز دارد که همزمان منافع مردم افغانستان و منافع ملی ایران را تامین نماید.