دیدارنیوز ـ ناوگان حمل‌ونقل شهری نیازمند توجه مسئولان امر است. با وجود اینکه در سال‌های اخیر میزان اتوبوس‌های تندرو، مترو و ناوگان حمل‌ونقل عمومی افزایش یافته است، اما هنوز در برخی خطوط نیازمند افزایش تعداد اتوبوس‌ها هستیم. از سوی دیگر بخش قابل توجهی از سیستم ناوگان حمل‌ونقل شهری فرسوده است و همین قضیه در فصل سرما به‌دلیل بروز پدیده وارونگی دما مشکلات متعدد را برای شهروندان به‌دنبال دارد. این در حالی است که سیستم حمل‌ونقل عمومی در شهر تهران به حدی با مشکلات متعدد مواجه است که در برخی از ساعات شلوغ شاهد ترافیک‌های سنگین هستیم و همین قضیه انرژی، سرمایه، روح و روان شهروندان را فرسوده می‌کند. همچنین سیستم حمل‌ونقل شهری در پایتخت توانایی پاسخگویی به نیاز شهروندان را ندارد.
در سال‌های اخیر از سوی مدیریت شهری و دیگر مسئولان امر اقدامات برای توسعه این امر انجام شده است. برای مثال در روزهای اخیر از سوی رئیس شورای شهر تهران خطاب به رئیس جمهور نامه‌ای نوشته شد تا به واسطه آن بتواند در توسعه سیستم حمل‌ونقل عمومی با توجه به نوسانات در بازار ارز اقدامات اساسی انجام داد. در حالی این اقدامات در کشور ما انجام می‌شود که در کشورهای توسعه یافته اولویت مدیریت شهری توسعه حمل‌ونقل عمومی است و همین مساله برای شهروندان و دولت‌ها کاهش آلودگی هوا، کاهش لطمات محیط زیستی و افزایش سلامت اجتماعی را به‌دنبال دارد. هرچند این مقوله در کشور ما در گام‌های ابتدایی است. در آذر 96، رئیس مرکز مدیریت محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با بیان اینکه شش هزار و 268 اتوبوس در تهران وجود دارد، گفت: ۹۹۵ دستگاه در آستانه فرسودگی هستند و از این تعداد بیش از ۵۶ درصد اتوبوس‌ها هم فرسوده هستند. صدرالدین علیپور با اشاره به میزان تاکسی‌های فرسوده تصریح‌کرد: 26 درصد تاکسی‌ها به مرز فرسودگی رسیدند، یعنی از 85 هزار تاکسی موجود 13 تا 14 هزار خودرو فرسوده شده‌اند که 40 تا 50 درصد کاتالیست تاکسی‌ها باید تعویض شود. به گزارش تسنیم، او عنوان کرد: هزار و 710 اتوبوس در تهران کمتر از هشت سال سن دارند و 995 دستگاه در آستانه فرسودگی هستند و از این تعداد بیش از 56 درصد اتوبوس‌ها هم فرسوده هستند. در روزهای آغاز سال تحصیلی جدید شاهد افزایش تردد ترافیک صبحگاهی و ظهرگاهی هستیم؛ انتظار می‌رود تا مدیریت شهری با توسعه سیستم حمل‌ونقل شهری و مترو از تشدید میزان ترافیک جلوگیری کند.
تشدید آلودگی هوا با تردد خودروهای فرسوده
با بررسی عوامل آلوده کننده هوا باید دانست که خودروهای بی‌کیفیت به‌ویژه در ناوگان حمل‌ونقل شهری یکی از عمده دلایل بروز و تشدید آلودگی هوا هستند. از سوی دیگر تولید خودروهای بی‌کیفیت و با کیفیت اندک نیز در بروز نارسایی‌های محیط‌زیستی نقش دارد. در دی 96، هم رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، گفت: عمده آلودگی هوای تهران به‌دلیل تردد کامیون‌ها و اتوبوس‌های فرسوده در سطح شهر است. عیسی کلانتری افزود: جایگزینی اتوبوس‌ها و کامیون‌های فرسوده چند سال طول می‌کشد که البته ۶۵ درصد از آلودگی‌ها نیز برای تردد این خودروهاست. با برطرف کردن آنها دو- سوم آلودگی‌ها حل می‌شود، اما این امر در درازمدت امکان‌پذیر است و به سرعت میسر نمی‌شود. در این میان می‌توان با ارتقای کیفیت خودروهای تولید داخل در توسعه سیستم حمل‌ونقل شهری و کاهش آلودگی هوا تاثیر گذاشت.
با بودجه اندک مترو تکمیل نمی‌شود
یک عضو کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر تهران درباره برنامه مدیریت شهری برای توسعه حمل‌ونقل به خبرنگار «آرمان» می‌گوید: هم‌اکنون به‌طور روزانه در شهر تهران 18-20 میلیون سفر انجام می‌شود. در این میان فقط5/2میلیون سفر با مترو انجام می‌شود. محمد علیخانی می‌افزاید: این مقوله به‌دلیل کامل نبودن خطوط فعلی، نبود تجهیزات در برخی ایستگاه‌ها و نبود واگن به اندازه کافی مربوطه می‌شود. به گفته او اگر تجهیزات موجود کامل شود، طبیعتا بین پنج تا شش میلیون سفر را در همین خطوط فعلی می‌توان پوشش داد و مسافر‌گیری کرد. این عضو شورای شهر تهران می‌افزاید: هم‌اکنون متروی تهران به حدود دو هزار واگن نیاز دارد. با بررسی وضعیت بودجه باید گفت که با خریداری واگن با ارز 4200 تومان هزینه خریداری این اقلام پنج میلیارد تومان قیمت دارد، اما با افزایش قیمت دلار این مبلغ با افزایش مواجه شده است. به گفته او اعتبار ساخت مترو سالانه هزار و صد میلیارد تومان است، باید دانست که با این بودجه تا 20 ساله آینده نیز نمی‌توان خطوط مترو را کامل کرد، دیگر چه برسد به توسعه خطوط مترو. این عضو شورای شهر تهران می‌افزاید: در این شرایط نیازمند به کارگیری مصوبات و قوانینی همچون بند ق قانون هستیم که عبارتند از اینکه بودجه وزارت نفت از محل صرفه‌جویی مصرف سوخت درصدی را باید برای توسعه حمل‌ونقل عمومی هزینه کند. به گفته او باید از محل صرفه جویی سوخت بودجه‌ای برای حمل و نقل عمومی اختصاص یابد، اما تاکنون این اتفاق نیفتاده است، چون وقتی حمل‌ونقل عمومی توسعه پیدا می‌کند، طبیعتا مردم به سمت استفاده از این امکانات ترغیب شده و مصرف سوخت کاهش می‌یابد. برای مثال هم‌اکنون یکی از دلایل آلودگی هوا و مصرف فراوان سوخت در شهر تهران انجام نشدن این مصوبه است. در این شرایط حمل و نقل عمومی در کشور ما کامل نیست و مردم نیز به‌دلیل ازدحام و شلوغی مترو و فاصله فراوان در حرکت قطارها از آن استقبال نمی‌کنند. علیخانی می‌افزاید: بر اساس استانداردهای تعریف شده فاصله حرکت قطار سه تا سه و نیم دقیقه است، اما هم اکنون در بهترین وضعیت 10 دقیقه است. برای مثال در فرودگاه امام فاصله حرکت قطار 45 دقیقه است.
وقتی دخل و خرج جور نیست
نوسازی ناوگان حمل‌ونقل شهری در حالی در پایخت مطرح می‌شود که در ماه‌های آغاز به کار شورای پنجم مدیران شهری از ایجاد تراموا در پایتخت خبر دادند. امروزه تراموا یا قطار سبک شهری در اغلب شهرهای توسعه یافته استفاده می‌شود. در تیر97 نیز محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران گفت: اگر مساله اصلی بحث آلایندگی اتوبوس‌های شرکت واحد است، می‌توانیم ناوگان اتوبوسرانی را برقی کنیم، اما بهتر است، منابع محدود را صرف اولویت‌ها کنیم که مهمترین اولویت در حوزه حمل‌ونقل، تکمیل و تجهیز خطوط ساخته شده مترو و بهره‌برداری کامل از ظرفیت آن است که هنوز به نتیجه نرسیده و در صورت اختصاص منابع، امکان افزایش ظرفیت متروی تهران از دو میلیون نفر فعلی به هفت میلیون نفر ظرف سه سال وجود دارد. بنابراین برقی کردن سیستم BRT، گزینه کم هزینه‌تری نسبت به تراموا است. هرچند در ماه‌های اخیر به‌دلیل نوسانات در بازار ارز وضعیت نوسازی خودروهای فرسوده نیز با تعلل انجام می‌شود. در این شرایط محسن سیدپورآقایی، معاون حمل‌ونقل‌وترافیک شهردار تهران گفت: نوسازی هر اتوبوس با ارز ثانویه ۱۴میلیون ریال اعتبار نیاز دارد و برای تحقق آن باید یارانه دولتی پرداخت شود. در این شرایط تامین اتوبوس با ارز ثانویه نیاز به حدود یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار برای هر اتوبوس دارد.
بستر توسعه حمل‌ونقل درکشور ایجاد نشده است
نایب رئیس دوم فراکسیون حمایت از قطعه‌سازان در مجلس به خبرنگار «آرمان» درباره وضعیت حمل‌ونقل در کشور می‌گوید: در دهه‌های گذشته نظام عرضه و تقاضا در بخش حمل‌ونقل به‌صورت متوازن رشد نکرده و به‌عبارتی بیش از آنکه بسترها برای توسعه حمل‌ونقل فراهم شود، وسایل نقلیه افزوده شده و بیش از آنکه عرضه رشد داشته باشد، تقاضا در این زمینه رشد داشته است؛ به نحوی که تهران به اندازه ۷۵۰ هزار وسیله ظرفیت دارد. ناهید تاج‌الدین می‌افزاید: روزانه بیش از چهار میلیون خودرو یعنی بیش از 6 برابر ظرفیتش در آن در حال تردد هستند. همین وضعیت درباره اصفهان نیز وجود دارد و در این شهر روزانه بیش از 600 هزار خودرو تردد می‌کنند که 50 درصد این خودروها، خودروهای شخصی هستند. برای مثال اگر تمام خودروهای شهر اصفهان در معابر این شهر پارک شوند، نزدیک به 40 درصد این معابر را اشغال می‌کنند. به گفته او همین وضعیت برای دیگر کلانشهرها نیز صدق می‌کند و در دیگر کلانشهرها نیز شاهد نبود توازن در نظام عرضه و تقاضا در بخش حمل‌ونقل هستیم و عملا بیش از آنکه بسترهای توسعه حمل‌ونقل فراهم باشد، شاهد توسعه حمل‌ونقل بوده‌ایم. این نماینده مجلس می‌افزاید: در سال ۸۴ تعداد خودروهای پلاک تهران حدود 5/1 میلیون بود، اما در حال حاضر حدود چهار میلیون خودرو در تهران وجود دارد و تازه این به جز تعداد موتورسیکلت‌ها و خودروهای پلاک‌های شهرستانی است که در تهران رفت و آمد می‌کنند و همان‌طور که می‌بینیم در یک دهه اخیر نزدیک دو ونیم برابر خودرو افزایش یافته است. در حالی که در همین مدت زیر ساخت‌های تهران برای حمل‌ونقل این میزان رشد نداشته است و همین مساله به آلودگی هوا منجر شده است، آلودگی که عامل بیش از 75 درصد آن خودروهاست، آلودگی که مازاد بر هزینه‌های انسانی آن، هزینه اقتصادی‌اش افزایش یافته است. در این میان هزینه اقتصادی آلودگی هوای تهران بین ۱۲ تا ۱۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود و می‌توان گفت تهران معادل بودجه شهرداری هزینه اقتصادی آلودگی هوا را می‌دهد. این نماینده مجلس تاکید می‌کند: مجموعه این امور ضرورتی به نام توسعه حمل‌ونقل عمومی را بیش از پیش آشکار کرده است، توسعه حمل‌ونقل عمومی می‌تواند نبود توازن میان عرضه و تقاضا را در بخش حمل‌ونقل رفع کرده و باعث شود هزینه‌های اقتصادی و انسانی آلودگی هوا کاهش یابد.
تاج‌الدین می‌افزاید: توسعه حمل‌ونقل عمومی که نمایندگان مجلس نیز دغدغه آن را همواره داشته‌اند، چه آنکه در جریان بررسی و تصویب لایحه بودجه 97 با تصویب بند د تبصره پنج لایحه بودجه 97، قرار شد، پنج میلیارد و 500 میلیارد تومان اوراق مشارکت برای کمک به نوسازی سامانه‌های حمل‌ونقل شهری در تهران و کلانشهرها اختصاص داده شود. به گفته او در جریان بررسی جزئیات بودجه بخش درآمدی لایحه بودجه 97 نمایندگان با بند ب تبصره هشت این لایحه درباره اجرای قانون هوای پاک و اجرای طرح LEZ موافقت کردند که برابر این مصوبه خودروهای فاقد معاینه فنی جریمه و مبالغ وصولی جریمه به ردیف درآمدهای عمومی خزانه‌داری کل واریز می‌شود.یا در جریان بررسی جزئیات بودجه نیز نمایندگان مجلس با اختصاص 2 میلیارد دلار از محل تامین مالی خارجی( فاینانس ) برای بهره برداری از خطوط مترو و کاهش آلودگی هواموافقت کردند که اینها همه نشانه دغدغه مند بودن مجلس نسبت به توسعه حمل و نقل عمومی است چراکه عملا بسیاری از کلان شهرها با این حجم سفر درون شهری هیچ راهی جز توسعه حمل و نقل عمومی ندارند. شایان ذکرست در تهران 18 میلیون سفر درون شهری در یک روز و در اصفهان روزانه 3میلیون و هفتصد هزار سفر درون شهری به‌صورت روزانه انجام می‌شود، این حجم سفر قطعا نیازمند توسعه حمل و نقل عمومی در کنار استفاده از ظرفیت‌های استارت آپ های حمل و نقلی ست.
منبع: آرمان/ زهرا سلیمانی/۲۵ شهریور ۹۷