ابراهیم رئیسی نامزد پیشتاز در نظرسنجی‌های انتخابات ۱۴۰۰ است. برهمین اساس تحلیل روند سیاست خارجی دولت احتمالی او از از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: روند انتخابات به سمتی حرکت می‌کند که تا اینجا به نظر می‌رسد ابراهیم رئیسی پیروز این کارزار خواهد بود. از آنجایی که اقتصاد امروز کشور به مشکلات سیاست خارجی کشور گره خورده است و اقتصاد از موضوعات مورد توجه مردم است، سوال اساسی این است که دیدگاه سیاست خارجی ابراهیم رئیسی در دولت احتمالی‌اش چگونه خواهد بود؟
ابراهیم رئیسی در سال‌های اخیر انتقاد‌های جدی به قرارداد برجام داشته است؛ اما این روز‌ها که دو هفته به انتخابات ۱۴۰۰ مانده، شاهد نگاه جدید این کاندیدا به موضوع برجام هستیم. این روز‌ها کمپین انتخاباتی او در خصوص سیاست خارجی دولت احتمالی‌اش از تعامل با جهان و ادامه روند مذاکرات برجام سخن می‌گویند. از سوی دیگر رئیسی سیاست‌های دولت احتمالی‌اش در مقابل آمریکا را اینگونه مطرح می‌کند که باید آمریکا تمام تحریم‌ها را لغو کنند و بعد ما راستی آزمایی کنیم و سپس به برجام برگردیم.
در واقع ابراهیم رئیسی برخلاف دیدگاه گذشته‌اش به دنبال تعامل با جهان و مخصوصاً کشور‌های منطقه و شرق است و می‌خواهد از طریق این تعامل وارد مراوده تجاری با جهان شود تا بتواند در‌های اقتصادی را بگشاید. در این راه نیز به نظر می‌رسد روند برجام را ادامه خواهد داد. با این حال او با مشکلاتی در حوزه سیاست‌خارجی و وارد شدن به اقتصاد و سیاست جهانی مواجه است. البته بعد از پخش فایل صوتی محمدجواد ظریف و واکنش رهبری به خوبی نمایان شد که راهبردهای سیاست‌خارجی در دستان تیم ریاست جمهوری نیست و وزارت‌خارجه دولت‌ها مجری تصمیمات نظام هستند، با این حال نقش رئیسی و تیم سیاست خارجی او در روند مذاکرات جهانی در سیاست و اقتصاد پر رنگ خواهد بود و بی‌شک نقش قابل توجهی بازی خواهند کرد.
ابراهیم رئیسی در صورت پیروزی در انتخابات ۱۴۰۰، رئیس‌جمهوری خواهد بود که توسط اتحادیه اروپا و آمریکا مورد تحریم قرار گرفته است. او در ماه مارس ۲۰۱۱ به دلیل مسائل حقوق بشری در فهرست ۸۰ مقام ایرانی تحریم شده توسط اتحادیه اروپا قرار گرفته است. از سوی دیگر در سال ۱۳۹۸ وزارت خزانه‌داری ایالت متحده آمریکا، ابراهیم رئیسی را در لیست تحریمی خود قرار داده است. البته تحریم دولت آمریکا تنها می‌تواند در مسافرت و یا سرمایه گذاری برای او مشکل ایجاد کند.
در واقع او در سفر‌های خارجی با مشکلات پیش‌بینی نشده‌ای مواجه خواهد شد. البته این نوع از تحریم‌ها به دلیل وجه سیاسی‌شان ممکن است با یک تصمیم سیاسی از طرف دولت آمریکا یا اتحادیه اروپا کاملاً لغو شوند. برای مثال در مهرماه ۱۳۹۰ پس از آن‌که علی‌اکبر صالحی، فریدون عباسی و رستم قاسمی ارتقای مقام یافتند و به عنوان وزیر خارجه، رئیس سازمان انرژی اتمی و وزیر نفت منصوب شدند، تحریم آن‌ها لغو شد. همچنین تا به امروز تحریم‌هایی که علیه محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران از سوی آمریکا اعمال شده برای او مشکل جدی ایجاد نکرده است.
یوسف مولایی، کارشناس حقوق بین الملل در مورد وضعیت حقوقی رئیس‌جمهوری تحریم شده از سوی کشور‌های غربی به دیدار می‌گوید: «یک رأی در مورد اختلاف کنگو و بلژیک وجود دارد. بلژیک، وزیر امور خارجه کنگو را به خاطر نقض حقوق بشر جهت تعقیب و پیگرد قرار داده بود و کشور کنگو به دیوان بین المللی دادگستری برای حل این موضوع، مراجعه کرد. دیوان نیز رأی داد که اگر یک مقامی در حال انجام مأموریت باشد، نمی‌توانید یا نباید از انجام ماموریتش برای کشورش محروم شود. این رأیی است که در مورد شرایط تحریم و تحت تعقیب قرار گرفتن یک مسئول ارشد در حقوق بین الملل امروزه وجود دارد.»
او در ادامه بیان می‌کند: «ولی هر کشوری رویه خودش را در این مورد می‌تواند داشته باشد و اگر کسی در بلک لیست حقوق بشری قرارگیرد، برای کشور‌هایی که محاکمشان صلاحیت بین المللی را به رسمیت شناخته شده‌اند، قطعاً مورد تعقیب قرار می‌گیرد. با این حال چنان رأیی در حقوق بین الملل وجود دارد. در حقوق بین الملل باید دید چه عرف و رویه‌ای پیگیری شده است. البته ابراهیم رئیسی در صورت پیروزی برای شرکت در مراسم سالانه سازمان ملل مشکلی نخواهد داشت، اما ممکن است آمریکا برای ورود او به این کشور ویزا ندهد.»
در واقع اصل داستان به روابط ایران (احتمالاً با ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی) با کشور‌های دیگر در برهه زمانی سفر رئیسی به عنوان رئیس جمهوری بستگی خواهد داشت. زیرا هر کشوری با تحریم‌های آمریکا و اروپا در مورد افراد حقیقی برخورد جداگانه‌ای خواهد داشت. همچنین بی‌شک برداشته شدن این تحریم‌ها احتمالش در این برهه از مذاکرات وین وجود دارد.
دور ششم مذاکرات وین در حالی قرار است در گراند هتل وین برگزار شود که شایعاتی بر اصرار ایران برای رفع تحریم‌های افراد و اشخاص حقیقی در روند مذاکرات شنیده می‌شود و گمانه زنی وجود دارد که ابراهیم رئیسی نیز جزء این لیست بوده است. البته طبق گزارش رسانه‌های آمریکایی در دور پنجم مذاکرات، تیم آمریکایی لغو تحریم‌های اشخاص و افرادی را تا حدود زیادی پذیرفته است.
با این حال مشکل اصلی در مذاکرات به مسائلی در خصوص پادمان هسته‌ای بر می‌گردد که روند مذاکرات وین را تا حدودی کش داده است. رافائل گروسی، ️مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تازگی گفته است که درباره نظارت بر فعالیت‌های جدید و به‌طور خاص منشأ نامعلوم اورانیوم، رایزنی‌های مأیوس‌کننده‌ای با ایران داشته است. در واقع مذاکرات وین وارد فاز جدیدتری شده است و با روند جلسات شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید منتظر فشار بیشتر بر روی ایران در مذاکرات وین باشیم.
در واقع به نظر می‌رسد احتمال توافق برسر لغو تحریم افراد اتفاق افتاده باشد و فقط لغو یا تعلیق چندین تحریم قرمز مانده است. با این حال، آخر هفته تیم‌های مذاکره کننده به وین باز می‌گردند و باید دید تیم‌ها این هفته از پایتخت‌های خود چه چیزی به سوغات می‌آورند.
یک گمانه‌زنی جدی در مورد روند مذاکرات احیای برجام آن است که دولت روحانی قبل از پایان رسمی خود در نیمه مرداد احیای قرارداد برجام را کامل خواهد کرد. در این صورت دولت احتمالی رئیسی می‌تواند میراث‌دار دشواری‌های ناشی از خروج ترامپ از برجام نباشد و با دست بازتری در عرصه بین‌المللی حرکت کند و از دستاوردهای اقتصادی احتمالی برجام هم بهرمند شود. چنین رخدادی قطعا در ابتدای دولت ابراهیم رئیسی یک هدیه از جانب رقیب خواهد بود.
برای روشن‌تر شدن روند حرکت دولت احتمالی او باید به انتظار روشن شدن همکاران اصلی او در حوزه سیاست خارجی و البته رویکردهایش بعد از پیروزی در انتخابات نشست.