سیاست خارجی از مهمترین مسائل درا نتخابات پیش روست. نامزدها هم همه از تعامل با جهان می‌گویند برخی اصولگرایان مخالف برجامند و برخی با اکراه آن را می‌پذیرند اما همه آن‌ها بر نگاه به شرق تاکید دارند.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: انتخابات ۱۴۰۰ پر از شگفتی شده است؛ رد صلاحیت‌های گسترده شورای نگهبان، حضور زنان و دختران کاندیدا‌ها در روند تبلیغات و حالا نظرات حیرت آور مختلف کاندیدا‌ها در موارد مختلف علی الخصوص در حوزه سیاست خارجی. دو هفته دیگر تا انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ باقی مانده و ایران از نظر سیاست خارجی با چالش‌های بزرگی رو به رو است. احیای برجام، تحریم‌ها، موضوع تصویب لوایح مرتبط با FATF، مسائل منطقه‌ای، تعامل با شرق و غرب و ارتباط با همسایگان از جمله مهمترین مسائلی است که ایران در ماه‌ها و سال‌های آینده با آن‌ها روبه‌رو خواهد بود. مسائلی که به طور مستقیم بر اقتصاد کشور نیز تأثیر خواهد داشت.
چنین شرایطی باعث شده که کاندیدا‌ها سعی کنند برنامه‌های خود در حوزه سیاست خارجی خود را مطرح کنند تا شاید در جلب نظر رای دهندگان موفق باشند. در این بین شاهد تغییر نگرش و رویکرد جدی در بین بعضی کاندیدا‌ها در خصوص برجام، FATF وحتی مذاکره با کشور‌های غربی و منطقه‌ای هستیم. تا جایی که حسن روحانی، رئیس جمهوری نیز گفت: «اهلاًوسهلاً! امروز همه کاندیدا‌ها متوجه شدند که باید مذاکره کنیم.»
در مهلت کمی که تا ۲۸ خرداد روز انتخابات مانده، هفت کاندیدای احراز صلاحیت شده به مسائل اقتصادی و سیاست خارجی بیش از هر چیزی می‌پردازند و این دو موضوع را بهم گره زده اند. بر همین اساس در این گزارش به دیدگاه‌های این هفت کاندیدا در خصوص سیاست خارجی و اقتصاد بین الملل می‌پردازیم.
ابراهیم رئیسی، در حال حاضر رئیس قوه قضاییه و به نظر پرشانس‌ترین نامزد این دوره از انتخابات است. او در مورد برنامه سیاست خارجی خود در صفحه توئیتر خود نوشته است: «تعامل با همه کشور‌های جهان به‌ویژه با همسایگان برنامه سیاست خارجی دولت من خواهد بود.» در بیانه رئیسی در خصوص سیاست خارجی و اقتصاد بین الملل دولت احتمالی او نکاتی در مورد روابط اقتصادی با همسایگان و مناسبات اقتصادی و تجاری با اروپا و آسیا بویژه روابط با قطب‌های آسیایی مثل کره، ژاپن، چین، روسیه و هند به چشم می‌خورد.
او همچنین از تعامل با جهان و ادامه روند مذاکرات برجام سخن گفته است و البته دغدغه‌های دولت احتمالی خود را تلاش برای رفع تحریم‌های ظالمانه عنوان کرده است. در واقع ابراهیم رئیسی برخلاف دیدگاهی که از او در موضع گیری قبلی اش انتظار می‌رفت به دنبال تعامل با جهان و مخصوصاً کشور‌های منطقه و شرق است و می‌خواهد از طریق این تعامل وارد مراوده تجاری با جهان شود تا بتواند مسائل اقتصادی کشور را تغییرات جدی دهد و در واقع در‌های اقتصادی را بر روی جهان باز کند. البته همانطور که هم در بیانیه و صحبت‌های او در تبلیغات او به چشم می‌خورد دولت احتمالی او به هیچ وجه در خصوص حضور منطقه‌ای و موشکی با غرب مذاکره نخواهد کرد. طبق شنیده‌ها هم وزیر خارجه احتمالی دولت او حسین امیرعبدالهبان خواهد بود که از معاونان سابق محمدجواد ظریف بوده است. معاونی که برکناری او باعث عصبانیت اصولگرایانی شد که از او به عنوان دیپلمات انقلابی یاد می‌کردند و بی شک این انتخاب می‌تواند نشان دهنده راه او در دولت احتمالی اش باشد.
مهمترین رقیب این روز‌های ابراهیم رئیسی از سمت جبهه مخالف اصولگرایان عبدالناصر همتی است. همتی در دولت حسن روحانی ریاست بر بانک مرکزی را در کارنامه خود دارد و تأکید او بر روی اقتصاد بیش از هر موضوع دیگری برجسته است. همتی تنش زدایی در سیاست خارجی خود مد نظر دارد و به نظر می‌رسد او در سیاست خارجی دولت احتمالی اش روند دولت روحانی را دنبال کند. این موضوع را از شعار او مبنی بر تعامل از خانه تا جهان به خوبی می‌توان رصد کرد که او به دنبال تعامل با غرب و تنش‌زدایی و توسعه اقتصادی است. عبدالناصر همتی در توئیتر خود نوشته است: «معیشت اولین دغدغه مردم است و رفاه مهمترین نیاز آینده کشور. اما شرط لازم برای تحقق این دو به داشتن بینش اقتصادی در اعمال سیاست‌های اجرایی و تنش‌زدایی در سیاست خارجی و شرط کافی داشتن سیاست‌های اقتصادی دانش محور و غیر پوپولیستی است.» در واقع به نظر می‌رسد او به دنبال این است که قوه مجریه را متمرکز بر اقتصاد کند.
این نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری FATF را از ملزومات اداره کشور می‌داند و در این مورد گفته است: «متاسفانه FATF در ایران در گردنه سیاسی قرار گرفته است. این ایده که اگر FATF را بپذیریم، دیگر تحریم‌ها را نمی‌توانیم دور بزنیم کاملاً غلط است. همین حالا هم کشور‌هایی که عضو آن هستند برای دور زدن تحریم‌ها با ما همکاری می‌کنند.» در واقع در دولت احتمالی او روند به سمت تعامل اقتصادی با جهان و روابط اقتصادی با دیگر کشورها در دستور کار قرار خواهد گرفت. همتی احتمالا نزدیک‌ترین سیاست خارجی را به دولت کنونی حسن روحانی خواهد داشت. سیاست خارجی‌ای که از مهمترین دلایل ناخرسندی اصولگرایان از اوست.
محسن رضایی که به کاندیدا شدن هر باره در انتخابات شهرت دارد، این روز‌ها اظهارات عجیبی در خصوص سیاست خارجی و مخصوصاً FATF می‌کند که بسیاری را به نقد او واداشته است. رضایی که دبیر مجمع تشخیص مصحلت نظام است تا به امروز به عنوان یکی از چهره‌های مخالف پیوستن ایران به FATF شناخته می‌شد، اما این روز‌ها که انتخابات ۱۴۰۰ نزدیک می‌شویم ماجرای تصویب نشدن FATF را تقصیر دولت حسن روحانی می‌داند. او به تازگی گفته است: «دولت در موضوع FATF مقصر بود؛ ۲۱ سوال به دولت داده شد تا پاسخ داده شود، اما ۲۴ ساعت مانده به جلسه پاسخ‌ها را ارسال کرد. ایران ۳۹ توصیه آن نهاد را عمل کرده و فقط دو توصیه مانده، اما آن نهاد تنها ۱۲ مورد را پذیرفته است. اگر دولت من روی کار بیاید به طور جدی ابهامات را در داخل کشور، خارج از کشور و در دبیرخانه FATF دنبال می‌کند.»
در واقع او سعی دارد نشان دهد که دولت او به دنبال باز کردن در‌های اقتصادی بر روی جهان است و در توئیتر خود نوشته است: «سیاست خارجی، درصورتی موفق است که اقتصاد را به حرکت درآورد و درآمد سرانه ایرانیان را افزایش دهد. شرکت‌های پیشران، موتور محرک تولید داخل و توسعه تجارت بین الملل هستند. با تکیه بر توان و قابلیت‌های فنی مهندسی، مسیر تجارت بین المللی را می‌گشاییم. اولویت ما تجارت با همسایگان ایران است.» در واقع او همسایگان را اولویت در خصوص تجارت و گشایش اقتصادی می‌داند. او برجام را سیاست خارجی ایران معرفی می‌کند در این مورد گفته است: «آمریکا باید به سرعت تحریم‌ها را بردارد و اقدام مشروط را نمی‌پذیریم و دیپلماسی را از حالت کاغذی خارج کرده و عملی می‌کنیم. اگر دولت ما روی کار بیاید با توجه به شناختی که آن‌ها از ما دارند کوتاه می‌آیند و به برجام بازخواهند گشت.» در واقع او نیز پذیرفته است که برای تعامل با جهان به برجام نیاز دارد.
سعید جلیلی همواره به‌عنوان یکی از منتقدان جدی برجام مطرح بوده است. در این دور از انتخابات نیز سعی دارد همین روند را در پی بگیرد. البته او در سال‌های ۱۳۹۲-۱۳۸۶ مسوول پرونده هسته‌ای ایران بود و در این زمان چند قطعنامه تحریمی علیه ایران اعمال شد که خیلی‌ها این امر را به ناکارآمدی تیم او نسبت می‌دادند. او بر این باور است که تنها راه مقابله با آمریکا راهبرد مقابله و قوی شدن است. او در توئیتر خود نوشته است: «دیپلماسی قوی و ایجاد تعاملات اقتصادی پایدار به ویژه با همسایگان، از مولفه‌های سیاست خارجی واقعی است.»
از سوی دیگر جلیلی معتقد است که توجه باید به کشور‌هایی باشد که با ایران منافع مشترک دارند و بر همین اساس از دید او اولویت‌های سیاست خارجی ایران برای روابط اقتصادی باید شامل ارتباط با کشور‌هایی همچون چین، روسیه، سوریه، ونزوئلا، بولیوی و برخی دیگر از کشور‌های منطقه آمریکای لاتین و آفریقا باشد. در واقع جلیلی روابط با کشور‌های شرقی و همسایگان را اولویت روابط اقتصادی و سیاست خارجی خود می‌داند. بسیاری معتقد هستند که او کاندیدای پوششی ابراهیم رئیسی خواهد بود و در روز‌های نزدیک به انتخابات به نفع این کاندیدا کناره گیری می‌کند.
سیدامیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، عضو جبهه پایداری با اینکه برجام را قرارداد خوبی ندانسته، ولی گفته است که ایران از برجام خارج نمی‌شود و بیان کرده است که یک معاهده رسمی بین کشور ما و چند کشور دیگر است، بنابراین معاهده برجام را به رسمیت می‌شناسیم، ولو اینکه قبولش هم نداشته باشیم و انتظارمان این است که همه اعضا به مفاد آن عمل کنند.» در واقع او می‌داند که نظام مایل به توافق برجام است و سعی دارد نشان دهد که دولت احتمالی‌اش به آن پایبند خواهد بود. همچنین قاضی‌زاده‌هاشمی درخصوص اقتصادی بین المللی ایران نگاه کاملاً به شرق دارد و گفته است: «نگاه ما به شرق است که راهبرد نظام است و توسعه روابط با کشور‌های قدرتمند شرقی مانند روسیه، هند و چین است که می‌بینید تحت‌عنوان قرارداد‌های درازمدت هم این در حال شکل‌گیری است، ایران هم اینک با اوراسیا یک پیمانی نوشته است و با چین شروع به طراحی سند درازمدت ۲۵ساله کرده‌ایم.» در واقع او آینده اقتصادی دولت خودش را در قالب مذاکره با شرق معرفی کرده است.
از سوی دیگر او موافق مقاومت در مقابل آمریکا است و حتی در این خصوص گفته است: «آمریکایی‌ها مانند سگ می‌مانند، سگ وقتی فرار می‌کنی دنبالت می‌کند؛ ولی وقتی بایستی سگ فرار می‌کند.» به نظر می‌رسد او راه سیاست خارجی دولت محمود احمدی نژاد را می‌خواهد در پیش بگیرد.
محسن مهرعلیزاده، فعال سیاسی اصلاح‌طلب است که البته مورد حمایت اصلاحطلبان در انتخابات ۱۴۰۰ قرار نگرفته است. تقریباً سیاست خارجی او را می‌توان ادامه راه تعامل با جهان دولت محمد خاتمی دانست. مهرعلیزاده از قرارداد برجام دفاع قوی می‌کند و در این مورد گفته است: «اگر برجام نبود شاید امروز کشور درگیر جنگ و ناامنی بود.» مهرعلیزاده سیاست خارجی را گره خورده با اقتصاد می‌داند و گفته است: «سیاست خارجی توسعه‌محور، از اولویت‌های دولت من است. سیاست خارجی، معطوف و کمک‌کننده به سیاست‌های اقتصادی و تولید در داخل است.»
در واقع او با تعامل با جهان و تنش زایی در حوزه سیاست خارجی سعی دارد اقتصاد را رونق بخشد. مهرعلیزاده در مورد کشور‌های همسایه معتقد است همسایگان بازار بسیار خوبی برای تولیدات، محصولات و خدمات مهندسی و پیمانکاران ما دارند و بنابراین باید از آن استفاده کرد.
علیرضا زاکانی از مخالفان سرسخت برجام بود که در هفته‌های نخست بعد از توافق برجام گفته بود که مذاکرات برجام و توافق منافع ایران را تامین نمی‌کند. اما حالا در هفته‌های منتهی به انتخابات در توئیتر خود نوشته است: «با مذاکره مخالف نیستیم، با تصمیمات ۲۰دقیقه‌ای مخالفیم.» در ادامه می‌گوید مذاکره باید انجام شود، چون تصمیم اصل مذاکره بالاتر از دولت است و با نظر شورای‌عالی امنیت ملی و تایید رهبری انجام می‌شود. از سوی دیگر او کاملاً با FATF مخالف است و با بیان اینکه FATF طناب داری است که به گردن خودمان می‌اندازیم، گفته است: «اثرات تحریم به خاطر بی‌عرضگی مسئولانی است که فقط می‌خواهند با آمریکا و اروپا معامله کنند.»
زاکانی روابط با چین و همسایگان را اولویت دولت احتمالی اش معرفی کرده است و سند همکاری ۲۵ساله ایران و چین را نیز فرصت تاریخی خوبی برای دو کشور می‌داند. همچنین گفته است که ما دنبال این خواهیم بود که با سایر کشورها، چون روسیه هم تعاملات خود را تثبیت کنیم. در واقع او نگاهش به شرق است و چین و روسیه از اولویت‌های او خواهد بود. البته برخی کارشناسان او را کاندیدای پوششی ابراهیم رئیسی نیز می‌دانند و احتمالاً او در نزدیک انتخابات به نفع رئیسی کنار رود.