خانه‌ بوشهری‌ها در شورای چهارم به پاساژ تبدیل شد (گفت‌وگو با احمد مسجد‌جامعی، عضو شورای شهر)

دیدارنیوز ـ احمد مسجد‌جامعی، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «آرمان» در ارتباط با لزوم حفظ و نگهداری خانه‌های تاریخی و فرهنگی پایتخت می‌گوید: « در هر دوره شورا‌های شهر اهتمام ویژه‌ای به بحث حفظ و نگهداری خانه‌ها و آثار تاریخی داشته است. هرچند همچنان مواردی از قصور در مرمت و نگهداری اماکن تاریخی در تهران وجود دارد، اما مساله را نمی‌توان به گردن شورای شهر و شهرداری انداخت و متولی این موضوع سازمان‌گردشگری و میراث‌فرهنگی استان و کشور است.در هر صورت شورای‌شهر برای شناسایی و حفاظت خانه‌های‌تاریخی پایتخت نهایت اهتمام را می‌ورزد.»

بحث حفظ خانه اخوان‌ثالث قبل از شورای‌چهارم و در شورای‌سوم در سال 82 مطرح و این خانه در دولت ثبت‌ملی و توسط شهرداری تهران خریداری شد، اما بطورکلی ضوابط ویژه‌ای درباره حفظ و نگهداری خانه - موزه‌ها وجود ندارد. از سوی دیگر برخی از این خانه‌ها مانند خانه شریعتی و مطهری تاریخی نیستند و از نظر شخصیت‌هایی که در آنها زندگی می‌کردند جنبه فرهنگی دارند، اما برخی خانه‌های‌تاریخی مانند خانه اتحادیه نیز وجود دارند که سابقه قدیمی‌تری دارند، خانه اتحادیه بیش از 150 مالک داشته است و بنابراین خریداری آن بسیار سخت بود. برای خریداری این خانه از ورثه توسط شهرداری حساب‌بانکی از سوی دستگاه‌ قضائی باز و قیمت‌خانه از طریق کارشناسان مرتبط با دستگا‌ه‌‌قضائی تعیین شد و سپس پول به حساب وراث خانه ریخته شد. در واقع میزان سهم هر ورثه تعیین و با تایید آن توسط خریدار پول به فرد پرداخت شد. در نهایت شهرداری توانست این خانه را خریداری و اقداماتی برای حفظ و نگهداری آن انجام دهد. در مثالی دیگر می‌توان خانه مینایی را نام برد که تنها خانه - باغ در لاله‌زار بود که مجموعه خاندان در آن زندگی می‌کردند و توسط شهرداری خریداری شد، اما در تعمیر و بازسازی باغ آسیب دید و چیزی از آن باقی نماند. بنابراین خریداری خانه‌های تاریخی روالی قدیمی در شورا و شهرداری بوده، اما تاکنون هیچ خانه‌تاریخی در شورای پنجم تملک نشده است و بحث‌های مطرح شده در این شورا صرفا پیگیری مباحث طرح‌شده در شوراهای قبلی است.

شورای پنجم در یک‌سال اخیر اقدامی در این ارتباط انجام نداده است. هنوز برخی از خانه‌های تاریخی به رغم مصوبه خریداری نشده‌‌اند. به عنوان مثال شورای سوم دستور خریداری خانه بهبهانی را صادر کرد تا آن را به موزه مشروطیت تبدیل کند، اما پیگیری‌های مختلف در همان زمان راه به جایی نبرد و هنوز این خانه تملک نشده است. همچنین بحث خریداری خانه مدرس و تملک آن توسط شهرداری مطرح بود که بخش خصوصی آن را به تملک خود درآورد و با هزینه خود به خوبی بازسازی شد و آن را افتتاح کردند. در واقع اقدامات اعضای شورا مصداق آن بود که این خانه‌ها در تهران‌گردی‌ها از سایه به آفتاب آورده شوند تا مردم علاقه‌مند به نگهداری از آنها شده و از تخریب این خانه‌ها جلوگیری کنند. امروز خانه پدری صادق هدایت در اختیار بیمارستان امیراعلم است و پس از تهران‌گردی‌ها در شورای چهارم تابلویی بر سردر آن نصب‌شده که مشخص کرده این خانه حفاظت‌شده است. در پیگیری‌های به عمل‌آمده اطلاعاتی به‌دست آمد که براساس آن خانه اجدادی فروغ فرخزاد در منطقه 11 مشخص و شناسایی شد. این شفاف‌سازی مهم است، اما همچنان اقدام خاصی در مورد آن انجام نشده است. جالب است بدانید یکی از راهنماهای شورا برای شناسایی این خانه به‌کار رفتن نام مسجد مفتاحیان و چراغ سبز آن در اشعار فروغ است که اعضا را بر آن داشت به دنبال موقعیت جغرافیایی مسجد و خانه پدری فروغ فرخزاد باشند. در این منطقه خانه علامه امینی نیز وجود داشت که با پیگیری‌های انجام شده مشخص شد از این خانه بقایایی باقی نمانده و به‌طور کلی بازسازی شده و تغییر ساختار داده است. خانه دیگر مطرح شده خانه مرحوم آیت‌الله حاج شیخ محمد‌تقی آملی از اساتید بزرگ حکمت و فقه بوده که شاگردان بسیاری مانند حضرات آیات جوادی آملی، حسن‌زاده آملی و هاشم آملی را تعلیم و تربیت کرده است. این خانه در یکی از موارد تهران‌گردی شناسایی شد که بخشی از آن به عنوان یکی از خانه‌های مشاهیر تهران باقی مانده است. خانه آیت‌الله جایگاه والایی نزد بزرگان استان مازندران دارد و استانداری و دیگر مسئولان محلی اعلام کرده‌اند که علاقه‌مند مشارکت برای خریداری آن هستند. شورا و شهرداری از اقدامات مشابه اینچنینی استقبال می‌کند، زیرا بسیاری از مشاهیر خاستگاه خارج از تهران دارند که در تهران جایگاه علمی و معنوی خود را یافته‌اند. به عنوان مثال خریداری خانه‌بوشهری‌ها از سوی برخی اعضای شورای شهر چهارم مطرح شد تا استانداری بوشهر روی آن سرمایه‌گذاری کرده و آن را به خانه خلیج فارس تبدیل کنیم، اما به‌رغم طرح و بحث پیرامون آن در شورای قبلی سایر اعضا ترجیح دادند این خانه به پاساژ تبدیل شود. آن را به پاساژ تبدیل کردند.

به واقع شورا نمی‌داند آمار اعلامی از سوی ایشان از سوی کدام دستگاه و نهاد اعلام شده است، اما می‌توان به قطعیت گفت بسیاری از خانه‌ها و آثار تاریخی در تهران آسیب دید‌ه‌اند و تازه‌ترین آنها چشمه علی است که اخیرا پس از هفت هزار سال خشک شد. طرح این ادعا از سوی برخی از افراد مبنی بر مسئولیت شهرداری برای خشکی چشمه علی یا آسیب خانه‌های تاریخی شهرداری تهران چندان کارشناسانه نیست، زیرا سازمان میراث فرهنگی به طور مشخص دستگاه اجرایی و مسئول حفظ و نگهداری خانه‌ها و آثار تاریخی در تهران است. علاوه‌براین در سال‌ها اخیر هرگاه سازمان میراث فرهنگی و دستگاه‌های دیگر با یکدیگر همکاری کردند نتایج بسیار خوبی در پی داشته و یکی از نمونه‌های شاخص سردر باغ ملی است. ترمیم و بازسازی این بنا در دوره رجبعلی خسروآبادی، مدیریت سابق اداره میراث‌فرهنگی و گردشگری استان تهران انجام گرفت که امروز شهردار منطقه پنج تهران است. در واقع سردر باغ ملی کار مشترک سازمان میراث‌فرهنگی و سازمان زیباسازی شهر تهران بود و وضعیت امروز آن قابل قیاس با قبل نیست. متاسفانه رقم بسیار بالایی برای بازسازی آن هزینه شد، کف‌سازی، تعمیر جداره‌ها، طراحی آب‌نما، فضای سبز، نورپردازی و اقداماتی مبنی بر تعمیر و مرمت آن انجام شد، اما امکان بازدید عمومی از آن را نداده و در اختیار شهروندان قرار نگرفت. این درحالی است که پیش از بازسازی و ترمیم شهرداری برنامه‌‌های شبانه در این مکان اجرا می‌کرد و بنا بود فضای بالای سردر باغ ملی به نقاره خانه تهران تبدیل شود و شب‌های ماه رمضان از آنجا نقاره بزنند. اگر دخول به این بنا وجود ندارد نورپردازی یا عدم نورپردازی آن چه تفاوتی با یکدیگر دارد؟! در هر صورت پاسخگوی نحوه و چگونگی مرمت و بازسازی خانه‌های تاریخی و آثار تاریخی تهران در وهله اول سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است و اطلاع‌رسانی عمومی این گزارش‌ها اقدام خوبی‌است، زیرا آمار و اطلاعات شورا از تعداد خانه‌‌ها و آثار تاریخی آسیب‌دیده پایتخت با رقم 700 تایی فوق‌الذکر مطابقت ندارد. در نهایت باید گفت با این وجود همچنان آثار ارزشی مربوط به هویت تاریخی، طبیعی، دینی، جغرافیایی تهران وجود دارد و می‌توان برای حفظ و نگهداری آنها قدم‌های بهتری برداشت.