مرجان مهمترین مشخصه کیش این روز‌ها به دلیل تحمل استرس‌های طبیعی و انسانی در حال رنج کشیدن است از این رو تداوم حیات این آبسنگ‌های ارزشمند نیازمند توجه ویژه از سوی متولیان و مردم است.
دیدارنیوز ـ مرجان در ظاهر موجودی جان سخت، اما دل نازک است که با کوچکترین استرس تحمیل شده امکان دارد جان خود را از دست بدهد تا با مرگ آن زیستگاه هزاران جانور دریایی به خطر بیفتد و جهان گامی دیگر به فاجعه زیست محیطی نزدیک شود.
این موجود زنده با اسکلتی از جنس کربنات کلسیم بوده که به گفته محققان پیدایش اولین گونه آن بر روی زمین حدود ۵۴۰ میلیون سال پیش در نتیجه ترکیب یک حیوان (توتیا) و یک گیاه تک‌سلولی بوده است.
اکوسیستم مرجان‌ها همانند جنگل‌های گرمسیری مرکز تنوع زیست دریا به شمار می‌رود به طوریکه زندگی یک میلیون انواع گونه‌های گیاهی و جانوری از جمله ماهیان، باکتری‌ها و حتی انسان‌ها به این آب سنگ‌ها وابسته است.
وابستگی حیات ۲۵ درصد موجودات دریایی، کاهش شدت موج در طوفان‌های دریایی، شفافیت آب، استفاده‌های دارویی، گردشگری، رونق ماهیگیری و درآمد سالانه ۱۳۰ هزار تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار دلاری در بخش اقتصاد در هر هکتار از این آب سنگ‌ها تنها بخشی از مزایای وجود مرجان‌ها در دریا‌ها است.
مطالب بالا گفته‌های دانشیار رشته اکولوژی و حفاظت دریا در دانشگاه شهید بهشتی تهران بود که در ادامه به خبرنگار ایرنا گفت: کشور ما نیز از این نعمت بزرگ بی بهره نیست به طوری که در ۱۸ نقطه از ایران نیز آب سنگ‌های مرجانی وجود دارد و تا کنون در این مناطق ۷۰ نوع آن گزارش شده که حدود ۱۰ درصد گونه‌های شناسایی شده در جهان است.
محمد رضا شکری اظهار داشت: تقریبا تمام جزایر ایران در خلیج فارس با آبسنگ‌های مرجانی محاصره شده که جزایر خارک، خارکو، کیش، لاوان، هندورابی، فارور، بنی فارور، شیدور، تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، لارک، ابوموسی، هنگام، قشم، هرمز، خلیج نای بند، خلیج چابهار از مهمترین مناطق مرجانی ایران است.
وی در خصوص وجود مرجان در کیش نیز یادآور شد: در هفت نقطه این جزیره از شمالغرب تا شمال شرقی آن لکه‌های مرجانی وجود دارد و با توجه به مزایای این آبسنگ‌ها می‌توان گفت که تمام رونق اقتصادی و گردشگری کیش مدیون وجود آن‌ها است.
وی اضافه کرد: با توجه به بررسی‌های علمی انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰ میلادی ۷۵ درصد از مرجان‌های سطح اقیانوس و آب‌های آزاد جهان از بین بروند که مرجان‌های خلیج فارس و دریای عمان نیز از این امر مستنثنی نیست و باید تدبیری اساسی برای حفاظت، احیا و تکثیر این آب سنگ‌ها اندیشیده شود.
وی افزود: استفاده بیش از حد از مناطق مرجانی با اهداف گردشگری، فعالیت‌های اقتصادی و عمرانی، بهره وری غیر اصولی صیادی و گرم شدن دمای زمین از جمله دلایل مرگ و از بین رفتن مرجان‌ها است که در صورت تداوم روند فعلی باید در انتظار یک فاجعه زیست محیطی در سال‌های آتی باشیم.
وی گفت: در بررسی وضعیت مرجان‌های جزیره کیش نیز مشخص شده آبسنگ‌های سایت‌های شرقی به علت وجود کلوپ‌های غواصی هفت برابر بیشتر از سایر نقاط جزیره مورد بهره برداری قرار گرفته که پیشنهاد شده اعطای مجوز به فعالیت‌های غواصی و کلوپ‌ها در این منطقه متوقف شود و بجای آن این فعالیت‌ها در جنوب جزیره گسترش داشته باشد.
شکری اضافه کرد: سیستم‌های آب شیرین کن سواحل خلیج فارس به دلیل وارد کردن آب شور به دریا، ساخت و ساز‌های ساحلی، استحصال زمین از دریا و ریزش روغن کشتی‌ها از دیگر دلایل آسیب رسان به مرجان‌ها است.
وی اظهار داشت: جلوگیری از ایجاد آلودگی‌های محیطی توسط انسان ها، کاهش تولید زبالهها، ارایه آموزش و خدمات غواصی در سایت‌های مصنوعی، افزایش سطح آگاهی فعالان مشاغل مرتبط با دریا، راه اندازی مرکز تکثیر و احیای آب سنگ‌ها از جمله راهکار‌های علمی برای احیای مرجان در نقاط مختلف خلیج فارس از جمله جزیره کیش است.
رییس اداره محیط زیست سازمان منطقه آزاد کیش نیز در این ارتباط به ایرنا گفت: این جزیره جزو معدود مکان‌های گردشگری دنیاست که می‌توان ساختمان‌های مدرن را در کنار فضای طبیعی مشاهده کرد که گردشگران می‌توانند با طی مسافتی اندک به بهترین سواحل و دنیای زیر آب دست پیدا کنند.
مریم محمدی با بیان اینکه مرجان‌ها مهمترین زیبایی زیر آب کیش است افزود: این جزیره از نظر زمین شناسی برون زدی است که روی آن از مرجان پوشیده شده به شکلی که می‌توان آثار طبیعی و تاریخی این آبسنگ‌ها را در نقطه نقطه جزیره مشاهده کرد.
وی یادآور شد: این جزیره از عمق زیر یک متر تا ۱۰ متر دارای آب سنگ بوده و سایت‌های مرجانی آن از تنوع گونه‌های مختلفی برخوردار است و مانند یک جنگل استوایی در زیر آب تنوع زیستی خیلی زیادی را تحت پوشش خود قرار داده است.
کیش از عمق زیر یک متر تا ۱۰ متر دارای آب سنگ بوده و سایت‌های مرجانی آن از تنوع گونه‌های مختلفی برخوردار است
محمدی یادآور شد: این مرجان‌ها باعث شده است که دنیای زیر آب جزیره کیش محل زندگی گونه‌های مختلف جانوران دریایی از جمله برخی گونه‌های در خطر انقراض مثل لاپشت‌های پوزه عقابی باشد و همچنین شفافیت آب و رنگ آبی لاجوردی آن و ماسه‌های نقره فام تشکیل شده از خرده مرجان و صدف از دیگر مزیت‌های وجود آن‌ها در جزیره است.
رییس اداره محیط زیست سازمان منطقه آزاد کیش با اشاره به اینکه تهدید‌های مرجان‌های این جزیره به ۲ دسته عوامل طبیعی و انسانی تقسیم شده است افزود: علل طبیعی از جمله گرم شده دمای زمین پدیده النینو و طوفان‌های دریایی، به علت گستردگی مخاطرات بیشترین سهم را در مرگ مرجان‌ها دارد.
وی یادآور شد: با وجود سهم اندک مخاطره‌های انسانی در تخریب مرجان‌ها به نسبت دلایل طبیعی باید سعی کرد که با کم کردن فشار‌های انسانی، استرس‌های طبیعی این آب سنگ‌ها را کاهش داد تا فرصتی برای احیای آن‌ها فراهم شود.
محمدی، غواصی در شرق جزیره را از عوامل انسانی در آسیب رسیدن به مرجان‌های کیش اعلام کرد و افزود: اصلی‌ترین زیستگاه مرجانی این جزیره در شرق آن قرار دارد که به علت توسعه شهری و فعالیت کلوپ‌های غواصی بیشتر از هر نقطه دیگر در معرض خطر و فشار است.
وی با اشاره به اینکه عمده‌ترین مشکل در این بخش غواصان آماتور هستند گفت: با توجه به اینکه آن‌ها هنوز قادر به کنترل خود در زیر دریا نیستند و احتمال برخورد و دست زدن به آب سنگ‌ها برای حفظ تعادل خود را دارند، موجب آسیب رساندن به مرجان‌ها می‌شوند.
رییس اداره محیط زیست سازمان منطقه آزاد کیش یادآورشد: معیشت کلوپ‌های دریایی و سایت‌های غواصی به مرجان‌ها وابسته است و آن‌ها در این راستا همکاری تنگاتنگی با محیط زیست در حفظ این سرمایه دارند که به منظور حمایت از این فعالیت‌ها و کاهش فشار به سایت‌های طبیعی در سه منطقه ۶ مجسمه و تعدادی سنگ مرجانی در دریا غرق شده است.
مدیرعامل موسسه ورزش و تفریحات سالم کیش نیز در گفتگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه این جزیره سهم ۹۰ درصدی در ارایه خدمات آموزشی و تفریحی غواصی کشور دارد اظهار داشت: هم اکنون ۲۳ کلوپ تفریحات دریایی در این جزیره سالانه به ۷۰۰ هزار گردشگر و هشت کلوپ تخصصی به فعالیت‌های مختلف از جمله سکو‌های نفتی، سازه‌های دریایی و کشتی‌ها خدمات ارایه می‌کنند.
عزیزالله فرضی پور با اشاره به حضور ۴۰۰ غواص با درجه بالا در این جزیره و فعالیت مستقیم ۱۰۰ تن از آنان در بخش گردشگری اضافه کرد: با توجه به این میزان خدمات گردشگری و اشتغال، ایجاد سایت مصنوعی غواصی برای توسعه خدمات و همچنین جلوگیری از آسیب رساندن به مرجان‌ها ضروری است.
وی افزود: این موسسه در نظر دارد با همکاری معاونت عمرانی سازمان منطقه آزاد، محیط زیست، فدراسیون نجات غریق و غواصی و بخش خصوصی نخستین سایت مصنوعی کشور را ایجاد کند که در این راستا تاکنون ایده‌های مختلفی مطرح شده، اما هیچ کدام نهایی نشده است.
مدیرعامل موسسه ورزش و تفریحات سالم کیش گفت: در صورتی که این سایت راه اندازی شود، می‌توان از خروج سالانه یک هزار گردشگر از کشور جلوگیری کرده و در کنار آن با جذب گردشگران خارجی برای کشور ارز آوری داشته باشیم.
وی در خصوص فعالیت کلوپ‌های تفریحات دریایی و اهمیت وجود مرجان‌ها در این فعالیت‌ها اظهار داشت: معیشت کلوپ‌ها به مرجان‌ها وابسته است و در این راستا مربیان غواصی قبل از غوص گردشگران (غواصان آماتور) آموزش‌های لازم را به آنان ارایه می‌کنند و در تمام مدت غواصی کنار آنان هستند.
وجود تور‌های سرگردان به خاطر صیادی‌های غیر مجاز و لنگر اندازی شناور‌ها دیگر عوامل انسانی آسیب رسان به مرجان‌های کیش بود که محمدی رییس اداره محیط زیست سازمان منطقه آزاد کیش اعلام کرد و گفت: در این راستا نیازمند حمایت اداره شیلات جزیره برای کاهش این فشار بر آب سنگ‌ها هستیم.
معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات هرمزگان نیز در گفتگو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه صید و صیادی در این استان و جزیره کیش توسط ۲ گروه شامل شناور‌های دارای مجوز صیادی و شناور‌های فاقد پروانه انجام می‌شود اظهار داشت: بیشترین آسیب به محیط زیست دریا نیز توسط گروه غیر مجاز وارد می‌شودکه در روند صید از هرنوع روش و ابزار آلات غیرمجاز و غیر استاندارد استفاده می‌کنند.
ابراهیم عالی زاده گفت: اداره کل شیلات هرمزگان در راستای مبارزه با این پدیده در سال ۹۹ یگان حفاظت منابع شیلات کیش را راه اندازی کرده و با توجه به گستردگی صیدگاه‌های منطقه نیاز به حمایت توسط سایر ارگان‌ها داریم.
وی افزود: شناور‌های فاقد هویت که از هرگونه ادوات صید از جمله تور‌های غیرمجاز استفاده می‌کنند ممکن است با احساس احتمال دستگیری یا هر مورد دیگر این ادوات را در دریا رهاسازی کرده و باعث تخریب محیط زیست و مرگ مرجان‌ها شوند.
معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات هرمزگان یادآور شد: در این خصوص سیاست این اداره کل جمع آوری شناور‌های فاقد هویت و نیز ابزار و ادوات غیراستاندارد است که برای ارتقای سطح اطلاعات صیادان فرهنگ سازی بین آنان بصورت مستمر برنامه آموزشی برای جامعه صیادی برگزار می‌شود.
فرمانده انتظامی ویژه و دریابانی کیش نیز در این ارتباط به ایرنا گفت: دریابانان این فرماندهی در سال جاری موفق به دستگیری ۳۵ صیاد غیرمجاز شدند.
سرهنگ علی اصغر جمالی اظهار داشت: این صیادان غیر مجاز در داخل ۱۲ فروند شناور صیادی و ۲ شناور گوفه کش فعالیت داشتند که دریابانان حین گشت‌های دریایی آنان را دستگیری کردند.
وی اضافه کرد: در سال گذشته نیز ۱۰۵ صیاد غیرمجاز که در ۸۹ شناور‌ها صیادی غیرمجاز و ۶ شناور گوفه کش فعالیت داشتند دستگیر و تحویل مقامات قضایی شدند.
سرهنگ جمالی با بیان اینکه صیادان غیر مجاز عمدتا از بنادر همجوار هستند افزود: شناور‌های گوفه کش از تخریب کننده‌های محیط زیست و موجودات دریایی است که امسال برخورد با صیادان غیر مجاز گوفه کش و صید کرال با تشدید گشت‌های منظم پیگیری می‌شود.
وی یادآور شد: تامین امنیت صیادان در نوار ساحلی با حضور مستمر واحد‌های گشت دریابانی، حمایت از صیادان قانونمند و برخورد جدی با افراد متخلف با حمایت دستگاه قضایی از دیگر موارد در حال پیگیری این فرماندهی در سال جاری است.
فرمانده انتظامی ویژه و دریابانی کیش گفت: صیادان و بومیان جزیره کیش افرادی مسولیت پذیر، قانون‌مدار و همراه همیشگی مرزبانان هستند و در سال جاری نیز این همراهی و همسویی را از آنان انتظار داریم.
وی همچنین به صیادان بنادر اطراف توصیه کرد: نسبت به ضوابط پایبند بوده و از ورود غیرمجاز به آب‌های سرزمینی کیش و صید غیر مجاز خودداری کنند.
رییس اداره محیط زیست منطقه آزاد کیش خروج مرجان، صدف و ماسه توسط مسافران را از دیگر آسیب‌های این جزیره مرجانی اعلام کرد و افزود: این موارد مهمترین زیبایی و سرمایه زیستی این منطقه است و در سال‌های گذشته همواره تلاش شده از آن‌ها حفاظت شود.
محمدی افزود: خروج مرجان، ماسه و صدف از این جزیره ممنوع بوده و برای حفاظت از محیط زیست این منطقه به ازای خروج غیرقانونی هر کیلوگرم مرجان ۶۰ میلیون ریال جریمه در نظر گرفته شده است.
وی با بیان اینکه روزانه حدود ۲۰ کیلوگرم انواع مرجان و صدف و ماسه عمدتا در فرودگاه کشف و به ساحل جزیره برگردانده می‌شود افزود: افرادی که سعی در خروج جانداران کیش داشته باشند، در مبادی خروجی دستگیر و تحویل مقامات قضایی می‌شوند.
افرادی که سعی در خروج جانداران و مرجان‌های کیش داشته باشند، در مبادی خروجی دستگیر و تحویل مقامات قضایی می‌شوند.
محمدی اضافه کرد: برخی از مسافران جزیره کیش بدون آگاهی قبلی اقدام به خروج مرجان، صدف و ماسه می‌کنند که ماموران این اداره با همکاری کارکنان پلیس فرودگاه و بندرگاه تجاری این کالا‌ها را توقیف می‌کنند تا مانع از تخریب محیط زیست جزیره می‌شوند.
رییس اداره محیط زیست سازمان منطقه آزاد کیش ادامه داد: برداشتن هر نوع موجود آبزی از جمله ستاره دریایی نیز یک جرم به شمار می‌رود، زیرا حتی لاشه موجودات زنده هم برای طبیعت و چرخه زیستی آن فوایدی دارند و حذف آن می‌تواند مشکلات زیست محیطی به دنبال داشته باشد.
در خصوص اهمیت مرجان‌ها شاید همین مساله کافی باشد که خداوند ۲ بار در آیه ۲۲ و ۵۸ سوره الرحمان از آن یاد کرده تا ما با پی بردن به اهمیت این نعمت گرانبها وظیفه بشری خود را به جا آورده و هر کدام به نوبه خود گامی موثر در حفاظت از این سرمایه‌ها برداریم.