در پی تلفات گسترده پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله طی زمستان سال گذشته و امسال، یک متخصص میکروب‌شناسی ضمن بیان اینکه افزایش باکتری کلستریدیوم بوتولینوم در تالاب میانکاله طی سال‌ها و بر اثر عوامل گوناگونی رخ داده است، گفت: بازگرداندن شرایط این تالاب به حالت طبیعی نیز زمان‌بر خواهد بود و اگر همین شرایط ادامه پیدا کند، پیش‌بینی می‌شود سال آینده نیز شاهد مرگ‌و میر پرندگان در این تالاب باشیم.
دیدارنیوز ـ بر اساس اطلاعیه صادر شده از سوی اداره‌کل محیط زیست مازندران، از اوایل بهمن ماه سال جاری تاکنون، ۲۰ هزار و ۴۹۲ پرنده مهاجر در این تالاب تلف شده‌اند. این در حالیست که سال گذشته نیز بیش از ۴۰ هزار پرنده مهاجر در این تالاب تلف شدند که با وجود فرضیات متعددی درباره علت مرگ پرندگان در نهایت سم بوتولیسم به عنوان علت مرگ پرندگان در این تالاب از سوی سازمان دامپزشکی تایید شد.
دکتر رضا نقی‌ها اظهار کرد: سال گذشته که برای نخستین بار با مرگ و میر گسترده پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله روبه‌رو بودیم؛ با هماهنگی‌های صورت گرفته با دوستاران محیط زیست، بر پایه پروتکل‌های استاندارد، نمونه‌ها به دانشگاه یاسوج ارسال، از محتویات دستگاه گوارش، عضلات سینه و ران فلامینگو و چنگر‌ها نمونه‌برداری و پس از اماده سازی نمونه‌ها بر اساس روش‌های علمی استاندارد، به موش‌ها تزریق شد. با مشاهده مرگ موش‌ها با نشانه‌های عصبی، به قطعیت حضور یک «نوروتوکسین» (سم درگیر کننده اعصاب) تایید شد. با این وجود، متاسفانه این مساله مورد توجه جدی قرار نگرفت تا اینکه در سال جاری، همکاران اداره‌کل دامپزشکی، همین مراحل تشخیص را اجرا و علت مرگ را سم بوتولیسم اعلام کردند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج ضمن بیان اینکه افزایش تولید باکتری «کلستریدیوم بوتولینوم» چند علت دارد، اظهار کرد: تغییر شرایط اقلیم و گرم شدن دمای هوا، دستکاری‌های رسوبات تالاب، افزایش مواد آلی موجود در تالاب به علت ورود فاضلاب و پسماند و همچنین کاهش سطح آب تالاب که به افزایش غلظت ترکیبات آلی منجر می‌شود همه از عواملی هستند که در افزایش شمار این میکروارگانیسم‌های جای گرفته درون رسوبات موثر بوده است.
وی ادامه دادند: افزایش باکتری کلستریدیوم بوتولینوم باعث تولید سم «بوتولینوم نوع C» می‌شود. این سم به‌صورت غیرمستقیم و با خوردن موجودات کف زی توسط پرندگان، وارد دستگاه گوارش آن‌ها و در نهایت منجر به بروز نشانه‌های عصبی و مرگ ناگهانی آن‌ها می‌شود.
نقی‌ها ضمن بیان اینکه باکتری کلستریدیوم بوتولینوم هشت نوع سم مختلف را تولید می‌کند، تصریح کرد: آن نوع سمی که در میانکاله مورد اهمیت است نوع C است که باعث بروز مسمومیت‌های عصبی در پرندگان می‌شود. از سوی دیگر این نوع سم نیز به دو دسته C۱ ,C۲ دسته‌بندی می‌شود که بوتولیسم نوع C۱ که به آن «نوروتوکسین» گفته می‌شود و اعصاب را درگیر می‌کند.
نقی‌ها درباره راهکار‌های کاهش و جلوگیری از مرگ پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله بر اثر بیماری بوتولیسم، گفت: راهکار‌های کاهش مرگ و میر پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله در گرو مدیریت صحیح فاضلاب‌ها و پسماندها، مدیریت صحیح در لایروبی و دستکاری‌های رسوبات کف تالاب و مدیریت ورودی و خروجی تالاب و تغییرات اقلیمی است.
وی در ادامه تصریح کرد: حتی با مدیریت صحیح نیز بازگشت تالاب به شرایط طبیعی چندین سال طول خواهد کشید.
این عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج درباره پیش‌بینی وضعیت تلفات پرندگان مهاجر در سال آنیده، اظهار کرد: اقدام در جهت توقف مرگ و میر پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله طوری نیست که در عرض یک ماه، یک فصل یا حتی یک‌سال بتوان به نتیجه رساند؛ چراکه بروز شرایط رشد این باکتری به‌صورت آهسته و در چند سال رخ داده است، بنابراین مقابله با آن نیز زمان‌بر خواهد بود. گمان می‌رود هم‌اکنون انباشته‌ای از این میکروارگانیسم در رسوبات تالاب وجود دارد که جزو فلور این تالاب شده و مسلما حذف آن‌ها نیز زمان‌بر خواهد بود. با این حال اگر همین روند مدیریت ادامه داشته باشد و عوامل موثر بر افزایش باکتری کلستریدیوم بوتولینوم به‌درستی مدیریت نشوند یا اقداماتی در زمینه بهبود این شرایط اتخاذ نشود، قطعا سال آینده شاهد افزایش تعداد تلفات پرندگان در این تالاب خواهیم بود.
این متخصص میکروب‌شناسی تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین علل افزایش باکتری کلستریدیوم بوتولینوم دستکاری رسوبات کف تالاب و به‌نوعی برهم زدن این رسوبات بود؛ چراکه این باکتری بی‌هوازی داخل رسوبات وجود دارد و دستکاری رسوبات باعث روی آب آمدن این باکتری و خورده شدن توسط ریز موجودات کف تالاب و درنتیجه افزایش شمار آن شده که البته نیازمند آزمایش‌های تخصصی در این مورد است.
نقی‌ها در پایان گفت: افزایش باکتری کلستریدیوم بوتولینوم در تالاب میانکاله طی سال‌های گذشته و به‌مرور زمان رخ داده و قطعا پیش از سال گذشته که با مرگ گسترده پرندگان روبه‌رو بودیم نیز تعدادی از پرندگان مهاجر در این تالاب تلف شده‌اند، اما به‌دلیل شمار کم تلفات، مورد توجه قرار نگرفتند. از سوی دیگر با اتخاذ راهکار‌های صحیح می‌توان تعداد این تلفات را کاهش داد تا به مرور طی سال‌های آینده از بروز تلفات جلوگیری شود.