دیدارنیوز ـ حامد سیاسی‌راد: همه چیز از روایت صلح امام حسن (ع) شروع شد. ۲۶ شهریور ۱۳۹۲ و چند روز پیش از مذاکرات مقامات ایران و شش قدرت جهانی بود که رهبری در دیداری با فرماندهان سپاه، صلح امام حسن (ع) با معاویه را نرمش قهرمانانه خواندند. تعبیر «نرمش قهرمانانه» کلید مذاکرات ایران و ۱+۵ در هفته آخر مهرماه همان سال شد و نتیجه آن پس از دو سال مذاکره فشرده، «برجام» بود.
حالا و در سالگرد آغاز مذاکراتی که به برجام ختم شد، باز هم صحبت از صلح حسنی است، اما این‌بار رئیس‌جمهوری است که از صلح می‌گوید.
گزارش حاضر نگاهی دارد به اظهارات رئیس جمهور در مورد صلح و واکنش‌های بسیار شدید اصولگرایان تندرو که این بار تا درخواست اعدام برای حسن روحانی پیش رفته‌اند. با این حال قصد روحانی از مطرح کردن دوباره مقوله صلح امام حسن چیست؟ بهره گرفتن از آخرین روزهای حضور ترامپ در کاخ سفید؟ زمینه سازی برای مذاکره احتمالی با بایدن یا....
***
حسن روحانی در جلسه هئیت دولت که چهارشنبه هفته گذشته برگزار شد، صلح در صدر اسلام را با بررسی رفتار پیامبر اسلام شروع کرد و سپس به صلح امام حسن (ع) اشاره کرد. او ابتدا گفت: «این پیغمبر الگو و نمونه، هم جنگ داشت و هم صلح، هم عملیات تهاجمی داشت و هم عملیات تدافعی و در جنگ‌ها هم پیروزی داشت و هم اینکه روز‌هایی در جنگ دچار شکست شد.» روحانی از این هم فراتر رفت و ادامه داد: «پیروزی‌هایی که برای پیامبر در سایه صلح بدست آمد بیش از آن چیزی است که پیامبر در میدان جهاد کسب کرد.» او سپس به نقش نظر مردم در معادلات سیاسی حکومت پیامبر (ص) اشاره کرد و گفت: «پیامبر به آزادی و مشورت با مردم تاکید داشت و هیچ کار مهمی را بدون مشورت با مردم انجام نمی‌داد.» روحانی سپس به سراغ موضوع حاکمیت قانون رفت و گفت: «مطابق قرآن پیامبر حق ندارد ذره‌ای از قانون تخطی کند و همه از پیامبرش تا کوچک‌ترین فرد در جامعه بر مبنای قانون هستند.» رئیس‌جمهور برای پایان مباحثی که در رابطه با صلح طرح کرد به سراغ صلح امام حسن (ع) رفت و گفت: «امام حسن در پاسخ به اعتراض برخی از اصحاب خود درمورد پیمان صلح ایشان، فرمود وقتی اکثریت قاطع جامعه و مردم صلح می‌خواهند من صلح را انتخاب می‌کنم.»
چه کسی از صلح می‌گوید؟
نقل جنگ حسینی و صلح حسنی بار‌ها و بار‌ها در کلام بزرگان نظام جمهوری اسلامی آمده است. اما این که چه کسی و در چه زمانی از این جنگ یا صلح بگویید، شرایط متفاوتی را رقم می‌زند. وقتی رهبری صلح امام حسن (ع) را «نرمش قهرمانانه» خواندند، نتیجه پذیرش توافق با غرب توسط کلت نظام بود، اما وقتی به کلام رئیس‌جمهور حاضر نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که او بار‌ها از صلح امام حسن (ع) گفته است، ولی نتیجه ایستادگی نظام در برابر توافقات بیشتر با غرب بوده است. این بار، اما مستأصل‌تر از همیشه، در حالی که بحران کلان اقتصادی مملکت را فلج کرده است و در این میان انگشت‌های اتهام به سوی دولت نشانه رفته است، باز هم رئیس‌جمهوری از صلح امام حسن (ع) می‌گوید و وقتی این را اظهارات را در کنار زمان محدود باقی مانده تا انتخابات آمریکا می‌گذاریم، قابل درک می‌شود که چرا واکنش به سخنان حسن روحانی تا درخواست اعدام او هم پیش می‌رود.
موافقین و مخالفین، این سخنان را به مبحث پرچالش این روزهای فضای سیاسی کشور، یعنی مذاکره احتمالی با آمریکا مربوط دانستند و از همین رو، واکنش‌ها به سخنان روحانی گسترده و شدید الحن بود. بسیاری او را به تحریف تاریخ محکوم کردند و مدعی شدند که در قضیه صلح امام حسن مجتبی (ع) خواست عمومی در کار نبوده و زر و زور معاویه مسبب این توافق شده است. برای مثال، علم‌الهدی، امام جمعه مشهد در واکنش به این سخنان گفت: «خواص در زمان امام حسن (ع)، آنانی که خودشان را همه‌کاره دین و نظام دینی می‌گرفتند، به امام حسن (ع) خیانت کردند، این‌ها از معاویه پول گرفتند، بدره‌های زر گرفتند. خواص خیانت کردند و امام حسن (ع) را مجبور به متارکه جنگ کردند، پای مردم وسط نبود، دموکراتیک مردمی نبود که بگوییم مردم صلح خواستند. اینکه امروز تاریخ اسلام را تحریف کنند، به پای امام مجتبی مظلومی که هنوز هم مظلوم است، یک نسبت ناروا بدهند و بعد هم توجیه کنند برای خودشان که پس راهکار ما این است که با دشمن بسازیم و دست به دست دشمن بدهیم، همان کاری که امام حسن کرد!»
رحیم‌پور ازغدی، تحلیلگر اصولگرا هم واکنش تندی به این سخنان نشان داد و گفت: «نسبت سازش را اولین‌بار معاویه به امام حسن (ع) بست، مظلوم بزرگ همه دوران‌ها، حسن‌بن‌علی (ع) است. کسی که از مذهب سواستفاده سیاسی کند از روحانیت تنها لباسش را دارد. معیشت مردم را برجامی کردند، حالا نوبت به برجامی کردن دین مردم رسیده است. شانس مردم مارا ببین که آن یکی میخواهد با آنجلیناجولی، خودشان دونفری مشکلات جهان را حل کنند و این یکی، در پایان هشت سال حکومتش هنوز منتظر ترحم ترامپ و تعهد اوباما و امید جدیدش، جو بایدن است.» کیهان هم از این قافله عقب نماند و در حمله به روحانی از همان کلیدواژه‌ای استفاده کرد که علم‌الهدی و تعدادی دیگر طرح کرده بودند، یعنی تحریف. کیهان نوشت: «پرچم صلح را در چنین شرایطی بالا بردن، عین خیانت و حماقت است! این اولین‌باری نیست که وی تاریخ را به نوعی تحریف می‌کند و روایت دیگری از آنچه اتفاق افتا‌ده برای فریب افکارعمومی و در راستا‌ی اهداف دولت ارائه می‌دهد.».
اما حاشیه برانگیزترین حمله به روحانی را سوی رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس انجام داد. مجتبی ذوالنور در واکنش به اظهارت روحانی در توییتر خود نوشت: «روحانی اگر برای توجیه مذاکره با دشمن، علت صلح امام حسن با معاویه را بهانه می‌کند، امروز اکثریت قاطع ملت ایران به کمتر از عزل و مجازات وی راضی نمی‌شوند. با چنین منطقی، رهبر انقلاب باید دستور دهند هزار بار وی را اعدام کنند تا دل مردم راضی شود.» ذوالنور سپس از استیضاح روحانی گفت و مدعی شد که طرح استیضاح حسن روحانی در دستان اوست و از نمایندگان خواست تا به این طرح بپوندند.
مدافعین روحانی، اما پر تعداد نبودند. تندترین واکنش به سخنان ذوالنور را داماد روحانی اتخاذ کرد و خطاب به ذوالنور گفت «پایت را از گلیمت درازتر نکن!»
حسام‌الدین آشنا، مشاور روحانی نیز در توییتی در واکنش به توییت ذوالنوری نوشت: «استیضاح حق اکثریت قاطع مجلس است، اما ایجاد تزلزل در حاکمیت، تضعیف دولت در زمان جنگ اقتصادی، نخ دادن به هر دو نامزد انتخاباتی آمریکا برای کوتاه نیامدن در برابر دولت فعلی ایران و تعویق هرگونه رفع یا کاهش تحریم‌ها تا استقرار دولت بعدی در ایران از وظایف نماینده‌ای با ۲۰۴ هزار رای نیست.»
علی مطهری هم در دفاع از روحانی نوشت، اما در دفاع از حرف او و نه از ایده او. مطهری نوشت: «من مذاکره با آمریکا را در شرایط فعلی به صلاح کشور نمی‌دانم، اما معتقدم اظهارنظر هر ایرانی خصوصا رئیس‌جمهور در این مورد باید آزاد باشد و نباید موجب توهین و تهدید شود. اینکه مقام رهبری مخالف مذاکره هستند مانع اظهارنظر دیگران نیست.»
نظر مطهری با نظر عبدالله رمضان‌زاده، سخنگوی دولت اصلاحات در تضاد است. به نظر می‌رسد رمضان‌زاده چندان به دنبال دفاع از روحانی نیست، اما با طرح بحث مذاکره با آمریکا موافق است. او نوشت: «می‌خواهید بدانید نظر مردم ایران راجع به مذاکره چیست؟ موضوع را به رفراندوم بگذارید تا معلوم شود مذاکره خدمت است یا خیانت.»
در نهایت هم این محمدباقر قالیباف بود که طی اظهار نظری طرفین را به آرامش دعوت کرد و گفت: «بگو مگوی سیاسی برای مردم آب و نان نمی‌شود.»
از صلح بگویید، ولی صلح نکنید!
چندی می‌شود که برخی فعالین سیاسی اصلاح‌طلب مانند عباس عبدی، سعید حجاریان و در آخرین مورد، حسین مرعشی پیشنهاد استعفای از جایگاه ریاست‌جمهوری را به حسن روحانی داده‌اند. واکنش به این پیشنهاد از سوی مخالفین دولت، محکوم کردن اصلاح‌طلبان به حرکت در خط آمریکا بوده و این پیشنهاد را شدیداً محکوم کردند. با این حال، اما طرح بحث استیضاح رئیس‌جمهوری، هر از چندی از سوی رادیکال‌ترین چهره‌های جریان اصولگرا به گوش می‌رسد. احمد زیدآبادی در گفت‌وگویی خیالی و طنز با استیضاح کننده روحانی نوشت:
«س: قبلاً کسانی گفتن که خودش بیاد استعفاء بده و شما گفتین که این نقشۀ آمریکاست!
ج: بله. طرح استعفای این شیخ نقشۀ آمریکاست، چون ترامپ می‌خواد خلأ دولت در ایران به وجود بیاره مثل همون کاری که در لبنان کرده!
س: فکر نمی‌کنید که استیضاح و برکناری او هم خلأ ایجاد کنه!
ج: نه. من اصلاً فکر نمی‌کنم!»
این، اما در حالی است که تعدادی از نماینده‌های مجلس از رفتار قالیباف در قبال آن‌ها هنگامی که حتی قصد داشته‌اند که یکی از وزرای کابینه را استیضاح کنند و او نگذاشته است، انتقاد کرده‌اند. به نظر می‌رسد که نوع مواجهه هسته سخت قدرت با دولت را می‌توان از رفتار رئیس مجلس حدس زد. به نظر می‌رسد که حکومت قصد مواجهه جدی با روحانی را ندارد، اما نظر صاحب نفوذان در قدرت در رابطه با مذاکره احتمالی ایران و آمریکا چیست؟
حضور ایران پای میز مذاکره با آمریکا پیش از برگزاری انتخابات می‌توانست برگه برنده‌ای برای ترامپ باشد که با توجه به فرصت بسیار کم باقی مانده تا موعد انتخابات به نظر از دست رفته است. دولت روحانی اما، مانند هر دولت دیگری که در شرایط فعلی زمام امور را در دست بگیرد، توان ارتقا وضعیت اقتصادی کشور در شرایط تحریم را ندارد، لذا مذاکره با آمریکا یکی از گمانه‌های جدی از طرف تحلیلگران سیاسی است. بسیاری معتقدند که پس از انتخابات آمریکا، بحث مذاکره جمهوری اسلامی با دولت جدید آمریکا بیش از پیش جدی خواهد شد، به خصوص اگر برنده انتخابات کارزار انتخاباتی آمریکا، جو بایدن، کاندیدای دموکرات‌ها باشد. از این رو می‌توان سخنان اخیر روحانی را هم به چشم زمینه‌چینی برای اقدامات آینده قلمداد کرد. از سوی، اگرچه می‌توان دید که خواست هسته سخت قدرت کنار گذاشتن دولت روحانی از معادلات سیاسی نیست، اما با نگاهی به رسانه‌های نزدیک به جناح‌های تندرو بلوک قدرت می‌توان دریافت که عدم موافقت آن‌ها با مذاکره مشهود است. در همین راستا، ابراهیم رضایی عضو کمیسیون امنیت ملی هم در واکنش به اظهار نظر ذوالنور نوشت: «هدف از بازی با تاریخ حول جنگ و صلح، منحرف کردن توجهات از بازی با معیشت مردم است. انقلابی بصیر تن به این بازی جعلی نمیدهد و بیهوده نام رهبری را در کنار کلماتی بی منطق مثل اعدام وارد نمی‌کند. نباید با سروصدای بی حاصل، به ضعیف‌ترین رئیس دولت ج. ا کمک کرد از جایگاه متهم به مظلوم نقل مکان کند.»
هیچ پایانی برای هیچ منازعه‌ای در ایران نیست. هنوز هم دعوای موافقین و مخالفین برجام ادامه داد. حمله یا دفاع از ایده مذاکره با آمریکا در حالی ادامه دارد که چند ساعتی می‌شود تحریم‌های تسلیحاتی ایران به واسطه برجام لغو شده است. با این حال، اما سوال بسیاری این است که در شرایطی که به واسطه تحریم‌های آمریکا، امکان خرید دارو و حل نیاز‌های بنیادین ایران وجود ندارد، لغو تحریم تسلیحاتی به چه کار ایران می‌آید و اساساً نظام چطور می‌تواند هزینه خرید سلاح را به کشور‌های فروشنده پرداخت کند؟ خروج از این بن‌بست چگونه میسر است؟ آیا با مذاکره با آمریکا یا با تغییر دولت؟ زمان به سرعت در حال گذر است و برای روشن شدن پاسخ این سوالات باید صبر کرد....