دیدارنیوز ـ ترامپ اقدمات ضد ایرانی خودش را تشدید کرده است. در همین زمینه آقای روحانی رئیس جمهور کشورمان در واکنش به این اقدامات ترامپ گفت که بهتر است ترامپ با دم شیر بازی نکند؛ اظهاراتی که با واکنش ترامپ مواجه شد و او در توییت خود نوشت « دیگر هیچ وقت ایالات متحده آمریکا را تهدید نکن و گرنه عواقبی را متحمل خواهی شد که عده کمی در طول تاریخ مانند آن را متحمل شده اند. ما دیگر کشوری نیستیم که کلمات خشونت بار و مرگ بار شما را تحمل کنیم»
برای بررسی تنش ها بین ایران و آمریکا با دکتر رحمان قهرمان پور کارشناس مسائل بین الملل گفتگویی انجام دادیم که در ادامه می خوانید.
در کاخ سفید دو جریان علیه ایران وجود دارد/ جریان تندرو به دنبال جنگ با ایران است/ ترامپ علاقه ای به جنگ با ایران ندارد
آقای روحانی صحبتی کرده بود مبنی بر این که ترامپ با دم شیر بازی نکند. آقای ترامپ هم در مقابل کشورمان را تهدید کرد. این تهدیدات را چطور ارزیابی می کنید؟ همزمان با چند ساعت فاصله از این توئیتی که ترامپ منتشر کردند، آقای پومپئو وزیر خارجه آمریکا هم در جمع بخشی از اپوزیسیون ایرانی سخنانی ایراد کرد که به نظر می‌رسد توئیت آقای ترامپ و این سخنرانی هدف مشخصی را دنبال می‌کند و اگر مراجعه کنید به مصاحبه‌های قبلی من آن جا گفته بودم که درحال حاضر در کاخ سفید دو جریان وجود دارد که یک رقابت خیلی دیپلماتیک و زیرپوستی با هم دارند. یک جریانی به رهبری پومپئو که جریان رادیکال و نومحافظه کار تندرو هست که طرفدار برخورد نظامی و سخت با ایران است و یک جریان نسبتا معتدل مثل وزیر دفاع و جمهوری خواهان معتدل که بیشتر به دنبال بازدارندگی و مهار همه جانبه هستند و گزینه نظامی و تغییر رژیم را از طریق اقدام نظامی به صلاح آمریکا نمی‌دانند. ترامپ در حد فاصل این دو جریان هست که مانور می‌دهد و این خیلی مهم است که بدانیم ترامپ واکنشش چه خواهد بود. آقای ترامپ شخصا به نظر می‌رسد که به دلیل آن مشی تجاری خودش تمایلی به جنگ ندارد، اما در عین حال این جریان تندرو دنبال به دنبال این هست که از هر فرصتی استفاده کند تا ترامپ را به سمت خودش و افزایش تنش میان ترامپ و ایران بکشاند و عملا ثابت کند گزینه مهار همه جانبه ایران جواب نخواهد داد و آمریکا مجبور خواهد شد به سمت تغییر رژیم حرکت کند.
توئیت ترامپ به نظرم در این نوسان قابل فهم است. یعنی ضمن اینکه می‌دانید خود ترامپ هم نوسانش زیاد است و بعضا مواضع قبلی خودش را هم انکار می‌کند. این توئیت هم نشان می‌دهد ترامپ بین این دو گروه در حال نوسان است، هم از یک طرف از امکان گفتگو ،مذاکره و تفاهم با ایران حرف می‌زند، ولی از طرف دیگر هم نوا با آن گروه تندرو در کاخ سفید ایران را تهدید می‌کند.
به نظر می‌رسد طیفی در کاخ سفید تلاش می‌کند به منافقین و جریان‌های رادیکال مخالف جمهوری اسلامی نزدیک شود. این را چطور ارزیابی می‌کنید؟
اتفاقی که با آمدن ترامپ رخ داده است این است که بخش دانشگاهی که در آمریکا که به نوعی طرفدار تعامل با ایران بود تضعیف شده است و با توجه جهت گیری که دولت ترامپ دارد که از نظر ایدئولوژیک به نوعی به ناسیونایسم معتقد است و به برتری یک گروه خاص بر دیگری معتقد است این‌ها طبیعتا در میان اپوزیسیون ایرانی به سلطنت طلب‌ها نزدیک‌تر هستند و از آنجایی که در کاخ سفید عرض کردم گروهی طرفدار براندازی نظام ایران هستند طبیعتا این گروه نگاه شان به سازمان مجاهدین خلق نزدیک‌تر است؛ بنابراین همسویی این‌ها با بخشی از اپوزیسیون برانداز و به نوعی طرفدار خشونت در ایران نشان دهنده همان جهت گیری کاخ سفید است.یعنی آن‌ها با این حمایت نشان می‌دهند گزینه برخورد نظامی با ایران را از دستور کار خارج نکرده اند. این هم سویی یا این گروه ها ریشه‌های ایدئولوژیک و فکری دارد و از طرف دیگر ابزاری است برای اعمال فشار بر ایران و ابزاری برای آمریکا و متحدان منطقه‌ای او است تا بتوانند به ایران فشار بیشتری برای تغییر رفتارش و برای پذیرش شروط آمریکا بیاورد.
ما در قبال تهدیدات آمریکا بحث بستن تنگه هرمز را مطرح کردیم. این امر چقدر عملی و اثرگذار است؟
در عالم دیپلماسی به هر حال کشور‌ها از مکانات خودشان به نوعی استفاده می‌کنند و طرف مقابل را هم تهدید می‌کنند. در شرایط فعلی که آمریکا ایران را تهدید می‌کند طبیعتا ایران هم متقابلا به دنبال آن هست از ابزار‌های خودش برای تهدید رقیب استفاده بکند. اما این تهدید‌ها در هر دو طرف تا مرحله عملی شدن معمولا یک فاصله‌ای را طی می‌کند. به عبارت ساده‌تر تهدیدات لفظی از سوی همه بازیگران الزاما به معنی تبدیل شدن آن ها به سیاست گذاری عملی نیست. به عبارت دیگر میان سیاست اعلامی و سیاست اعمالی فاصله وجود دارد. اما وقتی کشور‌ها اعلام می‌کنند ممکن است این کارها را کنیم به این معنا است که به آن گزینه فکر می‌کنند. یعنی اگر شرایط سخت و دشوار شود ممکن است به آن هم فکر کنند. فراموش نکنید در زمانی که قرار بود ترامپ موضع خودش را در مورد برجام اعلام کند آقای ظریف اعلام کرد در صورتی که آمریکا از برجام خارج شود ما هم خارج می‌شویم، ولی ما دیدیم بعد از خروج ترامپ سیاست ایران تغییر کرد. این یک امر متداول و متعارف در دیپلماسی است. شما در دیپلماسی تهدید لفظی می‌کنید یعنی می‌گویید چند تا گزینه دارم که متناسب با شرایط ممکن است یکی از آن‌ها را عملی کنم. ایران الان می‌گوید چند تا گزینه روی میز دارم که یکی از آن ها بستن تنگه هرمز است. ولی این به این معنا نیست که ایران این تهدید خودش را وارد سیاست عملی کرده است. به این گزینه فکر می‌کند و پیامی را به طرف مقابل می‌فرستد که اگر بخواهد ایران را به طور کامل تحریم کند ایران هم ممکن است در مقابل این تهدید آمریکا این کار ار انجام دهد. فعلا هیچ کدام از تهدیدات عملی نشده است.
وزیرخزانه داری آمریکا هم گفته است که ممکن آمریکا در اعمال تحریم برخی از کشور‌ها تخفیف قائل شود و یا تحریم‌های کمتری اعمال کند و .... این‌ها هم دارند متناسب با تهدیداتی که ایران می‌کند تهدیدات خود را می‌کنند و از تهدیدات قبلی خودشان هم کوتاه می‌آیند. این وضعیتی که در دیپلماسی رایج است. چیز عجیب و غریبی نیست. یعنی هر دو طرف تهدی می‌کنند و هم از مواضع خودشان کوتاه می‌آیند و این‌ها را در واقع می‌شود گفت تبادل لفاظی دیپلماتیک است. فعلا وارد مرحله عمل نشده در لفط هر دو کشور می‌گویند که گزینه‌های ما کدام است، ولی اینکه در عمل چه چیزی را در نهایت انتخاب خواهند کرد باز هم بستگی به شرایط دارد. یعنی باید ببینیم که شرایط ۴ ماه بعد برای ایران چطوری است و برای آمریکا چطوری است. هر کشوری در همان موقعیتی که قرار دارد، موقعیت زمانی و مکانی، گزینه‌های پیش روی خود را ارزیابی می کیند و مفیدترین گزینه را برای خود انتخاب می‌کند.
با توجه به اینکه سرلشکر باقری بحثی را مطرح کردند که ترامپ یک سال است به دنبال حمله نظامی به ایران است و از آن طرف گزاره‌ای در مورد ترامپ مطرح است که غیرقابل پیش بینی است و مشخص نیست ۶ ماه بعد برنامه اش چیست و سریع تغییر می‌کند. با توجه به این نکات چقدر احتمال درگیری نظامی بین ایران و آمریکا وجود دارد؟
جواب این سوال را باید الان بدهیم. الان با توجه به جمیع شرایط این احتمال خیلی زیاد نیست، هر چند وجود دارد. یعنی اگر بخواهیم در نسبت با گذشته حرف بزنیم احتمال درگیری نظامی ایران با آمریکا در قیاس با دو سال گذشته، ۳ سال قبل بیشتر شده است. اما آیا این بیشتر شدن به این معناست که دو طرف به آستانه درگیری نظامی نزدیک شده اند؟ به نظرم این طور نیست. یعنی اگر بخواهیم امتیاز بدهیم احتمال درگیری نظامی از متوسط بیشتر است. اما این درگیری هنوز در حد خیلی محتمل و خیلی زیاد نیست. باید ببینیم که آیا در چند ماه آینده این احتمال کاهش پیدا می‌کند و یا افزایش پیدا خواهد کرد.
منبع: فردا/ جعفربرزگر/۲ مرداد ۹۷