حسن بهشتی پور کارشناس روابط بین الملل در گفتگو با دیدارنیوز شرایط حاکم بر معادلات بین ایران و کشور‌های اسلامی؛ معطوف به سفر رییس جمهوری به مالزی را مورد بررسی و واکاوی قرار داده است. وی در این گفتگو بیان کرد که هدف ایران ایجاد روابط با همه کشور‌ها به دور از هرگونه سلطه جویی و سلطه پذیری است. کشور‌های اسلامی متناسب با ملاحظات، دوری و نزدیکیشان با آمریکا روابط خود با ایران را تعریف و تنظیم می‌کنند. ماهاتیر محمد نخست وزیر مالزی، طرفدار مناسبات با غرب است و روابط خوبی با آمریکا و سایر کشور‌ها در غرب دارد، اما مالزی جزو کشور‌هایی است که با سلطه غرب مخالف است و معتقد به نوعی از رابطه است که که سلطه پذیری در آن نباشد. البته همین شرکت‌های مالزیایی، وقتی آمریکا ایران را تحریم کرد همکاری با ایران را به شدت کاهش دادند و البته از قبل هم کاهش داده بودند، این به خاطر سلطه مالی است که آمریکا بر روی این کشور‌ها دارد و به آن‌ها می‌گوید یا با من باشید یا با ایران. در این شرایط ما کمتر کشوری را شاهد هستیم که بتواند در مقابل آمریکا ایستادگی کند.
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران بنا به دعوت رسمی نخست وزیر مالزی و به منظور شرکت در اجلاس سران کشور‌های اسلامی در کوالالامپور پایتخت مالزی به سر می برد. اجلاس سران کوالالامپور ۲۰۱۹ با حضور ۴٠٠ نفر شامل ٢۵٠ نفر از رهبران، مقام‌ها، شخصیت‌های سیاسی و اندیشمندان از ۵۲ کشور جهان از دیروز آغاز شده و تا ۳۰ آذر ادامه خواهد یافت. شرکت کنندگان دراین اجلاس قرار است ضمن بحث و گفتگو در مورد مهمترین چالش‌های کشور‌های اسلامی و مسائل تاثیرگذار در جهان اسلام، راهکار‌هایی را برای رفع این چالش‌ها مطرح کنند.
سفر روحانی در چهارچوب سازمان همکاری کشور‌های اسلامی انجام شده است و قرار است رییس جمهوری ایران از آنجا به توکیو هم سفری داشته و با نخست وزیر و مقامات ژاپن نیز دیداری داشته باشد. ایران در جنگ اقتصادی با آمریکاست و طبیعتا چنین سفر‌هایی از ابعاد سیاسی و اقتصادی مهمی برخوردار است. کشور‌های اسلامی هم از لحاظ جمعیتی، استراتژیک و نقشی که با هم می‌توانند در معادلات جهانی بازی کنند بسیار تاثیرگذار بوده و اگر شرایط مناسبی وجود داشته باشد، ایران می‌تواند از ظرفیت این کشور‌ها و همچنین ژاپن به جهت کاهش فشار‌های تحریمی غرب استفاده کند. اما در کوتاه مدت، ایران چه بهره‌ای می‌تواند از چنین گردهمایی‌ها و سفر‌هایی ببرد؟
دیدارنیوز در همین خصوص با حسن بهشتی پور کارشناس روابط بین الملل گفتگو کرده است و شرایط حاکم بر معادلات بین ایران و کشور‌های اسلامی؛ معطوف به سفر رییس جمهوری به مالزی را مورد بررسی و واکاوی قرار داده است.
بهشتی پور در رابطه با دلیل سفر روحانی به کوالالامپور گفت: این سفر به دعوت نخست وزیر مالزی بوده و برای شرکت در یک گردهمایی کشوری‌های اسلامی است. سازمان همکاری‌های اسلامی دارای ۵۷ کشور عضو است که اکثر آن‌ها مسلمان هستند و تعدادی هم که مسلمان نیستند، علاقمندند با کشور‌های اسلامی همکاری کنند و عضو این سازمان هستند. سازمانی که قبلا به نام کنفرانس اسلامی شناخته می‌شد و اکنون به سازمان همکاری کشور‌های اسلامی تبدیل شده است.
وی درباره دستاورد‌های سفر رییس جمهوری به اجلاس سازمان همکاری کشور‌های اسلامی اظهار کرد: شرکت ایران در عالی‌ترین سطح با هدف هم افزایی بین کشور‌های اسلامی است، چون کشور‌های اسلامی تولید کنندگان عمده انرژی مانند نفت و گاز در دنیا هستند. از طرفی بیشتر این کشور‌های اسلامی در مناطق سوق‌الجیشی و استراتژیک در شمال آفریقا، خلیج فارس، دریای عمان، مالاکا، مدیترانه، دریای سرخ و سوئز هستند و جمعیت قابل توجهی دارند که هم قرار گرفتن این کشور‌ها در مناطق سوق الجیشی و هم جمعیت قابل توجه آن‌ها از مولفه‌های قدرت است و ایران می‌تواند در شرایط فعلی از این ظرفیت‌ها استفاده کند.
این کارشناس روابط بین الملل ادامه داد: بازار تولید و مصرف، همان‌قدر که فرصت و ظرفیتی درون سازمانی است، به همان اندازه برای کشور‌های اسلامی در زمینه بهره برداری، مشکل و گره بوده است. کشور‌های اسلامی به جای اینکه نیاز‌های خود را در درون این سازمان حل و تامین کنند، از طریق کشور‌های غیر اسلامی تامین می‌کنند که به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. مثلاً تا سال ۲۰۱۰ میزان مبادلات این کشور‌ها با هم ۷ درصد و بیش از ۹۳ درصد مبادلاتشان با سایر کشور‌ها بوده است لذا تحقق حداکثری روابط مالی، تجاری، اقتصادی و بازرگانی کشور‌های اسلامی کار بسیار سختی است.
وی ادامه داد: سازمان کنفرانس اسلامی (سازمان همکاری کشور‌های اسلامی) بانکی تحت عنوان توسعه اسلامی تاسیس کرد و هدف آن خارج کردن دنیای اسلام از رتبه جهان سومی به توسعه یافتگی بود، ولی عملا این مهم اتفاق نیفتاد.
بهشتی پور در پاسخ به این پرسش که ملاحظات کشور‌های اسلامی نسبت به آمریکا چه مقدار مانع روابط اقتصادی آن‌ها با ایران شده است، خاطرنشان کرد: ارتباط، مبادله، تجارت و روابط کشور‌های اسلامی با غرب ذاتا اشکالی ندارد، اینکه سلطه غرب را می‌پذیرند اشکال دارد و گرنه اینکه این کشور‌ها با هم مناسبات اقتصادی داشته باشند موجب توسعه می‌شود. ولی هنگامیکه رابطه اقتصادی آن‌ها با آمریکا یکسویه باشد، سلطه سیاسی به همراه خواهد داشت.
مالزی جز کشور‌هایی است که با سطله غرب مخالف است
بهشتی پور یادآور شد: هدف ایران ایجاد روابط با همه کشور‌ها به دور از هرگونه سلطه جویی و سلطه پذیری است. کشور‌های اسلامی متناسب با ملاحظات، دوری و نزدیکیشان با آمریکا روابط خود با ایران را تعریف و تنظیم می‌کنند. ماهاتیر محمد نخست وزیر مالزی، طرفدار مناسبات با غرب است و روابط خوبی با آمریکا و سایر کشور‌ها در غرب دارد، اما مالزی جزو کشور‌هایی است که با سلطه غرب مخالف است و معتقد به نوعی از رابطه است که که سلطه پذیری در آن نباشد.
این کارشناس روابط بین الملل با بیان اینکه وقتی کشوری دروازه‌های خود را به روی شرکت‌های غربی باز می‌کند، کنترل سلطه پذیری سخت می‌شود، تاکید کرد: همین شرکت‌های مالزیایی، وقتی آمریکا ایران را تحریم کرد همکاری با ایران را به شدت کاهش دادند و البته از قبل هم کاهش داده بودند، این به خاطر سلطه مالی است که آمریکا بر روی این کشور‌ها دارد و به آن‌ها می‌گوید یا با من باشید یا با ایران. در این شرایط ما کمتر کشوری را شاهد هستیم که بتواند در مقابل آمریکا ایستادگی کند.
وی با معرفی ترکیه به عنوان یک کشور اسلامی که تا حدودی در مقابل آمریکا مقاومت کرده، افزود: با این وجود روابط اقتصادی ایران و ترکیه به آب باریکه‌ای شبیه است، عراق هم با ایران روابط خوبی دارد ولی همین کشور هم به شدت تحت فشار آمریکا قرار دارد.
بهشتی پور در پاسخ به این پرسش که در کوتاه مدت ایران چه بهره‌برداری می‌تواند از ظرفیت سازمان همکاری کشور‌های اسلامی داشته باشد، گفت: رابطه، امری دوطرفه است و باید این اراده در هر دو سو وجود داشته باشد. مالزی کشوری است که در صنایع روغن پالم یکی از بزرگترین صادرکنندگان در جهان است و به دنبال بازار است، در صنعت تولید و صادرات مشتقات نخل به دنبال مشتری است. این کشور صنایع سبک، وسایل الکترونیکی، صوتی و تصویری و کامپیوتری را مونتاژ و تولید می‌کند و ایران بازار کوچکی نیست.
وی افزود: بعد از تحریم‌ها مبادلات کالایی و مالی بین ایران و کشور‌های اسلامی هم به شدت کاهش یافته است، ما برای مقابله با این رکود در روابط، باید چه کاری کنیم؟ کسانی که به دولت انتقاد می‌کنند به واقعیت توجه ندارند که ما تحت محاصره اقتصادی هستیم و باعث و بانی این محاصره اقتصادی دولت آقای روحانی نبوده است بلکه سیاست خارجی آمریکا و دیگر عوامل در ایجاد این شرایط نقش اصلی دارد. متاسفانه منتقدان دولت، این واقعیت را نادیده می‌گیرند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه دولت باید برای خنثی کردن تحریم‌ها تلاش حداکثری کند، اظهار کرد: حضور در مجامعی مثل سازمان همکاری‌های اسلامی موجب می‌شود، اولاً؛ در عالی‌ترین سطح با رهبران این کشور‌ها دیدار، گفتگو و مذاکره صورت پذیرد، دوم اینکه ایران این فرصت را به دست می‌آورد گه نقطه‌نظرات خود را از تریبون سازمان همکاری کشور‌های اسلامی به گوش افکار عمومی جهانی و اسلامی برساند.
سفر به ژاپن برای تقویت روابط دو جانبه
حسن بهشتی پور با اشاره به سفر رییس جمهوری به ژاپن، درباره اینکه سفر مذکور چه فواید و دستاورد‌هایی به همراه خواهد داشت، گفت: بیشترین محور سفر روحانی تمرکز بر روی تقویت روابط بین دو کشور ایران و ژاپن است و گرنه در خصوص بهبود روابط بین ایران و آمریکا خیلی نمی‌توان انتظار فوق العاده‌ای داشت. برای اینکه میانجی گری ژاپن به نتیجه برسد نیاز به مقدماتی دارد که قبل از آن باید آماده شود.
این کارشناس روابط بین الملل افزود: در حال حاضر ایران مذاکره با آمریکا را به لغو تحریم‌ها منوط کرده است، ترامپ هم طی چند سخنرانی گفته است اول باید پای میز مذاکره برویم بعد در خصوص لغو تحریم‌ها تصمیم می‌گیریم، اینکه ابتدا کدام کشور قدم اول را بر خواهد داشت، مشخص نیست. از طرفی مذاکره با آمریکا نمی‌تواند نتیجه قطعی به همراه داشته باشد، چون قبلا هم با آن‌ها مذاکره کرده‌ایم و نتیجه قطعی نداشته است.
وی با بیان اینکه آبه شینزو می‌تواند آمریکا را به کاهش فشار‌ها متقاعد کند، اضافه کرد: اینکه آمریکا راضی شود اول تحریم‌ها را به حالت تعلیق درآورد و بعد وارد گفتگو شود، زمینه‌ای است که نخست وزیر ژاپن می‌تواند وارد آن شود. قرائن و شواهد نشان می‌دهد که هنوز تحولی در روابط ایران و آمریکا رخ نداده است، ولی در خصوص روابط دو جانبه ایران و ژاپن، سفر رییس جمهوری مفید خواهد بود.
بهشتی پور اظهار کرد: اگرچه روابط ایران و ژاپن، به شدت تحت تاثیر روابط آمریکا و ژاپن است، ولی رییس جمهوری ایران بعد از سال‌ها عازم توکیو شده است. این سفر در راستای سفر آبه شینزو به ایران انجام می‌شود و می‌تواند در گسترش روابط ایران و ژاپن موثر باشد.
وی در رابطه با امکان استفاده از پول‌های ملی در معاملات بین دو کشور ایران و ژاپن گفت: برای استفاده از پول ملی باید بانک‌ها فعالیت کنند، ولی بانک‌های ژاپن این ریسک را نمی‌کنند، چون آمریکا در مبادلات مالی با ایران، تنها دلار را تحریم نکرده، بلکه جابجایی هر پولی به ایران و از ایران را تحریم کرده است. ضمن اینکه ماجرای FATF و عدم تصویب لوایح CFT و پالرمو نیز حل نشده که خود مانع بزرگی است و مزید بر علت می‌شود. این موضوع دست روحانی را بسته است؛ حتی در ارتباط با کشور‌های اسلامی.
بهشتی پور خاطرنشان کرد: در این سفر این امکان وجود دارد که برخی از طرح‌ها در زمینه روابط ایران و آمریکا مورد بررسی قرار بگیرد، اما واقعیت این است که آمریکایی‌ها معتقدند برای حل مشکلات میان ایران و آمریکا نیازی به میانجی نیست؛ چنانکه ترامپ رئیس جمهور این کشور چندین بار بر این موضوع تاکید کرده و به نظر می‌رسد یکی از دلایلی که تلاش‌های فرانسه در ارتباط با میانجگیری بین تهران و واشنگتن به نتیجه نرسید مخالفت‌های ترامپ با نقش میانجیگرانه فرانسه بود.
وی ادامه داد: در مورد مبحث میانجیگری ژاپن بین ایران و آمریکا موضوع این است که توکیو روابط خوبی با تهران و واشنگتن دارد و در بحث میانجیگری ذی‌نفع است چرا که ۸۰ درصد انرژی مورد نیاز ژاپن از منطقه خلیج فارس تامین می‌شود و این کشور از سال‌ها پیش یکی از بزرگترین مشتریان نفتی ایران بوده است؛ بنابراین با انجام میانجیگری بین تهران و واشنگتن، هم می‌تواند انرژی مورد نیاز خود را تامین کند و هم در عرصه بین المللی پرستیژ مناسبی کسب کند.
وی افزود: با این حال من به عنوان یک تحلیل گر که مسائل مربوط به ایران و آمریکا را دنبال می‌کنم، معتقدم که نباید از این سفر انتظار فوق العاده‌ای داشت چراکه آمادگی لازم برای حل اختلافات بین تهران و واشنگتن وجود ندارد. گرچه در روز‌های گذشته تبادل زندانی بین ایران و آمریکا انجام شده است، ولی باید به این موضوع توجه داشت که برای حل و فصل موضوعات اختلافی، باید آمادگی بیشتری بین دو کشور وجود داشته باشد، موضوعی که اکنون آن را مشاهده نمی‌کنیم.
بهشتی پور در پایان گفت: وقتی یک کشور می‌خواهد نقش میانجی را ایفا کند، برای انجام این موضوع باید نظر مساعد دو کشور به اصطلاح متخاصم و یا درگیر را جلب کند، بنابراین آن چه که در برخی از رسانه‌ها بیان شد که ژاپن برای سفر آقای روحانی به توکیو از آمریکا اجازه گرفته، حرف درستی نیست، بلکه ژاپن تلاش داشته نظر مثبت دو کشور ایران و آمریکا برای میانجیگری را کسب کند.