دیدارنیوز ـ امیر دبیری مهر*: بعد از افزایش قیمت بنزین در کشور اعتراضاتی در شهر‌های مختلف شکل گرفته است که درباره علل و پیامد‌ها و شکل آن‌ها اخبار و تحلیل‌های متفاوت و گاه ضد و نقیضی منتشر شده است. بیان صریح و روشن و دقیق تحلیل‌ها ضروری است. ذکر چند نکته در این خصوص ضروری است.
۱- اعتراض به سیاست‌ها و تصمیم‌های حکومت‌ها و دولت‌ها حق مردم و شهروندان است به شرط آنکه مسالمت آمیز و درچارچوب رعایت حقوق عمومی صورت گیرد. از این رو هر گونه خشونت ورزی و تخریب و ترور و ایجاد وحشت تحت عنوان اعتراض ممنوع و غیر قابل قبول است و اغتشاش است نه اعتراض. فراموش نکنیم اعتراض برای بهبود زندگی نه برای خراب کردن یا پایان زندگی.
۲- آنچه در ساعات گذشته در برخی شهر‌های کشور رخ داده - اعم از مسالمت آمیز و غیر مسالمت آمیز – کمترین نسبتی با افزایش قیمت بنزین دارد بلکه اعتراض به ناکارامدی‌ها و مفاسدی است که منجر به توسعه فقر و بیکاری و محرومیت شده است. در حالی که سطح انتظارات و توقعات روز به روز در حال افزایش است.
۳- در چنین شرایطی جامعه به حق و ناحق حامل فریاد‌های در گلو مانده است نباید جلو بروز این فریاد‌ها را گرفت. کارکرد احزاب و گروه‌های مرجع در این شرایط میدان داری است به گونه‌ای که اعتراضات اصطلاحا سر و هدف داشته باشد و افسار گسیخته و بی هدف نباشد.
۴- در موج سواری رسانه‌های بیگانه با هدف بازنمایی اهداف اعتراضات در قالب اهداف و خواسته‌های خودشان باید رسانه‌های داخلی آزادی عمل کافی برای بیان نظرات و تحلیل‌های گوناگون داشته باشند و محدود کردن رسانه‌ها و تحلیل گران و نویسندگان خطاست.
۵- تصمیم‌های بزرگ می‌تواند فواید بزرگی داشته باشد و گاهی هزینه‌های سنگینی هم دارد و سیاست مداران با در نظرگرفتن همه جوانب دست به تصمیمات بزرگ می‌زنند. اصلاح یارانه حامل‌های انرژی با هدف کاستن از ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان که بطور ناعادلانه توزیع می‌شود و فواید آن نیز به جیب برخورداران می‌ریزد تصمیم بزرگی است و در میان مدت به نفع توده‌های مردم است، اما واکنش به این تصمیم می‌تواند با هدف و نیت تصمیم گیران مغایر باشد. معترضان تصور می‌کنند دولت، پول عایدی از فروش بنزین را برای هزینه‌های خود صرف خواهد کرد. از این رو اقناع سازی بسیار مهم است هر چند همه را نمی‌توان قانع کرد.
۶- رفتار‌های اعتراضی در خیابان‌ها کاملا احساسی و هیجانی است و پاسخ آن نمی‌تواند عقلانی باشد بلکه صبر و تحمل و مدیریت و تسلط اطلاعاتی می‌خواهد. روان شناسی و جامعه شناسی در این مواقع بیشتر از علوم سیاسی و اقتصادی بکار می‌آید.
۷- درکشوری مثل ایران که مورد خصومت آشکار دشمنان خارجی و منطقه‌ای است هر اعتراضی استعداد فراوانی برای به انحراف کشیده شدن دارد. بدون تردید کسانی تلاش می‌کنند اعتراضات به حق مردم را به اغتشاش تبدیل کنند و اهداف اعتراضی را به اهداف براندازانه تبدیل کنند. اول از هر کس مردم و معترضین باید مراقب باشند ماجرای اعتراضی منحرف نشود و کسانی از آب گل آلود به بهای خون مردم ماهی نگیرند.
۸- تحلیل‌های جناحی و سناریو‌های سیاسی و امنیتی در خصوص ماجرای اخیر ناجوانمردانه و غلط است مانند اینکه دولت قصد فشار به حکومت برای پذیرش مذاکره با امریکا را دارد و در این مسیر حتی حاضر است مردم را در برابر نظام قرار دهد. این تحلیل‌ها ناشی از نشناختن ساختار‌ها و افراد و رجال سیاسی در ایران است و طرح و اشاعه این گمانه‌های باطل ناخواسته جفا در حق مردم است.
۹- حاکمیت باید مراقب باشد در اعتراضات سپر بلای مفسدین و خائنین نباشد. مبادا مدیران فاسد و نابلد و بی خاصیت در اعتراضات اجتماعی پشت دولت و بویژه مدیران سالم و کاربلد پنهان شوند. تفکیک سره از ناسره در این فضا بسیار مهم است؛ و حتی فرصت خوبی است که نظام اداری به اصلاح خود بپردازد به گونه‌ای که بهره روی و کارامدی نظام افزایش یابد.
۱۰- فارغ از اغتشاشات و هرج و مرج طلبی در بخش اعتراضات واقعی باید به این مهم اشاره کرد که متاسفانه سرمایه اجتماعی دولت و اعتماد عمومی به آن به دلایل مختلفی کاهش جدی پیدا کرده است و این مساله موجب آسیب پذیری دولت در فرایند تصمیم گیری شده است و ضروری است در باز اندیشی در برخی سیاست‌ها و مدل‌های اداره حوزه عمومی این اعتماد وسرمایه حیاتی بازگردد.
*استاد دانشگاه