دیدارنیوز ـ این اولین‌بار نیست که یک مسئول بلندپایه از ابردزدی یا دست‌کاری ابرهای واردشده به ایران برای نباریدن سخن می‌گوید. اردیبهشت سال 90 هم محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت کشور، که برای افتتاح یک سد به استان مرکزی رفته بود، در سخنرانی خود با اشاره به وضع بارش و تغییرات آب‌وهوایی در یک سال اخیر در منطقه آسیا و اروپا اعلام کرد: «براساس اخباری که صحت آن درباره وضع آب‌وهوا تأیید شده است، کشورهای اروپایی با استفاده از تجهیزاتی خاص به‌گونه‌ای عمل کرده‌اند که ابرها تخلیه شود و ابرهای بارش‌زا به کشورهای منطقه ازجمله ایران نرسد.
این موضوع از طریق مراجع حقوقی کشورمان پیگیری خواهد شد و این کار زشت نباید ادامه پیدا کند». وی هدف کشورهای اروپایی را از این اقدامات، ایجاد تنش و تخاصم در آب‌های مرزی کشورها بیان کرد و افزود: «اعتقاد دارم همان‌طور که پیش از این نیز اعلام شده بود، جنگ آینده، جنگ آب است». رئیس سازمان پدافند غیرعامل ایران نیز در صحبت‌های خود تغییرات اقلیمی اخیر در کشور را مشکوک و نتیجه مداخله احتمالی کشورهای خارجی عنوان کرده است. به گزارش ایسنا غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل ایران، می‌گوید برخی کشورهای بیگانه از جمله اسرائیل در این توطئه دست دارند. این مسئول دفاعی با استناد به نتایج مطالعات انجام‌شده در مراکز علمی ایران، ضمن اشاره به پدیده‌هایی همچون «بارورزدایی ابرها» و «برف‌دزدی» که حاصل تلاش کشورهای خارجی برای ایجاد تغییرات اقلیمی در ایران است، تصریح کرد: «تیم‌های مشترکی از اسرائیل و یکی از کشورهای همسایه، ابرهای در حال ورود به ایران را غیربارور می‌کنند؛ علاوه بر این ما با بحث ابردزدی و برف‌دزدی نیز مواجه هستیم». جلالی که در سومین کنفرانس ملی پدافند غیرعامل در بخش کشاورزی سخن می‌گفت، ضمن تأکید بر اینکه مطالعات انجام‌شده گستره‌ای وسیع شامل ارتفاعات افغانستان تا مدیترانه را در چهار سال گذشته مورد بررسی قرار داده، خاطرنشان کرد: «نتیجه اینکه همه ارتفاعات بالای دو‌هزار و ۲۰۰ متر در این محدوده پر از برف، ولی ارتفاعات ما خشک بوده است».
امکان ندارد
در این حال مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی گفت: براساس اطلاعات هواشناسی، امکان اینکه کشوری برف یا ابری را بدزد، وجود ندارد. احد وظیفه (مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی) در واکنش به اظهارات اخیر رئیس پدافند غیرعامل به ایلنا گفت: نمی‌دانم ایشان بر چه اساسی این موضوعات را مطرح کرده است، احیانا ایشان اسناد و مدارکی در این زمینه دارند و من در جریان نیستم، اما براساس اطلاعات هواشناسی امکان اینکه کشوری برف یا ابری را بدزدد، وجود ندارد. کشوری نمی‌تواند ابر بدزدد، اگر این‌گونه بود پلیس آب در آمریکا ایجاد نمی‌شد، چراکه ابرها را از دیگر کشورها می‌دزدیدند و دیگر نیازی به پلیس آب نبود و آن را حذف می‌کردند. وی با بیان اینکه اگر ابری رطوبت کافی داشته باشد، برف و باران ایجاد می‌شود و در صورتی که نداشته باشد اصلا بارشی نخواهد داشت، ادامه داد: ایران دچار خشک‌سالی‌های ممتد است و این روند جهانی است و فقط شامل ایران نیست. مدیر کل هشدار سریع و پیش‌بینی سازمان هواشناسی با اشاره به اینکه کشورهای عراق و ترکمنستان، ازبکستان و آسیای میانه درگیر خشکسالی هستند، تأکید کرد: خشکسالی موضوعی نیست که فقط کشور ما با آن مواجه باشد. به نظر من اینها مسائلی است که باید در محیط‌های علمی مطرح شود، مطرح‌کردن این مباحث نه‌تنها مشکلی را از ما حل نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود از چاره‌اندیشی درست منحرف شویم. اگر فکر کنیم کشوری برف‌ها و ابرهای ما را می‌دزدد و این موضوع صحت نداشته باشد، به خطا رفته‌ایم».
وی با اشاره به اینکه هنوز تکنولوژی‌اي وجود ندارد که بتواند جو را تغییر دهد، گفت: تولید گازهای گلخانه‌ای توانسته جو را به نوعی تغییر دهد که با تغییر اقلیم مواجه شویم و دمای کره زمین یک درجه گرم‌تر شود که همین یک درجه باعث بروز خشک‌سالی‌های متمادی برای کشورها شده است.
چه کسی فرصت‌سوزی می‌کند؟
ماجرای اظهارنظر درباره ابردزدی و دست‌بردن در شرایط اقلیمی البته فقط به سردار جلالی و احمدی‌نژاد خلاصه نمی‌شود. 26 تیرماه سال 91 هم سیدحسن موسوی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و گرشگری و معاون احمدی‌نژاد در دوره ریاست‌جمهوری، در مراسم معارفه معاون هواشناسی ستاد تسهیلات سفرهای کشور از شک و شبهه‌هایی در زمینه خشک‌سالی‌های جنوب کشور سخنانی گفت به این شرح «بنده به خشک‌سالی‌های نیمه جنوبی کشور مشکوکم، استعمار و استکبار جهانی با تکنولوژی در شرایط اقلیمی ایران تأثیر می‌گذارند. سازمان هواشناسی باید ریشه این مفسده را کشف کند چون این میزان خشکسالی در کشور طبیعی به نظر نمی‌رسد».
البته همه این مباحث فقط به زمان احمدی‌نژاد مربوط نیست. براساس گزارشی که خبرگزاری رسمی دولت، ایرنا منتشر کرده است، مهرماه سال 96 نیز «فرید گلکار»، مدیرعامل مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها، در سخنانی که با تیتر آب‌دزدی ابرها از ایران و خروج سالانه 10 میلیارد مترمکعب آبِ با کیفیت از آسمان کشور در ایرنا منتشر شد، اشاره کرد و این‌طور گفت: «سالانه 10 میلیارد مترمکعب آبِ با کیفیت، سوار بر ابرها از کشور ما خارج می‌شود و ما همچنان نسبت به فرصتی که از دست می‌رود، بی‌توجهیم».
مدیرعامل مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها البته به صورت مشخص از اینکه چه کسی یا کسانی این فرصت را از ایران گرفته‌اند، اشاره نکرد؛ بلکه در صحبت خود این‌طور گفت که ما از این فرصت برای بهره‌برداری از منابع آبی که از بالای سرمان می‌گذرد، استفاده نمی‌کنیم. در حقیقت انگشت اتهام بابت این فرصت‌سوزی بیشتر متوجه خودمان است تا دیگران. در بخش‌های دیگری از گفت‌وگوی او با این خبرگزاری این‌طور آمده است:
«تولید آب با استفاده از فناوری بارورسازی ابرها، کم‌هزینه‌ترین روش تأمین آب است؛ به‌طوری‌که میانگین هزینه استحصال هر مترمکعب آب فقط صد ریال است. در پروژه‌های استحصال آب با استفاده از روش باروری ابرها، هیچ تخریب زیست‌محیطی وجود ندارد. آب از هیچ نقطه‌ای به نقطه دیگر منتقل نمی‌شود. آبی بسیار با‌کیفیت و از همه مهم‌تر، آبی که وجود ندارد، تولید می‌شود.
مدیرعامل مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها درباره هزینه اجرای راهکارهای طبیعی مقابله با خشکسالی می‌گوید: «هزینه استحصال هر هزار مترمکعب آب از طریق شیرین‌کردن آب‌های شور دو هزار دلار، انتقال بین‌حوضه‌ای 400 دلار، تغذیه مصنوعی سفره‌های آب‌های زیرزمینی 230 دلار، تصفیه فاضلاب‌ها 230 دلار و بارورسازی ابرها فقط 15 دلار است؛ بنابراین بین راهکارهای طبیعی مقابله با خشکسالی، بارورسازی ابرها مقرون‌به‌صرفه‌ترین راهکار در سال‌های آینده است. ضمن اینکه برخی از راهکارهای دیگر، خسارات جانبی گسترده‌ای به همراه خواهد داشت. به‌عنوان نمونه انتقال آب بین‌حوضه‌ای پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی گسترده‌ای دارد؛ شیرین‌سازی آب دریا و برگرداندن نمک به دریا – که الان اتفاق می‌افتد- تبعاتی زیست‌محیطی خواهد داشت».
بارورسازی بله، ابردزدی نه
براساس این گزارش بارورسازی ابرها در حالی در ایران مورد بی‌توجهی مسئولان قرار گرفته است که کشورهای زیادی از این روش برای جلوگیری از بروز بحران آب استفاده می‌کنند. بارش باران در بعضی از این کشورها 10 برابر بیشتر از بارش‌های کنونی ایران است. استفاده از این فناوری در ایران- برعکس آنچه ضرورت دارد- چندان پر‌رنگ نیست؛ با اینکه دو دهه از آغاز فعالیت‌های مرتبط با بارورسازی ابرها در ایران می‌گذرد و این فناوری در کشور بومی شده، هنوز نتوانسته است جای خود را در مدیریت منابع آب کشور باز کند. مرکز باروری ابرها در ایران فقط دو فروند هواپیمای مسن «آنتونوف» روسی آن هم به صورت استیجاری در اختیار دارد که تجهیزات بارورسازی ابرهای این هواپیما نیز قدیمی شده است. امارات با پنج روز بارانی و مساحتی بسیار کوچک‌تر از ایران، به شش فروند هواپیما مجهز است و تایلند نیز با 26 فروند هواپیما عملیات‌های بارورسازی ابرها را اجرائی می‌کنند. بااین‌حال پروژه‌هایی محدود در کشور اجرائی شده است. در سال 1393 طرحی در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، تهران، چهارمحال‌وبختیاری، یزد، فارس، کرمان و اصفهان اجرا شد که براساس ارزیابی مؤسسه آب دانشگاه تهران، بارش‌ها در آن سال بر اثر باروری ابرها دو‌میلیارد‌و صد میلیون مترمکعب افزایش یافت. برآوردهای مؤسسه آب دانشگاه تهران نشان می‌دهد بر اثر باروری ابرها، بارش‌ها در آن سال 33 درصد افزایش پیدا کرد. طرح باروری ابرها در سال‌های 1387، 1388 و 1389 اجرائی شد؛ اما اجرای آن در سال 1390 به دلیل کمبود منابع مالی مورد نیاز برای عقد قرارداد با شرکت هواپیمایی میسر نشد. این طرح یک سال بعد نیز اجرا شد؛ اما دوباره در سال 1392 به دلیل کمبود منابع مالی متوقف شد.
نظرات احمدی‌نژاد
آن روز اردیبهشتی سال 90 وقتی احمدی‌نژاد درباره تغییرات اقلیمی و ابردزدی از آسمان ایران در استان مرکزی سخن می‌گفت، به مقاله یک سیاست‌مدار غربی که از بحران آب در 30 سال آینده خبر داده و در آن از خشک‌شدن مناطقی از کره زمین از سمت ترکیه و ایران تا شرق آسیا سخن گفته، اشاره کرد و این‌طور ادامه داد: «محدوده ترسیم‌شده در مقاله این سیاست‌مدار غربی بخش‌هایی را شامل می‌شود که آنها از تمدن‌سازی و فرهنگ‌آفرینی کشورهای این محدوده در هراس‌اند. با توجه به اینکه ایران در مناطق خشک و کم‌بارش قرار دارد، ضروری است سرعت مدیریت آب در کشور افزایش یابد؛ چراکه متوسط بارش در سایر کشورها 750 میلی‌متر در سال آبی است و این میزان در ایران 250 میلی‌متر است که در 10 سال اخیر با کاهش چشمگیری همراه بوده است. وضع بارندگی در کشور در سال‌های اخیر 179 میلی‌متر افت داشته که مؤید کاهش 24درصدی متوسط بارش در ایران است. احمدی‌نژاد البته این حرف‌ها را فقط همان یک بار مطرح نکرد، یک سال بعد در شهریور سال 91 هم در یک مراسم دیگر این‌طور گفت: «بخشی از خشک‌سالی‌ها غیرعمدی و به دلیل ایجاد صنعت بوده و بخشی هم عمدی است و دشمن با تخلیه ابرهایی که به سمت کشور می‌‌آید، یک جنگ نامتعادل انسانی به‌پا کرده است».
همان موقع «شرق» در گفت‌وگویی با کارشناسان اقلیم‌شناسی مانند دکتر بهلول علیجانی و پرویز کردوانی نظر آنها را در‌این‌باره جویا شده بود که آنها تغییر اقلیم و ایجاد خشکسالی به صورت تعمدی در نقاطی از کره زمین از سوی برخی کشورها را به لحاظ علمی غیرممکن دانسته بودند.
منبع: روزنامه شرق/۱۲ تیر ۹۷