معاون هيئت بينالدولي تغيير اقليم، با اشاره به اينکه در برخي مناطق دنيا تأثير تغيير اقليم شديدتر است، گفت: براي جلوگيري از افزايش دما تا بيش از دو درجه سانتيگراد، بايد همه فعاليتهاي انساني را که باعث انتشار گازهاي گلخانهاي ميشود، محدود و کنترل کنيم. يوبا سوکانا در نشست اطلاعرساني و آموزشي اين هيئت در سازمان هواشناسي که روز گذشته برگزار شد، اظهار کرد: همه مناطق دنيا اعم از قطب، استوا، حاره، همه اقيانوسها و قارهها و کشورهاي فقير و غني تحت تأثير تغيير اقليم هستند؛ البته واضح است که کشورهاي فقير، در برابر تغيير اقليم آسيبپذيرتر هستند.او ادامه داد: در کل دنيا، مشاهداتي درباره تغيير اقليم انجام شده است. اين پديده روي آب آشاميدني، اکوسيستمهاي اقيانوسي، سيستمهاي انساني، يخچالها، توليد غذا، سلامت و بهداشت و حتي اقتصاد تأثير ميگذارد.
معاون هيئت بينالدولي تغيير اقليم با اشاره به اينکه سيستمهاي بيولوژيک، فيزيکي و انساني تحت تأثير تغيير اقليم هستند، گفت: تمام قارهها ازجمله اروپا، آفريقا، استراليا و آمريکاي شمالي از تغيير اقليم تأثير گرفتهاند و بر اساس مشاهدات، تأثير اين پديده در تمام اين نواحي ديده ميشود؛ هرچند در برخي مناطق پيامدهاي ناشي از تغيير اقليم شديدتر است.او با تأكيد بر اينکه بيشتر گازهاي گلخانهاي مربوط به سوختهاي فسيلي است، گفت: مجموعه دادهها نشان ميدهد در بازه سالهاي ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰، ميزان انتشار گازهاي گلخانهاي افزايش چشمگيري يافته و افزايش گازهاي گلخانهاي، بيشتر ناشي از انتشار گاز دياکسيدکربن از طريق سوختهاي فسيلي است. ۳۵ درصد گازهاي گلخانهاي ناشي از بخش انرژي، ۲۴ درصد ناشي از بخش کشاورزي، ۳۱ درصد ناشي از بخش صنعت و ۱۴ درصد ناشي از حملونقل است؛ بنابراين کاربريهاي مختلف در استفاده از سوختهاي فسيلي و انتشار گازهاي گلخانهاي نقش دارد.سوکانا تأكيد کرد: اگر بخواهيم افزايش دماي کره زمين را تا دو درجه نگه داريم، بايد همه فعاليتهایی را که منجر به گازهاي گلخانهاي ميشوند، محدود کرد. مسلما اگر انتشار گازهاي گلخانهاي و استفاده از سوختهاي فسيلي به روشهاي سابق صورت گيرد، در نهايت در ۱۵ تا ۳۰ سال آينده همه چيز تمام ميشود.
سوکانا ادامه داد: اگر کاهش شديد دما داشته باشيم، وضعيت بهبود مييابد؛ بنابراين لازم است مراقب تغيير اقليم باشيم تا بتوانيم شرايط کره زمين را بهتر کنيم. براي اين مسير بايد فعاليتهاي بشري را که منجر به تشديد تغيير اقليم ميشود، کنترل کنيم تا باعث کاهش انتشار گازهاي گلخانهاي شويم. قطعا اگر اين فعاليتهاي کنترلي را اعمال نکنيم، دما افزايش خواهد يافت.معاون هيئت بينالدولي تغيير اقليم، با اشاره به ضرورت ايجاد شرايط سازگاري و تطبيق با محيط اظهار کرد: هرقدر دما بالاتر برود، قدرت تطبيق ما با محيط کمتر ميشود؛ بنابراين موضوع انطباق با وضعيت موجود بسيار اهميت دارد. نبايد به شرايطي برسيم که امکان تطبيق و سازگاري نيز از ما گرفته شود؛ چون در اين صورت آسيبها بالاتر ميرود.
هيچ کشوري در امان نيست
ديگر سخنران اين برنامه، معاون کارگروه اول هيئت بينالدولي تغيير اقليم بود که بررسي علمي اين پديده را بر عهده دارد. او با اشاره به اينکه هيچ کشوري از آسيب تغيير اقليم در امان نيست، گفت: شايد در ايران پيامد تغيير اقليم به شکل بيابانزايي باشد، اما ساير کشورها نيز تحت تأثير اين پديده و مخاطرات جوي ناشي از آن هستند.ادوين آلدريان در نشست اطلاعرساني و آموزشي IPCC که با حضور معاون اين هيئت و مسئول اطلاعرساني آن در سازمان هواشناسي برگزار شد، اظهار کرد: مشکل تغيير اقليم، مشکل مشترک جهان است و بايد آن را با کمک يکديگر حل کنيم.او با اشاره به اينکه تغيير اقليم مسئلهای گسترده است، گفت: در هيئت بينالدولي تغيير اقليم متخصصان بسياري در حوزههاي مختلف، اعم از سياست، اقتصاد، علوم قضائي و حتي علوم اخلاقي حضور دارند.معاون کارگروه اول IPCC در ادامه اظهار کرد: IPCC دنبال آن است مشخص کند در سامانههاي اقليمي چه اتفاقي در حال وقوع بوده و مخاطرات ناشي از تغيير اقليم به چه شکلي است و اینکه چگونه ميتوان اين مخاطرات جوي را کاهش داد.آلدريان با اشاره به تأثير تغيير اقليم روي پديدههاي مختلف جوي ازجمله بارش برف اظهار کرد: اين پديده روي يخها، يخچالها و همچنين اقيانوسها اثرگذاري دارد.
افزون بر اين، ترکيبات جو به دليل فعاليتهاي انساني تغيير ميکند و بر اثر استفاده از سوختهاي فسيلي، گازهاي گلخانهاي انتشار مييابد و همين موضوع بر افزايش آلودگي هوا نيز اثرگذار است.معاون کارگروه اول هيئت بينالدولي تغيير اقليم با بيان اينکه افزايش نيازهاي انساني باعث جنگلزدايي و بيابانزايي شده است، گفـت: اين پديدهها در مناطق مختلف دنيا در حال وقوع است که بر ميزان منابع آبي مناطق نيز اثر منفي گذاشته است. افزون بر اين شاخصهاي گرمايش جهاني روي رطوبت، بارشها، يخچالهاي قطبي و کوههاي يخي تأثير ميگذارد.معاون گروه اول IPCC با اشاره به ارتباط تغيير اقليم با مصرف انرژي و سوخت اظهار کرد: افزايش جمعيت يکي از مشکلات جدي در حوزه تغيير اقليم است که طبيعتا باعث افزايش مصرف انرژي و سوخت و در نتيجه توليد گازهاي گلخانهاي بيشتر ميشود.اين عضو هيئت بينالدولي تغيير اقليم تأكيد کرد: فعاليتهاي انساني باعث افزايش دماي کره زمين شده است و طبق برآوردها حدود دو يا حتي سه درجه دماي زمين افزايش يافته است.
واضح است که وقتي گاز دياکسيدکربن افزايش مييابد، سيستم زمين گرم ميشود اما مسئله آن است که گرمايش جهاني تأثيرات متفاوتي بر بخشهاي مختلف جهان دارد. بيابانزايي و تغييرات سطح آب درياها از جمله عوارض گرمايش زمين و تغيير اقليم است.آلدريان با اشاره به اينکه اگر دماي کره زمين چهار درجه افزايش يابد، تأثيرات گستردهاي روي سيستم غذايي و محصولات کشاورزي خواهد داشت، گفت: شايد تغييرات ناچيز دما خيلي اثرگذار نباشد اما تغييرات شديد دما در بازه زماني کوتاه نيم قرن تأثيرات گستردهاي خواهد داشت و مسلما تغييرات دماي اقيانوسها ميلياردها نفر را تحت تأثير قرار ميدهد.معاون کارگروه اول IPCC در ادامه اظهار کرد: هيئت بينالدولي تغيير اقليم سه پيام کليدي در حوزه تغيير اقليم دارند. اول اينکه بدانيم تأثير انسان در پديده تغيير اقليم بسيار حائز اهميت است. دوم اينکه قصد داريم بدانيم چه عواملي باعث ايجاد چنين شرايطي ميشود و سومين پيام IPCC آن است که امکان دارد تغيير اقليم تأثيرات برگشتناپذیری داشته باشد.آلدريان افزود: بر اساس دادههاي سازمان هواشناسي جهاني بعد از سال ۲۰۰۰ فقط طي دو سال بالاترين دما را ثبت نکردهايم. غير اين دو سال دماي کره زمين بسيار بالا بوده است. طبيعي است که اين افزايش دما بر کاهش يخهاي اقيانوسها و تشديد آلودگيها اثرگذار خواهد بود. تهران در فصل زمستان شاهد افزايش آلودگي هواست؛ چون چرخه هوا در اين فصل کافي نيست.او با اشاره به ديگر پيامدهاي ناشي از تغيير اقليم در ايران گفت: وقوع سيل يکي از مهمترين مخاطرات ناشي از تغيير اقليم در ايران است. واضح است که همه مناطق دنيا اعم از کشورهاي فقير و غني از تغيير اقليم تأثير ميگيرند اما کشورهاي فقير قطعا در برابر تغيير اقليم آسيبپذيرتر هستند.
گزارشهایی که مبناي مذاکرات بينالمللي است
رئيس بخش اطلاعرساني هيئت بينالدولي تغيير اقليم ضمن معرفي اين هيئت اظهار کرد: گزارشهاي منتشرشده از سوي IPCC مبناي مذاکرات بينالمللي و تشکيل کنوانسيون تغيير اقليم قرار گرفته است؛ حتي توافقنامه پاريس بر مبناي گزارش پنجم اين هيئت منعقد شده است.جاناتان لين اظهار کرد: هيئت بينالدولي تغيير اقليم مأموريت داشته که روي موضوع تغيير اقليم مطالعه کند و همواره دنبال همافزايي در اين زمينه بوده است. اين هيئت اهميت دارد، چون ديگر دولتها مجبور نميشوند بهطور جداگانه در حوزه تغيير اقليم مطالعه کنند. ۳۰ سال است که اين هيئت تأسيس شده است و هر شش سال يکبار يک گزارش مفصل در حوزه تغيير اقليم ارائه شده و مشخص ميکند که چه رفتارهايي بايد در قبال تغيير اقليم صورت گيرد.
لين افزود: IPCC هيچ پژوهشي انجام نميدهد بلکه مشاهدات و پژوهشهاي کشورهاي مختلف را ارزيابي ميکند و با قراردادن اين دادهها و اطلاعات در کنار هم نتايج آن را به کشورها اعلام ميکند. متخصصان رشتههاي هواشناسي، فيزيک، کشاورزي، برنامهريزي شهري، حملونقل، اقتصاد و حتي متخصصان حقوقي و اخلاقي نیز در آن حضور دارند. واضح است که IPCC يک دستور کار خاص ندارد بلکه يک سازمان بيطرف است و فقط تفاوتها و مناقشات را در حوزه تغيير اقليم مطرح ميکند.رئيس بخش اطلاعرساني IPCC در ادامه گفت: ما به دولتها نميگوييم که چه کار بايد انجام دهند بلکه ما گزينههاي مختلف را بر اساس دانستهها اعلام ميکنيم و دولتها ميتوانند بر مبناي اين دادهها و اطلاعات و با توجه به وضعيت خود تصميم بگيرند.او با بيان اينکه هيئت بينالدولي تغيير اقليم سه کارگروه دارد، گفت: اين سه کارگروه حوزههاي مختلف تغيير اقليم را پوشش ميدهند. کارگروه اول در حوزه علوم فيزيکي فعاليت دارد. کارگروه دوم به اثرگذاريهاي تغيير اقليم روي محيط زيست انساني و نحوه کاهش انتشار گازهاي گلخانهاي توجه و بر این موارد تمرکز میکند. کارگروه سوم IPCC نيز به روشهاي دولتها برای اندازهگيري گازهاي گلخانهاي توجه ميکند. او افزود: به تلاش براي توسعه پايدار توجه میشود تا همزمان با مقابله با تغيير اقليم تأمين غذا به شکل پايدار انجام شود. بر اساس گزارشهاي IPCC دولتها تصميم گرفتند که دو درجه افزايش دما بهعنوان حد خطر تعيين شود و حتي تصميم گرفتند که اين دو درجه را به ۱.۵ درجه محدود کنند. دولتها از هيئت بينالدولي تغيير اقليم درخواست کردهاند بررسيهاي مربوط به افزايش ۱.۵درجهاي دمای کره زمين را انجام دهد. در اکتبر امسال گزارش IPCC در اين زمينه منتشر خواهد شد.
ارتباط تغيير اقليم و توسعه ناپايدار
رئيس سازمان هواشناسي، تغيير اقليم را قطعي دانست و گفت: اتفاقاتي که در حوزه درياچه اروميه، زايندهرود و کارون رخ داده، نمونههاي عيني توسعه ناپايدار است.رئيس سازمان هواشناسي کشور و نماينده ايران در IPCC نيز در نشست اطلاعرساني و آموزشي هيئت بينالدولي تغيير اقليم گفت: بحث تغيير اقليم و بحث توسعه پايدار دو بحث مرتبط با هم هستند. ما شاهد اتفاقاتي در سطح کشور هستيم که نمونههاي عيني توسعه ناپايدار است. اتفاقاتي که در حوزه درياچه اروميه، زايندهرود و کارون رخ داده، يک بخش مربوط به خشکسالي است اما بخشي از آن هم مربوط به اين است که ما توسعهاي در سطح منطقه انجام داديم که بيش از حد توان خرداقليم آن منطقه است.داوود پرهيزگار افزود: وقتي بيش از توان خرداقليم منطقه، توسعه انجام دهيم، بايد به سراغ آبهاي زيرزميني برويم و استفاده از آنها هم حدي دارد و بهزودي آنها هم به انتها ميرسد و ناچاريم به لايههاي پايينتر برويم و امروز اين اتفاق افتاده و ما نه تنها در آبهاي سطحي که حتي در آبهاي زيرسطحي هم دچار مشکل هستيم.وي تأكيد کرد: مشکلي که در درک تغيير اقليم وجود دارد اين است که تغيير اقليم بسيار بطئي و کند شکل ميگيرد و به همين علت واکنشها نسبت به آن هم خيلي جاها زير سؤال ميرود و اينکه واقعا رخ داده يا نه، زير سؤال ميرود. اما شواهد علمي حاکي از اين است که رخ داده و حتي در خود ايران هم شاهديم که بارش ايران به مدت ۱۲ سال زير نرمال بوده است.
وقتي در چنين مدتي بارش زير نرمال داريم يعني تغييري رخ داده است. رئيس سازمان هواشناسي تصريح کرد: از طرفي افزايش دما را شاهديم و اين دادههاي سازمان هواشناسي کشور است بنابراين تغيير اقليم رخ داده و براي آن در کشور مدرک داريم و لازم است که تمام برنامههاي توسعهاي را با توجه به تغيير اقليمي که رخ داده بازنگري کنيم تا شاهد توسعه ناپايدار شبيه آنچه در اطراف درياچه اروميه، زايندهرود و کارون رخ داده، نباشيم.
درباره IPCC
هيئت بينالدول تغيير اقليم (IPCC)، بدنه سازمان ملل متحد در زمينه ارزيابي علوم مربوط به تغيير اقليم است. اين هيئت توسط برنامه محيطزيست سازمان ملل متحد (UNEP) و سازمان هواشناسي جهاني (WMO) در سال ۱۹۸۸ ميلادي تأسيس شد تا ارزيابيهاي علمي دورهاي در رابطه با تغيير اقليم و آثار و خطرات آن را در اختيار سران سياسي کشورها قرار دهد و استراتژيهاي کاهش و سازگاري را ارائه كند. اين هيئت ۱۹۵ عضو دارد.IPCC سه کارگروه دارد: کارگروه I که به شناخت علمي تغيير اقليم ميپردازد، کارگروه II که به اثرات تغيير اقليم، نحوه سازگاري با آن و آسيبپذيري انسان و سيستمهاي طبيعي نسبت به تغيير اقليم ميپردازد و کارگروه III که کاهش تغيير اقليم را مدنظر قرار ميدهد. IPCC همچنين يک کارگروه ديگر به نام موجودي گازهاي گلخانهاي دارد که مسائل مرتبط با گازهاي گلخانهاي و روشهاي تخمين و برآورد ميزان انتشار آنها را تعقيب ميكند.گزارشات جامع ارزيابي علمي هر شش تا هفت سال چاپ ميشوند که جديدترين آنها، گزارش ارزيابي پنجم، در سال ۲۰۱۴ تکميل شد. ارزيابي جامع بعدي در سال ۲۰۲۲ تکميل خواهد شد. اولين گزارش ويژه «گرمايش ۱.۵درجهاي» در سپتامبر ۲۰۱۸ نهايي ميشود. اين گزارش ويژه مرتبط با اثرات گرمايش جهاني ۱.۵درجهاي نسبت به اندازه پيش از صنعتيشدن و مسيرهاي جهاني انتشار گازهاي گلخانهاي در زمينه تقويت پاسخ جهاني به خطر تغيير اقليمي، توسعه پايدار و تلاش براي نابودي فقر است.
منبع: روزنامه شرق/ ۲۹ خرداد ۹۷