نخستین دانشسرای رشت که به واسطه عظمت بی انتهایش، حتی تاب چکمه‌های سربازان روس را هم آورده بود، امروز دچار مرگ تدریجی شده است. این عمارت باشکوه در انتهای محله قدیمی ساغری سازان، ۱۲۰ سال استوار ایستاده است، اما این روز‌ها حال خوبی ندارد و مثل این که قرار هم نیست به روزگار اقتدارش برگردد. بناهای تاریخی شهر رشت اگرچه میراث‌دار تمدن این شهر از گذشته تا به امروز هستند، اما متاسفانه کمتر به آن‌ها پرداخته و معرفی شده‌اند.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامیراد: نخستین دانشسرای رشت که به واسطه عظمت بی انتهایش، حتی تاب چکمه‌های سربازان روس را هم آورده بود، امروز دچار مرگ تدریجی شده است. این عمارت باشکوه در انتهای محله قدیمی ساغری سازان، ۱۲۰ سال استوار ایستاده است، اما این روز‌ها حال خوبی ندارد و مثل این که قرار هم نیست به روزگار اقتدارش برگردد. بناهای تاریخی شهر رشت اگرچه میراث‌دار تمدن این شهر از گذشته تا به امروز هستند، اما متاسفانه کمتر به آن‌ها پرداخته و معرفی شده‌اند.
مدتی است با ریخته شدن بخشی از سقف و ریزش نزولات جوی، هر روز بر وسعت تخریب عمارت دانشسرا افزوده می شود. معماری زیبا و چشم‌نواز این عمارت و حیاط بزرگ و باشکوهش می‌تواند توریستهای بسیاری را برای سفر به ایران ترغیب کند و صنعت توریسم را رونق ببخشد اما متاسفانه این عمارت نیز مانند بسیاری از آثار دیگر، رو به نابودی نهاده است.
در کتاب «تاریخچه آموزش و پرورش گیلان» اطلاعات مختصری از این بنا ذیل مدرسه رشیدیه آمده است: «این مدرسه به کوشش میرزا حسن خان ناصر که بانی و گرداننده اصلی مدرسه رشیدیه بود، در سال ۱۳۲۶ هجری قمری در محل سابق مدرسه وطن تاسیس شد». در سال ۱۳۲۸ هجری قمری که روس‌ها بر گیلان تسلط داشتند قزاقان روسیه به دستور نکراسف، کنسول روسیه تزاری این مدرسه را اشغال کردند. این کار زیان‌های مالی زیادی برای مدرسه رشیدیه داشت و این مدرسه را به صورت مخروبه‌ای درآورد. کمی بعد سیدحسن خان عدالت، رئیس معارف رشت با استفاده از کمک‌های مردم و دریافت خساراتی از کنسول روس، توانست این مدرسه را تعمیر و محل آن را برای استفاده دوباره به عنوان مدرسه آماده کند.
این عمارت ۱۰سال پیش در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسیده، اما این چنین مورد بی‌مهری قرار گرفته و سالهاست دست مرمتگری به خود ندیده است. حالا عمارتی که از زمان قاجار تاکنون معلمان و آینده‌سازانی برای کشور تربیت کرده، پیر و فرتوت در خیابان دانشسرا افتاده، بیآنکه مالکین هم به آن توجه کنند.
بسیاری از بناهای تاریخی رشت به دلیل رطوبت و بافت شهری رو به نابودی هستند. بر همین اساس دیدارنیوز با رضا رسولی عضو شورای شهر رشت گفتوگو کرده است تا از حال و احوال عمارت دانشسرا و دیگر آثار این شهر جویا شود.
رسولی در خصوص ساختمان‌ها و عمارت‌های تاریخی رشت که رو به نابودی هستند، گفت: «متأسفانه در فقدان یک برنامه درست برای احیای بافت تاریخی در رشت، خیلی از ساختمان‌های قدیمی در حال تخریب هستند. تعریف احیای بافت با احیای ساختمان فرق دارد. احیای بافت یک مقوله متکی به مبانی شهرسازی است. مشکل ما از اینجا شروع شده که بافت مرکزی ما کارآمدی خود را از دست داده است. با توجه به تراکم زیاد جمعیتی، مباحث ترافیکی، مباحث زیست محیطی و به تبع آن؛ گذار از مرحله اقتصاد سنتی به اقتصاد مدرن، تغییر نحوه رویکرد تجار و مغازهها در مبحث تأمین کالا از حالت بنک داری به شرکتهای پخش و مباحثی از این دست، اصولاً بافت مرکزی شهر ما به شدت عملکرد و کارکرد خودش را از دست داده است. دقیقاً کاری که ما انجام میدهیم که من در قالب بازار فنی عملکردی بافت مرکزی از آن نام بردم دقیقاً همین است. یعنی ما داریم سعی می‌کنیم عملکرد و کارآمدی را دوباره به این بافت بازگردانیم. قبلاً اقتصاد، متکی بر بازار بود اما با توجه به این که شکل بازار در کل دنیا تغییر کرده و الان به سمت دیجیتال مارکتینگ و بحث‌هایی از این دست می‌رود و خرده‌فروشی هم حتی معنی ندارد، عمده فروشی خیلی کمرنگ شده و به سوی تک فروشی می‌رود و شما در خانه از طریق خیلی از اپلیکیشن ها و مثلاً آمازون از کشور دیگری می‌توانید خرید کنید، طبیعتاً باید زودتر از این فکری می‌کردیم برای این که پایه اقتصاد را که یکی از مهم ترین پایه‌های توسعه پایدار است را روی چه فوندانسیونی قرار دهیم».
وی در ادامه گفت: «به نظر می‌آید در شهر رشت با توجه به پیشینه و سوابق ارزشمند فرهنگی و اجتماعی و پیشرو بودن این شهر، همینطور نوع عادات و لایف استایل و شرایط زندگی مردم می‌توانیم یک اقتصاد پایدار مبتنی بر فعالیت‌های فرهنگی ـ اجتماعی در بافت مرکزی تعریف کنیم و دقیقاً با همین رویکرد پیش رفته‌ایم. امروز برنامه بازار فنی عملکردی ما با بازار فنی کالبدی، یک تفاوت معنایی بزرگ دارد و آن هم این است که از عملکرد به سمت اصلاح کالبد و ترمیم ساختمان‌ها پیش می‌رود. یعنی با اقتصادی کردن بافت، بر همین مبنا پیش می‌رود. خوشبختانه کارگزاری در این زمینه، یک سال روی این قضیه کار کرده و به زودی با مذاکراتی که با دستگاه‌های دولتی انجام میدهیم تلاشمان این است بتوانیم یک ساختمان مناسب در همان بافت را به کارگزار احیای عملکردی بافت مرکزی اختصاص دهیم که در واقع بتواند آنجا مباحث را ادامه دهد. ما در بافت مرکزی با پیدا کردن ساختمان‌های قدیمی و تعریف سناریوهای بهره‌برداری متفاوت و متناسب با ساختار و معماری آن بنا و موقعیت مکانی آن، سپس ارائه تسهیلات، مشوق‌های قانونی، روابط مناسب و متناسب، متقاعد کردن مالکین و نهایتاً با جذب سرمایه‌گذار می توانیم این کار را انجام دهیم».
رسولی با اظهار امیدواری برای استفاده از بناهای قدیمی برای کار فرهنگی گفت: «امیدواریم رشت هم مثل میبد و خیلی از شهرهای دیگر، بر مبنای فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و گردشگری بتواند دوباره به کار آمدی اولیه خودش برسد. البته کاری زمان‌بر و نسبتاً سخت است. مطمئن هستم در تداوم آن، خیلی از مشکلات شهری و بزرگ‌ترین چالش ما که اقتصاد شهر است حل می شود».
عضو شورای شهر رشت در پاسخ به این پرسش که مرمت آثار باستانی به کدام سازمان مربوط است، گفت: «قرارداد کارگزار ما با سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی شهرداری رشت است. چون مبنای آن مشارکت است و بر مبنای مشارکت‌های اجتماعی، این قضیه پیش می‌رود، به نظر می‌رسد که بهترین جایی که می‌تواند این کار را انجام دهد همین سازمان است. سایر نهادها باید در کنار این برنامه کلی قرار بگیرند. من همانقدر که میراث فرهنگی را در پیشبرد این مسیر مهم می‌دانم، همانقدر هم پارک علم و فناوری را مهم می‌دانم که بتواند با روش‌های نوآورانه و مبتنی بر دانش‌روز و مشارکت اجتماعی و شبکه‌ای، منجر به اقتصادی شدن بافت تاریخی بشود. ما امروز در یک کالبد کهن باید یک خون جدیدی را تزریق کنیم، آن خون بر اساس تکنولوژی اتفاق می‌افتد».
رضا رسولی در پایان در مورد مرمت دانشسرا گفت: «از نظر فنی قطعاً مرمت دانشسرا شدنی است، اما معمولاً در این نوع موارد، میراث فرهنگی میبایست به عنوان متولی، یک سری تمهیدات کوتاه مدت را برای ایجاد پایداری به طور اضطراری در سازه انجام بدهد که آسیب‌های سازه بیشتر نشود. اما بعید می‌دانم میراث فرهنگی یا شهرداری متولی مرمت کامل این سازه شود. دوم اینکه بالاخره این ساختمان، مالک خصوصی دارد. قاعدتاً ما باید بتوانیم برای تغییر آنجا با یک شیوهای با مالک مذاکره کنیم. چون به لحاظ بوروکراسی که در ساختار اداری ما وجود دارد، ساختارهای اداری در این نوع مذاکرات، اصلاً چابک نیستند. شاید بهترین جایی که بتواند مذاکرات را انجام دهد همان ساختار کارگزاری است که ما تعریف کردیم و سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی هم در حال پیگیری است».