ایران در منطقه، متحد قوی ندارد

دیدارنیوزـ اسفندیار عبداللهی: این روزها مباحث مختلفی پیرامون سیاست های بین المللی ایالات متحده آمریکا و اقدامات دولت جمهوری اسلامی ایران، مواضع خاکستری و گاه عریان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، حالت انفعالی اتحادیه اروپا، کنار کشیدن روسیه از تنش بین ایران و آمریکا و تاثیر هر کدام بر دیگری وجود دارد. شرایط بسیار پیچیده است و هنوز هیچ بلوک بندی خاصی شکل نگرفته است؛ روشی که تا قبل از این در دنیا رایج بود.

 

کشورهای دنیا به سه گروه عمده تبدیل شده اند. گروهی با آمریکا همراه، متحد و همدل هستند، دسته ای در وسط ایستاده اند و یکی به نعل و یکی به میخ می زنند و کشورهایی که اساسا خارج از این دو دایره هستند و وارد این تنش نرم نشده اند. در این رهگذر اما ایران به طور مستقیم با اتحاد عجیب و غریبی بر علیه خود مواجه است، اتحاد اسراییل، اعراب و آمریکا. ترکیبی که تا چند سال قبل، تصورش را هم نمی کرد که بتواند شکل بگیرد ولی به مبنای اصل دشمنِ دشمنِ من دوست من است و بر پایه تضعیف ایران، شکل گرفت.

ایران، امیدوار بود و تلاش می کرد تا بتواند از طرفی مانع رفتن کشورهای منطقه در آغوش اسراییل شود و از سوی دیگر پس از خروج ترامپ از برجام، از ظرفیت سه کشور اروپایی، چین و روسیه برای عبور از تحریم های آمریکا استفاده کند ولی هیچ کدام از این فرضیه ها محقق نشد. با وجود این شرایط پیچیده، آینده روابط امنیتی، اقتصادی، سیاسی و بین المللی ایران چه خواهد شد؟ این پرسشی است که حمید آصفی کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با دیدارنیوز به آن پرداخته است.

حمید آصفی در توضیح اقدامات ترامپ گفت: دونالد ترامپ از پیمان هایی چون نفتا، زیست محیطی پاریس، برجام و برخی دیگر از پیمان های بین المللی بیرون آمد تا بتواند آمریکا را از نظر اقتصادی مهیا کند و مشاغل متوسط را در آمریکا قوی کند زیرا پایگاه عمده رأی ترامپ در میان کارگران سفیدپوست است. او برای اینکه بتواند فاصله خود را با چین کم کند وارد جنگ تعرفه ها با آن کشور شد و همچنین در بحث انرژی نیز می خواهد ناسیونالیسم اقتصادی آمریکا پا برجا بماند لذا برنامه او بسیار گسترده است. اختلافاتی هم که ممکن است در تیم خود داشته باشد اختلافات تحلیلی است و نه استراتژیک. با این وجود که کاراکترهای بسیار تندرو مثل پمپئو و جان بولتون را دور خود جمع کرده است ولی اختلافات آنها جدی نیست. این گونه نیست که سیاستی را که آمریکا برای برخورد با چین و خاورمیانه تعریف کرده است بخواهد کنار بگذارد.
 
وی ادامه داد: با آمدن نفت شل به سبد تولیدات، آمریکا توانسته به لحاظ نفتی مستقل شود و به عنوان یک صادر کننده، در حال حاضر ۵ میلیون بشکه نفت صادر می کند که تا ۶ سال آینده تا ۱۲ میلیون بشکه هم می‌رسد، در نتیجه به خاورمیانه وابستگی نخواهد داشت. کسی که از بحران منطقه، تخریب زیرساخت‌های نفتی، توقف صادرات نفت از خلیج فارس، بسته شدن تنگه هرمز و حمله نظامی، زیان می بیند و از به هم ریختن ثبات منطقه، واهمه دارد، چین است. چین و هند از یک جنگ طولانی مدت که موجب توقف صدور نفت شود زیان می بینند و بعد از آن، زیان اصلی متوجه اروپا خواهد بود.

 

 

 

 

آصفی در پاسخ به این پرسش که توقف در صادرات نفت و یک جنگ احتمالی، چه آسیب کوتاه مدتی به بنیه اقتصادی کشورهای منطقه و صادرکنندگان نفت وارد می کند، گفت: کشورهای منطقه، پس انداز بسیار بالایی از فروش‌های قبلی نفت خود ذخیره و ذخایر ارزی خیلی خوبی دارند و اگر مدتی صادرات و فروش نفت متوقف شود می توانند تحمل کنند. ترامپ نماینده جناح بورژوازی آمریکاست، با توجه به اینکه حدود ۲ هزار میلیارد تسلیحات قدیمی در منطقه انبار شده است و  تسلیحات جنگی، تاریخ مصرف دارد و کاربرد آن محدود است، باید سلاح جدیدی جایگزین شود، چرخه سرمایه داری در این خصوص باید بچرخد مانند موبایل ها و دیگر کالاهای مصرفی که یک تاریخ مصرف دارند بنابراین اقتصاد بزرگی است و قسمتی از این اعمال و اقدامات در راستای فروش اسلحه می باشد. کشورهای عربی با ایران مشکلات جدی دارند و این مشکلات آنها تاریخی است و با توجه به برخی سیاست های اشتباه که ایران در منطقه داشت فرصتی برای سوء استفاده قدرت های بزرگ از طریق اصل ایران هراسی به دست آمده است. کشور‌های حوزه خلیج فارس و صادرکنندگان نفت طی سال‌های گذشته مبالغ ارزی قابل توجهی ذخیره کرده اند ضمن این که به صورت میانگین چند کشور عربی حاشیه خلیج فارس حدود ۱۰۰۰ میلیارد دلار در آمریکا و اروپا سرمایه گذاری کرده اند به همین دلیل اولا از آمریکا توقع دارند به نفع آن‌ها وارد رویارویی با ایران شوند دوما توقف صادرات در کوتاه مدت آسیب جدی به اقتصاد آن‌ها وارد نمی‌کند، به هر دلیل در صدور و فروش نفت خلل یا توقفی رخ دهد اروپایی‌ها و چین بیشترین آسیب را خواهند دید، چین به تنهایی حدود ۱۲ میلیون بشکه از منطقه ما نفت وارد می‌کند. آمریکا به افزودن صادرات نفت شل اکنون حدود ۷ میلیون بشکه نفت صادر می‌کند و روسیه هم یکی از صادر کنندگان نفت است بنابراین این دو کشور به راحتی از این اوضاع آشفته سود می‌برند.

 

 

 

وی افزود: البته نباید فراموش کرد که شروع بهار عربی، پیروزی‌هایی را در منطقه نصیب ایران کرد اما بهار عربی فقط در تونس  توانست موفق باشد. در مراکش قبل از اینکه کارشان به جای باریک بکشد «حسن دوم» پادشاه مراکش رهبر اپوزیسیون را از زندان آزاد، او را نخست وزیر و کمیته ستمدیدگان سیاسی را تشکیل داد و دست به اصلاحات زد و بهار عربی در آن کشور رخ نداد، رهبر اپوزیسیون را از زندان آزاد و عملاً بهار عربی را از سر گذراند اما در دیگر کشورهای عربی، مسئله به این خوبی پیش نرفت واعتراضات موسوم به به بهار عربی را به اختلافات مذهبی بین شیعه و سنی گره زدند، هدفشان هم این بود که پای ایران را از منطقه قطع کنند که دقیقا بر عکس شد و موجب شد ایران نقش محوری پیدا کند و کنترل منطقه تا حدودی در دست ایران قرار بگیرد.

 

آصفی ادامه داد: عربستان با این همه تجهیزاتی که دارد نمی تواند حریف یمنی ها شود، بنابراین کشورهای عربی با وجود امکاناتی که دارند احساس می‌کنند در مقابل سیاست‌های ایران در منطقه، شکست خورده اند و از آنجا که در آمریکا هر کدام به طور میانگین بالای هزار میلیارد سرمایه گذاری کرده اند و بازار مصرف کالا و خدمات آمریکا و اروپا هستند از آنها توقع دارند وارد منازعه و رویارویی با ایران شوند.
 
این کارشناس مسائل سیاسی یادآور شد: کشورهای عربی در بازی های منطقه ای به دلایل متعدد بازی را به ایران باختند و پیروزی هایی در این رهگذر نصیب ایران شد اما مهمترین بحث این داستان منطقه ای، پروژه معامله قرن است که توسط آمریکا در حال پیگیری است. اقداماتی از جمله انتقال سفارت از تلاویو به بیت المقدس و حاتم بخشی بلندی های جولان اشغالی و کارهای دیگری در همین چارچوب، در راستای معامله قرن صورت پذیرفته است. خیلی ها در ایران امیدوار بودند به دلیل تخلفات تیم ترامپ در انتخابات، کمک گرفتن از روسیه و دیگر موارد، ترامپ کنار گذاشته شود در حالی که اولا مسبوق نیست و وفق قانون اساسی آمریکا اگر قرار است رییس جمهور برکنار شود کسی جانشین او می شود که برای ایران به مراتب بدتر از اوست. مایک پنس انسانی بسیار ایدئولوژیک، تندرو تر و با برنامه تر و  سیاسی تر از ترامپ است.
 
آصفی در پاسخ به این پرسش که شرایط و اوضاع منطقه ای ایران را در حال حاضر چگونه ارزیابی می کنید، اظهار کرد: می توان گفت ایران در حال حاضر متحد قوی در منطقه ندارد، ما در سوریه در حال حاضر نقش تعیین کننده ای که معادلات منطقه را به هم بزند یا سامان بدهد نداریم فقط در حال حاضر از خاک سوریه استفاده هایی می کنیم . موضوع عراق هم متفاوت است با وجودی که حوزه نفوذ ما در بین شیعیان عراق بوده است ولی با توجه به اینکه این کشور وارد فاز جدیدی از اداره کشور شده است و به عنوان یک دولت-ملت شکل گرفته است، در چارچوب دولت عراق نمی توانیم انتظار داشته باشیم که به اهدافمان برسیم. شاید گاهی موضع معتدل در حمایت از ایران اتخاذ کنند ولی زمانی که پای منافع ملی عراق به میان باشد قطع به یقین طرف آمریکایی‌ها هستند حتی اگر در ظاهر حرف دیگری بزنند زیرا چاره ای ندارند و نمی خواهند دچار مشکل شوند، سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در بازار عراق خود گویای این حقیقت است. در شرایط بحرانی و جنگ، عراق، یمن، حزب الله و حشدالشعبی، ایران را فراموش می کنند چون جیبشان خالی از پول ایران شده است.
 
آصفی گفت: نباید فراموش کرد که عراقی ها بدشان نمی آید بازار بیشتری داشته باشند و حتی جای ایران را هم در بازار بین المللی نفت پر کنند، فرقی هم نمی کند چه کسی قدرت داشته باشد چه آقای حکیم قدرت داشته باشد چه آیت الله سیستانی. جمعا به لحاظ دولتی نیرویی که بتواند به ایران کمک کند در منطقه وجود ندارد. برخی کشورها مثل عمان، عراق و قطر تا حدی می توانند فقط نقش میانجی داشته باشند. اگر احیانا کار ایران به درگیری نظامی با آمریکا کشیده شود عمان سکوت می کند، عراق بیانیه آرام می دهد و به آرامش دعوت می کند. آمریکایی ها دو بندر مهم دقم و صلاله را از عمان گرفته اند، دو بندری که خارج از خلیج فارس و در نزدیکی های تنگه هرمز قرار دارند. هدف آمریکایی ها از توافق با عمان، اشراف بر دریای عمان، تنگه هرمز و خلیج فارس است. تنها متحدان ایران در منطقه، نیروهای مسلح نیابتی حشد الشعبی، حزب‌الله و حوثی‌های یمن هستند.
 
وی تاکید کرد: نباید از نظر دور داشت که حشد الشعبی و حزب‌الله به محض اینکه کمک‌ها و پول ایران قطع شود با توجه به اینکه جیب خود ایران هم خالی شده است ارتباط آنها نیز با ایران قطع خواهد شد و به سمت و سویی می‌روند که بتوانند خود را اداره کنند. این نیروها بدون حمایت، پشتیبانی و بدون پول ایران از مواضع ایران دفاع نخواهند کرد، هیچ نیرویی در دنیا به صورت شهادت طلبانه و دست خالی از ایران حمایت نخواهد کرد مگر آنکه پول و سرمایه از طرف ایران برای آنها تزریق شود. گروه های تحت حمایت ایران اگر متوجه شوند که پشتیبان خود را از دست داده‌اند و آینده‌ای ندارند، خود به خود یا کنار می کشند یا جذب ارتش های رسمی کشورشان می شوند، بنابراین معتقدم که نباید بیش از حد، روی نیروهای فرامنطقه ای تحت حمایت ایران در همه حال، در هر زمان و مکان حساب کرد.
 
این کارشناس سیاسی در پایان با اشاره به اینکه اروپایی ها اگر هم بخواهند نمی توانند به ایران کمک کنند، افزود: برجام فعلا روی کاغذ مانده است، شرکت اینستکس که با  سه هزار دلار سرمایه اولیه ثبت شده است عملا مشکلی را حل نخواهد کرد. دولت های اروپایی حتی حاضر نشدند یک شرکت یا سازمان متعارف برای مراوده و معامله با ایران معرفی کنند زیرا اولا هیچ شرکت اروپایی ریسک جرایم آمریکا را به جان نمی خرد، دوما مدیریت همین اینستکس هم به نام چند دیپلمات ثبت شده است که مورد جریمه و تحریم آمریکا قرار نگیرند لذا امید بستن به اروپا توهم است.