باران این نعمت الهی در روز‌های آخر اسفندماه سال گذشته و تقریبا چهار روز مانده به سال ۱۳۹۸ در حالی در استان‌های شمالی و پس از آن در ابتدای سال ۹۸ در کلیه مناطق کشور، بعد از یک دوره چند ساله کم بارشی باریدن گرفت که به نظر می‌رسید تقریبا هیچگونه آمادگی برای آن وجود نداشته باشد.
دیدارنیوز ـ به رغم سیل‌آسا شدن باران در استان‌های شمالی و به ویژه استان گلستان، چند روز پس از فاجعه روستاهای آق‌قلا و گمیشان خبر سیل و گرفتار شدن روستاییان رسانه‌ای شد. به دنبال سیل در استان‌های شمالی، شیراز نیز در فلات مرکزی ایران اسیر سیلاب شد و فاجعه دروازه قرآن شیراز رقم خورد و به تناوب و پس از آن در لرستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و سایر مناطق-۲۴ استان- سیل گریبان مردم، شهرها و روستاها را گرفت.
گفته می‌شود احداث سدهای فراوان در مسیر رودها،مسدود کردن مسیر عبور رودها، از بین بردن پوشش‌های گیاهی، قطع درختان و تخریب جنگل‌ها و ایجاد ساخت و سازهای بی‌رویه، توسعه‌های غیرضروری و احداث خطوط آهن غیراصولی بدون در نظر گرفتن مسیری برای عبور احتمالی سیل، و موضوعاتی از جنس موضوعات فنی و مهندسی با تبعات اجتماعی، در افزایش تلفات انسانی و میزان خسارت به جان و مال مردم سیل زده نقش بسزایی داشته است. اگرچه به گفته برخی از دست‌اندرکاران از جمله سازمان هواشناسی کشور، پلیس راهنمایی و رانندگی، سازمان مدیریت بحران و سایر دستگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مرتبط به تناوب اطلاعیه و اخطاریه صادر کرده و به مردم هشدار داده بودند تا از سفرهای غیرضروری در نقاط پرحادثه و سیل‌خیز اجتناب کنند، اما به نظر می‌رسد میزان خسارات سیل بیش از آنکه به بی‌توجهی مردم به هشدارها مرتبط باشد ناشی از فقدان برنامه‌ریزی و ایجاد نشدن زیرساخت‌ها و امکانات لازم و کلان در بحث پیشگیری و مقابله با حوادث طبیعی از جمله سیل، بوده است. در همین ارتباط علی بیت‌اللهی دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی در گفت‌وگو با «آرمان» به بیان تاثیر تغییرات اقلیمی در بروز سیل‌های اخیر و همچنین بیان برخی از عوامل انسان ساخت در سیل اخیر در 24 استان درگیر سیلاب که به افزایش اثرات آنها منجر شده، پرداخته است.
لایروبی رودخانه‌ها برای کاهش اثرات مخرب سیل
بیت‌اللهی با اشاره به اینکه شدت بارندگی‌ها در بیشتر مناطق کشور دور از انتظار بوده، می‌گوید: شدت بارش‌های اخیر در 24 استان کشور بی‌سابقه بود. به طوریکه در ظرف مدت کوتاهی شاهد بودیم که به عنوان نمونه در مینودشت حوالی گنبد ارتفاع آب به بیش از 352 میلیمتر رسید. دبیر کارگروه مخاطرات طبیعی با اشاره به اینکه بارندگی‌هایی این چنینی که در ایران در هفته‌های گذشته شاهد بودیم در هر کشور می‌تواند منجر به سیلاب شود، به نقش عوامل انسان ساخت در تشدید میزان تخریب‌های ناشی از سیلاب تاکید دارد و می‌افزاید: لایروبی شندن رودخانه‌ها یکی از دلایل عمده میزان و شدت خسارات ناشی از سیل بوده است. به عنوان نمونه در گرگانرود و دره سو که عمق رودخانه 9 متر است، به دلیل گل و لای و لایروبی نشدن، رسوبات تا عمق 7 متری رودخانه بودند و عملا عمق رود به دلیل رسوبات به 2متر رسیده بود که همین مساله موجب شد تا اثراث تخریب سیلاب چندین برابر شود. وی پیش بینی کرد که در صورت لایروبی نشدن رودخانه‌های کشور در صورت بروز سیلاب‌های دیگر میزان تخریب‌ها بیشتر از وضعیت کنونی خواهد شد. به گفته عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در صورتیکه رودخانه‌ها لایروبی نشوند با افزایش دبی آب در هنگام سیلاب، میزان تخریب‌ها چندین برابر می‌شود و در محیط‌های گسترده همچون استان‌های گلستان و مازندران، آب گرفتگی در مناطق سیل‌خیز رخ خواهد داد.
مرگ 19 نفر در سیل شیراز با مسدود کردن آبراهه‌ها
بیت اللهی نقش عوامل انسان ساخت را در سیل اخیر شیراز که منجر به مرگ 19 نفر از هموطنان شد، 100 درصد برمی شمرد و می‌گوید: دخالت بشر در مسدود کردن آبراهه طبیعی شیراز سبب شد حجم سیلاب دروازه قرآن شیراز که در برابر سیل‌های گلستان، مازندران، لرستان، خوزستان همچون قطره‌ای در برابر دریا بود منجر به مرگ 19 نفر از هموطنان شود. در حالیکه این سیلاب بسیار ناچیزتر از سیل گلستان و خوزستان بوده است. وی در عین حال، تغییرات اقلیمی را که بر کشور حاکم شده است و پژوهشگران و کارشناسان حوزه اقلیم شناسی و هواشناسی درارتباط با آن گزارش‌هایی منتشر کرده وهشدارهای لازم را داده اند از عوامل بروز سیلاب‌های اخیر برشمرده است.
تغییرات اقلیمی در راه است
این پژوهشگر شدت بارندگی‌ها را در کشور بی‌سابقه خوانده و گفته است: بسیاری از کارشناسان و پژوهشگران حوزه اقلیم‌شناسی بارندگی‌های اخیر را به تغییرات اقلیمی نسبت می‌دهند که ضرورت دارد نسبت به آن توجه ویژه‌ای شود. تخریب‌هایی که در مناطقی همچون خرم آباد و پلدختر و سایر مناطق کهن کشورمان نشان داد که نیازمند تغییر نگرش اساسی در نحوه شهرسازی در مجاورت مسیل‌ها و آبراهه‌ها هستیم.
تخریب 30 هزار هکتار اراضی کشاورزی لرستان
به گفته وی و بر اساس آمارها، حدودا 15 هزار میلیارد ریال خسارت به لرستان وارد آمده است و نزدیک به 10 هزار واحد مسکونی در این سیل آسیب دیده‌اند. همچنین 30 هزار هکتار از اراضی کشاورزی تحت تاثیر سیلاب قرار گرفته و زمین‌های کشاورزی نابود شده‌اند که آب‌شستگی‌های، وجود شن و ماسه و غیره مشکلات عدیده‌ای برای زندگی مردم در آینده مناطق سیل زده، ایجاد خواهد کرد. بیت اللهی ادامه می‌دهد: انتظار می‌رفت تا تمامی سیلاب‌های مناطق غربی و مرکزی ایلام در سمت خوزستان به عنوان خط انتهایی سیلاب قرار گیرند که وجود سدهای بلند منطقه مانع از این تخریب گسترده شد. وی تاکید می‌کند: به رغم انتقادات گسترده‌ای که در زمینه انتخاب محل سدها و اثراتی که بر محیط زیست دارند، می‌شود که البته بخشی از آنها نیز صحیح هستند اما در گلستان و خوزستان به ویژه سدها در کنترل سیلاب و کاهش اثرات آن نقش موثری داشتند.
پیش‌بینی سیلاب‌های متناوب در کشور
بر اساس این گزارش وضعیت فعلی و پیش بینی‌های هواشناسی و سایر سازمان‌ها حاکی است که باران‌های تند و سیل آسا تجربه اول نخواهند بود و به طور متناوب بارندگی‌هایی را در همین ماه و ماه پیش رو خواهیم داشت. در همین ارتباط نیز نظر بیت اللهی را در خصوص بارندگی‌های پیش رو و میزان تخریب‌های احتمالی جویا شدیم.
ضرورت تجدید نظر به توسعه پایدار در مجاورت رودخانه‌ها
بیت اللهی در این ارتباط نیز گفته است: در پی بارندگی‌ها پیش‌رو، انتظار آسیب به زیرساخت‌ها محتمل است. بدین معنا، دامنه‌هایی که در مناطق کوهستانی استان‌های سیل خیز قرار دارند، از آب اشباع شده و در اثر طولانی شدن آب در محیط، رسوبات نرم می‌شوند و شروع به حرکت به سمت دیگر مناطق خواهند کرد. در اثر این حرکت، بسیاری از جاده‌ها، خطوط آهن، پل‌ها و ابنیه‌ها دچار رانش، نشست زمین و گاها فروریزش در مناطق شهری می‌شوند که جای کار دارد و باید در زمینه موضوعات توسعه پایدار به ویژه در مجاورت آبراه‌ها و رودخانه‌ها تجدیدنظری داشته باشیم.
هشدار نسبت به تخریب خطوط و ابنیه
عضوهیات علمی مرکزتحقیات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید براینکه ایران کشوری سیل خیز ولرزه خیز است که ضرورت دارد تا در مورد کاهش خطرات ناشی از اثرات سیل و زلزله اقدلمات موثری بعمل آید، می‌گوید: نیامدن سیل و یا زلزله دال بر این نیست که خطری مناطق کشور را تهدید نمی‌کند. ایران کشوری لرزه خیزو سیل خیز است درحالیکه تغییرات اقلیمی به اثبات رسیده است باید در این زمینه کشورمجهز شود.
آخرین آمار تلفات؛70 جان‌باخته و 791 مصدوم
رئیس اورژانس کشور آخرین آمار تلفات سیل اخیر را 70 جان‌باخته و 791 مصدوم اعلام کرد و گفت: اکنون از این تعداد 45 نفر در کل کشور، مجروح بستری داریم. پیرحسین کولیوند اظهار داشت: چهارمین تیم عملیات ویژه اورژانس را از تهران به شهرهای «پل دختر» و «معمولان» اعزام کردیم و به همراه این تیم، خودروهای آمبولانس، خودروهای عملیاتی، پزشک طب اورژانس و 40 نفر از فوریت‌های پزشکی نیز روانه این مناطق شده‌اند. وی با بیان اینکه از نظربهداشت و درمان در این شهرها شرایط خوبی حاکم است و کمبود تجهیزات نداریم، افزود: یک بیمارستان سیار مدرن توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پل دختر نصب شده، بیمارستان اورژانس نیز فعال است و مشکل خاصی از نظر امکانات و پذیرش بیماران ندارد.رئیس اورژانس کشور با توضیح اینکه دسترسی زمینی نیز به شهر معمولان باز شده است، گفت: آمار تمام افراد پر خطر را در این شهرستان شناسایی کردیم، می‌دانیم که در کدام روستا و محله فرد دیابتی، با فشار خون بالا یا ناراحتی قلبی و خانم باردار پرخطر وجود دارد.کولیوند ادامه داد: با توجه به اینکه از راه زمینی دسترسی به این مناطق وجود ندارد از راه اورژانس هوایی به مراکز اصلی خویش در خرم آباد توانستیم تجهیزات و تیم‌های واکنش سریع را اعزام کنیم.وی با اشاره به اینکه مسائل بهداشتی نیز تحت کنترل اورژانس کشور است، تصریح کرد: وقوع سیل، مخاطراتی همچون شیوع بیماری‌های واگیر وعفونی را با خود به همراه می‌آورد بنابراین تیم‌های ما در تمام مناطق پخش شده اند تا در حد توان خود از بروز اینگونه مخاطرات جلوگیری کنند.
هیچگونه بیماری واگیرداری مشاهده نشده
رئیس اورژانس کشور یادآور شد: از ابتدای شروع سیل در کل مناطق آسیب دیده چه در شمال و نیز جنوب کشور هیچگونه بیماری واگیرداری مشاهده نشده است. کولیوند در پایان به اهمیت بسیار زیاد حضور تیم‌های روانشناسی درمناطق آسیب دیده از سیل اشاره کرد وگفت: برای بالا بردن سطح تاب آوری جوامع درگیر حادثه، تیم‌های روانپزشکی و روانشناسی را به این مناطق فرستادیم، اکنون این تیم‌ها محله به محله کار خود را به دقت انجام می‌دهند و برنامه‌های مفصلی برای کودکان، نوجوانان و میانسالان اجرا می‌کنند.
منبع:ایران