حسن بهشتی‌پور: لغو پیمان هسته‌ای یعنی نابودی کل بشریت

دیدارنیوزـ  دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا بالاخره زهر موشکی خود را ریخت و روز جمعه لغو پیمان منع آزمایش و تولید سلاح های هسته ای را رسما اعلام کرد و طی آن 6 ماه به طرف روسی و آمریکایی فرصت تعلیق داد. ترامپ در حالی این پیمان را لغو می کند که پیش از این نیز از برجام به بهانه ساخت و تولید سلاح هسته ای از سوی ایران خارج شده بود. اقدام ترامپ در خصوص لغو پیمان هسته ای ممکن است امنیت و صلح جهانی را به شدت به خطر بیندازد، در این باره با حسن بهشتی‌پور، کارشناس و تحلیلگر مسائل بین المللی گفتگو کرده ایم که از نظر می گذرانید:

در وهله اول بفرمایید دعوای این دو قدرت جهانی بر سر چیست؟     

این دو کشور یک پیمانی در زمان شوروی سابق امضا کرده بودند که به پیمان منع تولید موشک های کوتاه برد و میان برد معروف بود. این پیمان از سال 1988 تا 1991اجرایی شد، به دنبال آن حدود 2700 موشک میان برد و کوتاه برد نابود شد. آن زمان این دو کشور به سمت فناوری پیشرفته ی هسته ای رفتند و کلاهک هایی طراحی کردند که قدرت تخریب آن خیلی خیلی بیش تر از کلاهک های قبل از پیمان بود. منافع آنها ایجاب می کرد که موشک های کوتاه برد و میان برد هسته ای نسل اول  را به دلیل مخارج بالایی که برای نگهداری امن آنها داشت، نابود کنند و ما به ازای آن موشک هایی داشته باشند که قدرت تخریب کلاهک های هسته ای آن ده برابر موشکهای نسل اول اتمی باشد. مثلا امریکایی ها نزدیک 900 موشک را از بین بردند، ولی از نظر کیفیت انفجاری با موشک هایی که جایگزین شده بود چند برابر قدرت خود را بالا بردند. منتها آمریکا و روسیه بر اساس پیمان آی ان اف  فقط ازتولید و آزمایش موشک جدید خودداری کردند . اما در سال 2008 روسیه در واکنش به طرح سپر دفاع موشکی آمریکا ، یک نوع موشک های کروزی را که به RK55معروف بود ، ازمایش کرد.

در زمان مدودف رئیس جمهوری وقت روسیه در سال 2010 در لیسبون توافقی حاصل شد که به ریست روابط مسکو و واشنگتن معروف شد. آمریکا قول داد طرح سپر دفاع موشکی را در لهستان و چک اجرایی نکند و بجای آن به رومانی و ترکیه منتقل کنند، یعنی رادارهای آن در ترکیه و موشک ها در رومانی مستقر شود. ولی این تهدید کماکان برای روسیه وجود داشت و روسیه معتقد بود که این تهدید علیه امنیت ما است نه علیه ایران و کره شمالی.  بنابر این روس ها هم موشک های اسکندر و هم موشک های RK55 را فعال کردند. امریکایی ها روی این اعتراض داشتند و می گفتند این نقض پیمان معروف به INF است یعنی پیمانی که تولید و ازمایش موشک های کوتاه برد و میان برد هسته ای را منع می کند.

خلاصه دعوای این ها ادامه داشت تا در دوره ی جدید ، ترامپ در 20 اکتبر 2018 این پیمان را به حالت تعلیق در اورد و پمپئو وزیر خارجه آمریکا از اول فوریه شش ماه به روسیه فرصت داد که در این مورد تجدید نظر کند روسیه هم بلافاصله اعلام کرده که اجرای این پیمان را به حالت تعلیق در می آورد.

دعوا سر قدرت موشک های میان برد و کوتاه برد اتمی دو کشور است.  ظاهر داستان این است که دو طرف تصمیم گرفته اند که این پیمان را کنار بگذارند.

چرا این تصمیم گرفته شد؟

قبلا هم یک پیمانی معروف به ABM بود که آن هم در مورد منع تولید و آزمایش موشک های ضد موشک بود که در دوره ریاست جمهوری بوش پسر آمریکا رسما  در دسامبر 2001 اعلام کرد آن پیمان را ظرف شش ماه  کنار می گذارد. که همین کار را هم کرد . اما در ۲۴ می ۲۰۰۲ روسیه و آمریکا پس از مذاکرات مفصل ، پیمان کاهش تهاجم استراتژیک را امضا کردند. این پیمان، طرفین را به کاهش کلاهک‌های هسته‌ای استراتژیک استقرار یافته بر روی موشک‌ها مجبور می‌کرد اما دو طرف اجباری در مورد کلاهک‌های انبار شده ندارند. همچنین هیچگونه ترتیبات اجرایی برای چگونگی اجرای مفاد  این پیمان ذکر نشد.

حالا در این شرایط به نظرم مساله قدرت چینی ها مشکل اصلی آمریکا و روسیه است.  آمریکا و روسیه احساس می کنند اگر در پیمان INF بمانند در رقابت با چین عقب می مانند. زیرا  در حال حاضر چین به عنوان یک قدرت هسته ای جدید روز به روز برامکانات تسلیحات هسته ای خود از نظر کمی و کیفی می افزاید  و چون  پکن در پیمان های مربوط به خلع سلاح هسته ای  وارد نشده برای هر نوع توسعه هسته ای منعی ندارد. در چنین شرایطی است که آمریکا و روسیه در یک توافق اعلام نشده ترجیح می دهند از تعهدات گذشته خود را رها کنند تا از  چینی ها عقب نمانند. در واقع قدرت روبه رشد تسلیحات هسته ای چین بهانه ای شده است تا واشنگتن و مسکو از این پیمان های مهم را که مانع تولید سلاح های هسته ای می شود ، خارج شوند.

خب چرا لغو پیمان؟ آیا نمی شود که یک پیمان سه جانبه نوشته شود و چین هم از تولید این سلاح های خطرناک منع شود؟

اگر عقل سلیم بر رفتار دولتمردان آنها حاکم شود بهترین راه همین است. بنابراین احتمال دارد که چین را پای مذاکره بکشانند و پیمان های سه جانبه برای این هدف امضا شود. شاید هم چند جانبه یعنی قدرت های هسته ای  دیگر مثل انگلیس و فرانسه را هم وارد این توافق شوند. به هر حال ظاهر داستان این است که روسیه و امریکا به اسم رقابت و اختلاف نظر در نقض چارچوب پیمان INF عملا دارند زمینه را فراهم می کنند که از عقب ماندگی احتمالی در برابر چین جلو گیری کنند.

به نظر می رسد ما در آینده شاهد یک دور رقابت جدید  درباره سلاح های هسته ای خطرناک خواهیم بود. این درحالی است که ترامپ مدعی می شود که ایران به دنبال تولید سلاح هسته ای است. در حالی که آژانس بین المللی انرژی هسته ای  و آژانس های اطلاعاتی آمریکا، که اخیرا گزارش رسمی آنها به کمیته امنیتی مجلس سنا آمریکا تحویل شد ، همچنان  تایید می کنند که ایران برجام را رعایت  و اجرا می کند.

به هرحال این رفتار دوگانه دولت ترامپ  زمینه ای را فراهم می کند تا مسابقه تسلیحاتی بین روسیه و آمریکاافزایش یابد و درنتیجه  سلاح های هسته ای بیشتر صلح و امنیت جهان را تهدید کند. 

اشاره کردید به چین، برخی از تحلیلگران می گویند لغو پیمان هسته ای مرتبط با مسائل منطقه غرب آسیا و تحولات آن است. با توجه به اینکه منطقه خاورمیانه هرروز شاهد یک اتفاق سیاسی تازه است، برخی نیز معتقدند که جنگ منطقه ای شکل خواهد گرفت. آیا می توانیم بگوییم که منطقه و بحران آن یک دلیل دیگر برای لغو این پیمان از سوی آمریکایی ها بوده است؟

اگر منصفانه قضاوت کنیم هم روس ها و هم آمریکایی ها این پیمان را نقض کردند که شرح نقض آن را پیشتر عرض کردم. اگر این روند را کنار هم بگذاریم ، می شود گفت که بهانه جویی است.

ولی مساله مهم این است که این پیمان های خلع سلاح هسته ای و محدود سازی تولید موشکهای مجهز به کلاهک های اتمی با چندین سال مذاکرات فشرده به دست آمده است و کمک شایانی به امنیت جهان کرد. به کاهش تنش بین قدرت ها کمک کرد، به خلع سلاح هسته ای در دنیا کمک کرد، اینها موضوع های بین المللی است که در سطح تحلیل روابط بین الملل مطرح می شود. ما نمی توانیم این مسائل را به مسائل منطقه مرتبط بدانیم . سطح تحلیل مسائل منطقه ای در جای خود باید با موضوع های منطقه ای بررسی و تحلیل شود.  

در این میان باید گفت نقش چین در برقراری صلح و امنیت هسته ای در جهان در مقایسه با گذشته خیلی پر رنگ تر و تاثیرگذارتر از گذشته مطرح می شود. روسیه و آمریکا می توانند پشت پرده درباره چین و نقض این پیمان هماهنگ باشند، اگر هم نباشند حداقل انگیزه مشترک دارند.

شما تاکید بر نقش چین دارید. در خبرها آمده بود که عربستان به کمک چین در حال ساخت پایگاه هسته ای است! در گزارشی که از سوی یک رسانه آمریکایی منتشر شده، آمریکا و روسیه نگران تحرکات چین هستند. ظاهراً چین همکاری هسته ای با عربستان را رد کرده است در حالی که تصاویر ماهواره ای یک پایگاه هسته ای را در حومه جنوب این کشور نشان می دهد. در این گزارش نوشته شده که هنوز معلوم نیست در این پایگاه چه نوع فعالیتی صورت می گیرد... آیا این مسئله بخشی از همان تحرکات هسته ای است؟

همکاری چین با عربستان درباره تسلیحات هسته ای نیست چینی ها بعید است به عربستان در موضوع تولید موشکهای هسته ای کمک کنند.     
این موشک ها اصلا در حد و رده عربستان نیستند!! این ها موشک های هسته ای فوق مدرن هستند که چینی ها در صدد تولید انها در داخل کشور خودشان هستند. بحث آمریکا و روسیه در مورد نگرانی دستیابی عربستان به فناوری هسته ای  به کمک چینی ها است.

تا آنجایی که من اخبار آن را دنبال کردم همکاری چین و عربستان در باره تولید موشک است نه تولید کلاهک های هسته ای. در مورد پایگاه اصلا سلاح هسته ای نیست. فقط نیروگاه است نیروگاه هسته ای چه ربطی دارد به سلاح هسته ای دارد؟ یا به موشک هسته ای؟ اینها فضا سازی رسانه ای است که وسط این تنش موشکی روسیه و آمریکا، تنش را تشدید و تحریک کنند.

عربستان به دنبال این است که یک راکتور هسته ای برای تولید برق بسازد. اگر عربستان سلاح هسته ای داشته باشد تمام معادلات منطقه به هم می ریزد. اولین معترض آن اسرائیل است، حداقل عربستان در حال حاضر ، به دنبال سلاح هسته ای نیستند .

کما اینکه مساله لغو پیمان INF ، بُعد بین المللی دارد تا منطقه ای، این سلاح ها امنیت تمام جهان را تهدید می کنند ، اهمیت مساله خیلی بزرگ تر از منطقه خاورمیانه است. چراکه مجموع قدرت سلاح هسته ای که امریکا و روسیه دارند ، می تواند 15 بار مجموعه ای مانند کره زمین را نابود کند.  بنابراین این تهدید علیه کل بشریت است نه بحث روسیه نه ایران نه عربستان نه امریکا به تنهایی، کل بشریت و حیات زمین در خطر هستند. اینها پیمان هایی را کنار می گذارند که نقض مفاد آنها تهدیدی حتمی برای  صلح و امنیت جهان است.

برخی معتقدند که لغو این پیمان آغاز مجدد جنگ سرد است... آمریکا حتی روسیه را تهدید کرد...

تاکید می کنم؛ امنیت کل جهان در خطر است، آنها باید از طریق به راه انداختن پویش های بین المللی تولید کنندگان تسلیحات هسته ای در جهان را مجبور کرد هرچه زودترمذاکرات خلع سلاح را شروع کنند ، چراکه این تهدید کننده امنیت کل دنیا است که سالها  برای تامین آن زحمت کشیده شده است.  از بین بردن این پیمان ها معادلات کل جهان را به هم می ریزد.     
جنگ سرد الان وجود دارد اما نه با ابعاد دوره شوروی،  به آن می شود گفت  صلح سرد...!

منبع: خبرانلاین/زهره نوروزپور/۱۶ بهمن ۹۷