محیطبانان گروهی از دوستداران محیط زیست هستند که از جان و زندگی خود برای حفاظت از طبیعت گذشته اند. وقتی با آنها صحبت می‌کنیم تنها دلیل ادامه این کار را که ممکن است منجر به از دست رفتن جانشان شود، عشق به محیط زیست اعلام می‌کنند.
دیدارنیوز ـ شرایط کار برای محیطبانان سخت و فرساینده است، آنان با حقوق و امکانات کم جان خود را سپر بلای محیط طبیعی کرده اند. بسیاری در این راه شهید، برخی از محیط بانان به دلیل درگیر شدن با شکارچیان مجبور به پرداخت دیه شدند و حتی برخی در زندان و در خطر اعدام بسر می‌برند. پنجمین دور از جایزه یحیی ۲۵ دی ۹۷ برگزار شد. در این مراسم بهمن ایزدی، فعال محیط زیست که در آزاد شدن محیطبانان مشارکت مستقیم داشت و دارد و هرمز محمودی‌راد از محیط بانان و مدیران بازنشسته سازمان حفاظت محیط زیست حضور داشتند.
حمید ظهرابی، معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست که کار در محیط زیست را با محیط بانی شروع کرده است، درباره دستاوردهای این جایزه به «آرمان» می‌گوید: مهمترین دستاورد جایزه یحیی این است که در آن مردم هستند که از محیطبانان تقدیر می‌کنند و این برای من از جایزه‌ای که سازمان محیط زیست به محیط بانان نمونه می‌دهد ارزش بیشتری دارد. چرا که جمعی از مردم به این درک رسیده اند که برای حفظ محیط زیست به بدنه سازمان و مشکلاتی که دارند توجه کنیم. تاجایی که خود بانی برگزاری چنین مراسمی می‌شوند این بزرگترین موفقیت و اتفاق مهمی است که در طول این پنج سال افتاد. حمید ظهرابی با بیان اینکه امسال هم مانند سال‌های گذشته مراسم با کیفیت خوبی برگزار شد و محیطبانانی که انتخاب شدند از محیطبانان خیلی خوبی بودند؛ ادامه می‌دهد: هیات داوری و مکانیزمی که برای انتخاب دارد به خوبی کار می‌کند. او درباره تاثیر این جایزه بر عملکرد محیطبانان توضیح می‌دهد: حتما در ایجاد انگیزه برای محیط بانان تاثیر دارد. دیدن اینکه علاوه بر سازمان مردم هم آنها را رصد و به آنها توجه می‌کنند در تقویت روحیه محیط بانان، ایجاد انگیزه در فرهنگ سازی برای محیط بانان می‌تواند خیلی موثر باشد.
بیشترین امتیاز برای کشفیات شروع به شکار
نماینده هیات داوران جایزه یحیی درباره چگونگی انتخاب محیطبان برگزیده در هر دوره به «آرمان» توضیح می‌دهد: محیطبانان در جایزه یحیی با خود اظهاری شرکت می‌کنند. در موقعیتی از سال فراخوان داده می‌شود و فرم‌ها به صورت الکترونیک و کاغذی بین محیط بانان پخش می‌شود که در آن یکسری درخواست ها از آنها شده است. برای مثال از آنها خواسته می‌شود که میزان ماموریت‌های خود را اعلام کنند. میزان همکاری آنان با جامعه محلی پرسیده می‌شود و اینکه در سال چقدر کشفیات داشتند؟ اینکه در ماموریت‌ها مصدوم شده اند و اینکه دوره‌ای دیده اند. هر کدام از اینها را باید با مدرک به ما ارائه دهند. حمیدرضا میرزاده ادامه می‌دهد: برای هر کدام از این موارد ضریب‌هایی به عنوان امتیاز در نظر گرفته شده است. ما مدارک را بررسی می‌کنیم و برای شاخص‌ها نمراتی در نظر گرفته شده است. نمره‌ها در برنامه مشخص می‌شود و سه نفر برتر جایزه می‌گیرند. مساله کاملا ریاضی است علاوه بر اینکه در مواردی نظر داوران هم مهم است. برای مثال نمی‌توان گفت که کدام محیط بان از محیط بان دیگر با جامعه محلی ارتباط بهتری داشته است مسائلی هست که متر و معیار ندارد و این بر اساس تحقیق هیات داروان درباره فرد به‌دست می‌آید. بخش عمده این مساله معیارها است. این فعال محیط زیست با اشاره به اینکه باید توجه کرد که در معیارهار دولتی بر اساس پیدا کردن لاشه امتیاز داده می‌شود، توضیح می‌دهد: ما بیشترین امتیاز را به محیط بانان برای کشفیات شروع به شکار می‌دهیم و امتیاز کشفیات شروع به شکار ما بیش از امتیاز کشفیات بعد از شکار است. گونه جانوری باید زنده مانده باشد و این بهتر از زمانی است که بعد از کشته شدن برخورد کنیم. محیط بانانی که کارهای علمی، عکاسی و وبلاگ‌نویسی می‌کنند و در ترویج فرهنگ محیط زیست نقش دارند امتیاز مربوط به خود را می‌گیرند. بیشتر محیطبانانی که در این دوره‌ها برنده شده اند این فعالیت‌ها را داشتند. میرزاده درباره تعداد محیطبانانی که در هر دوره جایزه یحی شرکت کرده اند، توضیح می‌دهد: تعداد در هر دوره بیشتر شده اما نمی‌توان گفت که خیلی افزایش پیدا کرده است. این مساله خیلی ساده است چون یک محیطبان دو سال پیاپی نمی‌تواند دراین جایزه شرکت کند. همچنین محیطبانان سعی می‌کنند که خود را محک بزنند و خیلی از آنها با این پیش فکر که در سالی در دوره آموزشی شرکت نکردند یا کشفیاتی نداشتند در این جایزه به تصور اشتباه شرکت نمی‌کنند. ما هر سال نزدیک به 40 یا 50 نفر ثابت داشتیم. باید توجه داشت که شرکت در دوره‌های جایزه یحیی به صورت خود اظهاری صورت می‌گیرد و شاید یک محیطبان اصلا تمایل به شرکت در آن نداشته باشد. هیچ سالی نبوده که شرکت کنندگان در تعداد کمی باشند. در سه سال آخر رقابت تنگاتنگی داشتیم و در حد یک امتیاز یا نیم امتیاز تفاوت وجود داشت. جلسه نهایی داوری ما نزدیک 6 یا هفت ساعت طول کشید چون داوران به توافق نمی‌رسند. در این مراسم تعداد محدودی از محیط بانان شرکت کرده بودند، میرزاده در اینباره می‌گوید: باید توجه داشت که محیطبانان سر خدمتند و دوم اینکه مراسم دولتی نیست و اگر محیط بانی بخواهد در این مراسم شرکت کند باید برای خود جایگزینی انتخاب کند و هزینه‌های رفت و آمد محیطبانان را هم باید در نظر گرفت. این جایزه مردمی است و اسپانسر پرداخت‌های قوی ندارد با توجه به اینکه محیطبانان برتر با خانواده دعوت می‌شوند و در تهران اقامت دارند، همه هزینه‌هایی است که جایزه مردمی نمی‌تواند بیشتر از آن را در نظر داشته باشد. از مدیران و محیطبانان دعوت می‌کنیم اما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که حضور داشته باشند. در این مراسم میترا حجار و آناهیتا همت دو هنرمند شرکت داشتند، این فعال محیط زیست درباره این بخش از جایزه یحیی توضیح می‌دهد: هنرمندانی مانند سامان گلریز از اسپانسرهای این جایزه هستند و هر سال شرکت می‌کند و انسان‌ها را به این مراسم دعوت می‌کند. حضور هنرمندان هم با توجه به اینکه اسم هنرمندان در این دوره‌ها مطرح است، گاهی کمک‌هایی به ما می‌کنند. بخشی از جایزه نقدی است که توسط پریدخت مشکزاد و همسرشان مجتبی رمزی پرداخت می‌شود گاهی این هنرمندان هستند که برای این مسائل اسپانسرها را جذب می‌کنند.
جایزه‌ای برای شناساندن محیط بان به مردم
مجتبی رمزی یکی از بنیانگذاران جایزه یحیی است، او که همره باهمسرش در حوزه محیط زیست فعال است، درباره چرایی فعالیت در این حوزه به «آرمان» می‌گوید: ما با طبیعت نزدیک و عضو انجمن یوزپلنگ ایرانی بودیم می‌خواستیم کاری برای محیط زیست ایران انجام دهیم. خود جایزه برایمان آنقدر مهم نبود، برای ما مهم این بود که این جایزه می‌توانست پایه‌ای برای فرهنگ‌گذاری شود و محیط بانی را به جامعه بشناساند. همان‌طور هم شد. می‌بینید که این جایزه به سال پنجم رسیده است هر سال بیشتر شناخته می‌شود و افراد مهمتری جذب این مساله می‌شون. ما بخشی از درآمد خود را برای جایزه اختصاص دادیم و از حمایت دوستان در انجمن یوزپلنگ استفاده کردیم چون بخش اجرایی آنها هستند. آنها گروه داوری را انتخاب کردند و مسئولیت دبیرخانه را بر عهده گرفتند. قسمت جایزه و مدال و لوح کار ماست و باقی کارها مانند جذب اسپانسر را آنها بر عهده گرفتند. باعث شادی است که چنین کار مردمی تا سال پنجم پیش رفته است. این به زندگی تک تک ما بستگی دارد و فقط بحث حفظ چند گونه مطرح نیست این تنوع زیستی و تنوع است. ما همه مانند زنجیر به هم وصل هستیم از یک باکتری گرفته تا یک فیل افریقایی ما در یک چرخه هستیم. برخی به دلیل پیشرفت تکنولوژی فکر می‌کنند تافته جدا بافته اند اما اگر آب یا هوا را از ما بگیرند بیش از چند دقیقه نمی‌توانیم زنده بمانیم و چیزی برای تضمین عمر ما وجود ندارد. ما جاندارانی هستیم که از زمین استفاده می‌کنیم. باید به اندازه خود و در حد توانمان برای حفظ اکوسیستم تلاش کنیم. او درباره دستاوردهای جایزه توضیح می‌دهد: مهمترین مساله این بود که توجه به این شغل در جامعه افزایش یافته است. بخشی از مساله مردم و بخشی مسئولان هستند. الان مسئولان در رده‌های بالاتر وارد مساله می شوند و به آن توجه می‌کنند این مانند نوری است که در صحنه روی نقطهای تابانده شود. من به عنوان یک فرد فکر نمی‌کنم که بتوانم سیستم را تغییر دهم همین که بتوانیم چرخ را مقداری به جلو برانیم کار بزرگی انجام داده است. همین که گفته می‌شود جای لعنت فرستادن به تاریکی، شمعی بیفروزید. این تنها کاری بود که می‌توانستیم انجام دهیم و از آن راضی هستم. ادعایی برای انجام کارهای بزرگ نداریم.
در برابر محیط زیست مسئولیم
یکی از محیطبانان برگزیده جایزه یحیی با تاکید بر اینکه مهمترین مشکلی که این روزها با آن روبه‌روست و می‌تواند بیان کند، مشکلات معیشتی است به «آرمان» می‌گوید: معیشت از حق و حقوقمان هم مهم‌تر است. با اینکه قوانین تغییر کرده و در شرایط بهتری نسبت به سال‌های گذشته کار می‌کنیم باید 15 روز در ماه در منطقه باشیم و 15 روز استراحت داریم. علی‌اکبر ایمانی، محیطبان استان مازندران شهرستان سواد کوه با 14 سال سابقه کار یک میلیون و 800 هزار تومان حقوق می‌گیرد. او درباره شرایط زندگی با این حقوق توضیح می‌دهد: این مقدار خرج زندگی ما را تامین نمی‌کند. برای تامین هزینه‌ها مجبورم در روزهای استراحت به عنوان کارگر تاسیساتی کار کنم.ایمانی با اشاره به اینکه باید تمام منطقه را به دلیل شرایط محیطی با پای پیاده بررسی کند، ادامه می‌دهد: کار ما عملیاتی است و ممکن است ساعت دو صبح متخلف وارد منطقه شود. شکارچیان با تجهیزات قوی می‌آیند، سلاح و بی‌سیم آنها از ما خیلی قوی‌تر است. این محیط بان که یکبار از طرف متخلفان با خودرو زیر گرفته شده است، فقط عشق به حفظ محیط زیست را دلیل ادامه این کار اعلام می‌کند و ادامه می‌دهد: اگر متخلفان بخواهند با اسلحه دوربرد خود می‌توانند محیطبانان را هدف قرار دهند در شرایطی که هنوز محیط بان حتی آنها را ندیده است. پدرم هم محیط‌یان بود و سختی‌هایی که می‌کشید را می‌دیدم.او عاشق کارش بود و من هم به این کار علاقه‌مند شدم. ایمانی دو فرزند دارد و با همسرش به مراسم جایزه یحیی آمده است. از همسر او درباره شرایط زندگی همسر محیط بان پرسیدم، او گفت:سخت‌ترین زمان وقتی است که تلفنش آنتن نمی‌دهد و هیچ راه ارتباطی با او ندارم وقتی اخبار صدمه دیدن و شهید شدن برادران محیط بانم را می‌شنوم گویی این اتفاق برای همسر من افتاده است، همان حس را دارم. این زن که هر دو کودکش را زمانی که ایمانی در کشیک بوده است به دنیا آورده است، می‌گوید: ما هم در برابر محیط زیست مسئولیم، اگر با مشکلات خانه ذهن او را درگیر کنم ممکن است در منطقه اشتباهی کند و برای جانش خطرناک باشد.
محیطبانان دیه را از جیب خود می‌پردازند
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست از مسئولان سازمان محیط زیست است که در مراسم جایزه یحیی شرکت داشت. جمشید محبت‌خانی با بیان اینکه از حدودهفت هزار نفر نیروی سازمان، 3400 نفر محیطبانان هستند، گفت: محیطبانان طی درگیری زمانی که از اسلحه استفاده می‌کند باید دیه خود را از جیب بپردازد. برای اصلاح آینده با اعتبار مستقلی که برای یگان حفاظت محیط زیست در نظر گرفته شده است. همه محیط بانان مانند دیگر افراد از تمام ابعاد بیمه انتظامی بیمه خواهند شد. او ادامه داد: از موضوعات و چالشهای دیگری که برای محیط بانان داریم، بحث اجتماعی کردن محیط بان است. کاش بررسی می کردیم که اگر ریزشی که در حیات وحش داریم چند درصد تحت تاثیر شکارچیان است و چند درصد از ریزش به علت آسیب رساندن به آب و هوا بوده است اگر این عدد را بدانیم فقط از محیط بان برای نجات محیط زیست توقع نخواهیم داشت. ما بازوی اجرایی در سازمان محیط زیست به نام محیط بان داریم که باید دارای اختیارات اجرایی شوند، تا بتوانند با استفاده از قوانین پاسداران آب و هوا و خاک کشورمان باشند که حیات من و جانداران دیگر به خطر نیفتد. فرمانده یگان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه موضوع در بحث محیط زیست قطعا توجه به 80 میلیون محیط بان است، ادامه داد: همه نقاط ایران از نظر محیط زیستی وضعیت خوبی ندارد آیا اگر محیط بانان را در بهترین شرایط قرار دهیم، محیط زیست کشورمان حفظ خواهد شد؟ ما ضمن تقویت محیط بانان نیاز داریم که 80 میلیون محیط بان را در کشورمان داته باشیم.
برگزیدگان جایزه یحیی
محیطبان عطاءا...صادقی از استان کردستان، محیطبان علی اکبر ایمانی برنجستانکی از استان مازندران و محیطبان حمیدرضا عظیم‌پور از استان خراسان رضوی برندگان پنجمین دوره این جایزه شناخته شدند.جایزه یحیی یک جایزه مردمی است و دو هنرمند ایرانی، پریدخت مشکزاد و همسرشان مجتبی رمزی، بنیانگذار آن هستند. محل دبیرخانه این جایزه در انجمن مردم نهاد یوزپلنگ ایرانی قرار دارد. برگزیدگان جایزه از میان محیط بانان سازمان حفاظت محیط زیست کشور که جهت شرکت درجایزه اقدام کرده اند، انتخاب می‌شوند. این جایزه به صورت سالانه برگزار می‌شود و گزینش بر اساس عملکرد محیط بانان در بازه زمانی یک سال انجام می‌گیرد.به منظور زنده نگه داشتن یاد و خاطره محیط بان شهید(یحیی شاه کوه محلی) و معنی حیات بخش اسم یحیی این مراسم «جایزه یحیی» نامگذاری شد و هدف اصلی آن تجلیل از محیط بانانی است که تلاش‌های چشمگیری در زمینه حفاظت از عرصه‌های تنوع زیستی در حوزه‌های محل خدمت خود داشته اند.
منبع: آرمان/ آیدین پورخامنه/۲۷ دی ۹۷