دیدارنیوزـ مجمع جهانی اقتصاد گزارش شکاف جنسیتی سال 2018 کشورهای جهان از جمله ایران را بر اساس شاخص های مختلف مانند مشارکت های سیاسی، اقتصادی، وضعیت سلامت و آموزش اعلام کرد.
شکاف جنسیتی یکی از چند شاخصی است که نابرابری های جنسیتی را سنجش می کند. برای اولین بار در سال 2006 میلادی 115 کشور در این ارزیابی شرکت کردند و امسال بعد از گذشت 12 سال بیشترین حجم نمونه وجود داشته که به 149 کشور رسیده است.
در آخرین گزارش، ایران در مجموع 149 کشور در رتبه 142 و جزو 10 کشور با بیشترین شکاف جنسیتی قرار گرفته است. اما چرا ایران در این جایگاه قرار گرفته، شبکه ای از عوامل و دلایل دارد.
لیلا فلاحتی، مدیرکل امور بین‌الملل معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده نظر به انتشار گزارش 2018 شکاف جنسیتی در این باره با اشاره به تغییر شاخص ها در سال های اخیر گفت: پیش از این شاخص ها از طرف برنامه پیشرفت و توسعه ملل متحد (UNDP) به عناوین «توانمندسازی زنان و نابرابری جنسیتی» و با توجه به شاخص کلی توسعه انسانی در کشورها مورد سنجش قرار می گرفت و البته نقدهایی به آن وارد می شد.
وی ادامه داد: اما از سال 2006 میلادی شاخص جدیدی ارایه شده که گزارش 2018 نیز بر اساس آن است. شاخص های قبلی توسعه کلی کشورها را اندازه گیری می کردند و براساس فاصله ای که زنان و مردان نسبت به شاخص کلی داشتند، نابرابری ها را مورد ارزیابی قرار می دادند. اما تفاوت شاخص شکاف جنسیتی این است که فاصله زنان و مردان را با یکدیگر اندازه گیری می کند تا مشخص شود این فاصله برای رسیدن زنان و مردان به برابری چقدر است.
مدیرکل امور بین الملل معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری افزود: در مجموع زیرشاخص های اقتصاد، سیاست، آموزش و سلامت، ایران بیشترین شکاف را در مشارکت اقتصادی و سیاسی دارد، همانطور که اکثر کشورهای جهان نیز بیشترین شکاف جنسیتی را در این حوزه‌ها دارند.
ایران دارای رتبه 141 جهان از نظر مشارکت سیاسی زنان
وی گفت: جمهوری اسلامی ایران رتبه 143 در مشارکت اقتصادی و رتبه 141 را در حوزه مشارکت سیاسی از مجموع 149 کشور در جهان به خود اختصاص داده است. علت این رتبه ها این است که بیشترین چالش ایران در زیرشاخص اقتصاد مربوط به مشارکت پایین زنان در بازار کار بوده و باعث شده کشور هر سال جزو کشورهایی به حساب بیاید که بیشترین شکاف جنسیتی را دارند.
فلاحتی ادامه داد: در حال حاضر میزان مشارکت رسمی زنان ایرانی در بازار کار 17،9 درصد است. زیرا زنانی که در بخش غیررسمی اقتصاد ایران فعالیت دارند علاقه‌ای جهت ثبت و به رسمیت شناخته شدن فعالیت اقتصادیشان ندارند. چراکه برای ثبت فعالیت اقتصادی خود باید مکان و مالکیت داشته باشند و بعد از دریافت پروانه کسب ملزم به پرداخت مالیات و حق بیمه می‌شوند.
مدیرکل امور بین‌الملل معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده تاکید کرد: البته عواملی مانند عدم ثبات اقتصادی و تحریم‌ها در زیرشاخص اقتصاد شکاف جنسیتی موثر هستند.
وی با ذکر این مثال تصریح کرد: کارفرما بعد از ثبت و دریافت پروانه ملزم به دادن حق بیمه و پرداخت مالیات است، اما وقتی هزینه ها افزایش و درآمدها کاهش پیدا کند، کارفرما با مشکلات فراوانی روبه‌رو می‌شود و سیستم اقتصادی هم در صورت عدم پرداخت حق و حقوق او را تنبیه می‌کند. بنابراین زنان ترجیح می‌دهند در بخش غیررسمی مشارکت اقتصادی حضور داشته باشند.
فلاحتی در این باره گفت: نوع فعالیت زنانی که در بخش غیررسمی مشارکت اقتصادی دارند، بیشتر خدماتی است. مثلا در صنعت لباس در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف حضور و فعالیت دارند، اما وقتی بررسی می‌کنیم، متوجه می شویم نام زنی که حداقل 10 خیاط زن برای وی کار می‌کنند به صورت رسمی هیچ جایی ثبت نشده است.
19 درصد پست های مدیریتی در اختیار زنان
وی به حضور زنان در پست های مدیریتی اشاره کرد و افزود: حضور زنان در مقام های دولتی و ارشد جمهوری اسلامی ایران 19 درصد است. در حالی که میانگین جهانی 34 درصد است. البته با مصوبه 30 درصدی رئیس جمهوری پیش‌بینی می شود در صورت پیگیری مستمر و اجرای آن تا پایان برنامه ششم توسعه از 19 درصد به بالای 30 درصد برسیم.
فلاحتی درباره دستاوردهای جمهوری اسلامی در زیرشاخص‌های آموزش و سلامت گفت: ایران در این حوزه‌ها با کسب رتبه 103 دستاوردها و پیشرفت‌های خوبی داشته است. اگر به عدد خام گزارش شکاف جنسیتی نگاه کنیم، متوجه می‌شویم عدد 1 به معنای برابری کامل است. در حال حاضر مقدار کلی عدد در حوزه آموزش ایران 969/0 است که در مقایسه با سال 2017 از 965/0 به عدد فعلی رسیده است. شاید از نظر عددی تفاوت چهار هزارم عدد قابل توجهی نباشد اما این به آن معناست که در شرایط کنونی در تحصیلات ابتدایی و متوسطه به برابری رسیده و تعداد کمی در ایران جزو افراد بازمانده از تحصیل هستند.
وی ادامه داد: بیشترین چالش جمهوری اسلامی در حوزه آموزش مربوط به نرخ باسوادی می شود. به این دلیل که باسوادی شامل همه گروه‌ها بوده و ما هنوز زنان و مردان سالمند بی‌سواد زیادی داریم که بالای50 سال سن دارند و هیچوقت هم وارد چرخه آموزش نمی‌شوند.
فلاحتی گفت: نتایج به دست آمده در گزارش پیچیده است، مثلا به رغم افزایش قابل توجه دانشجویان دختر در دانشگاه ها که همه از آن مطلع هستند، در بخش تحصیلات دانشگاهی گزارش شکاف جنسیتی این موفقیت احساس نمی شود. چرا که زنان ایرانی فقط در مقطع کارشناسی از مردان بیشتر هستند، اما چون در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری هنوز این اتفاق نیفتاده شکاف جنسیتی گزارش شده است.
مدیرکل امور بین‌الملل معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده درباره زیرشاخص سلامت نیز چنین توضیح داد: جمهوری اسلامی با کسب رتبه 127 جزو کشورهای دارای رتبه خوب است که در دو شاخص اصلی «نسبت جنسی» رتبه 1 و «امید به زندگی» رتبه 135 را دارد و همچنان نسبت جنسی زنان بالاتر از مردان است. نسبت جنسی تعداد دخترانِ متولد شده نسبت به پسرانِ متولد شده است.
وی درباره حوزه سیاست تصریح کرد: شاخص سیاسی نسبت به حضور زنان در پارلمان، مناصب وزارتی و ریاست دولت حساس است؛ بیشترین شکاف در ایران مربوط به پارلمان می‌شود که از 149 کشور در رتبه 141 قرار داریم. سیستم‌های مشوق در احزاب می توانند با اختصاص سهمیه به زنان در انتخابات و بستن لیست‌های خود به صورت 50،50 یا 30،70 زنان بیشتری را راهی پارلمان کنند.
فلاحتی تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران از سهمیه‌بندی جنسیتی برای مجلس استفاده نمی‌کند، اما این شیوه در بسیاری از کشورهای جهان در حال اجراست. به طور مثال افغانستان 25 درصد، عربستان 20 درصد، امارات 50 درصد سهمیه برای زنان دارند، اگر چه این رویکرد از بالا به پایین بوده و کاملا مداخله‌ای است.
وی افزود: شیوه‌ها باید از پایین به بالا و مشوقی باشند. در حال حاضر حضور زنان در شوراهای شهر و روستا به صورت سیستماتیک رشد کرده و پیش‌بینی می شود در چند سال آینده همین زنان به عنوان نمایندگان همان شهرها و مناطق وارد مجلس شوند.
فلاحتی با اشاره به اینکه شکاف جنسیتی در همه کشورها وجود دارد، تاکید کرد: این طور نیست که تصور کنیم اگر رنکینگ کشوری از سطح میانگین جهانی بیشتر یا کمتر باشد، وضعیت بهتر و بدتری نسبت به دیگر کشورها دارد، بلکه باید علاوه بر سطح میانگین کشورها به رتبه و ارقام زیرشاخص‌ها نیز توجه کرد.
وی تصریح کرد: شکاف جنسیتی یک شاخص ترکیبی از چهار زیرشاخص اقتصاد، سیاست، آموزش و سلامت است که هرکدام از آنها دارای فاکتورهایی هستند و از مجموع آنها زیرشاخص‌های مذکور ساخته می‌شوند. در این میان وزن «اقتصاد و سیاست» نسبت به دیگر زیرشاخص‌های شکاف جنسیتی به این دلیل که نابرابری‌ها در این حوزه ها بیشتر است، سنگین تر است.
بیشترین شکاف جنسیتی جهانی در حوزه سیاست؛ 77 درصد
مدیرکل امور بین الملل معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری گفت: در گزارش شکاف جنسیتی سال 2018 می بینیم با تمام تلاش‌هایی که شده مجموعا و با احتساب میانگین کل پیشرفت جهانی فقط 68 درصد از نابرابری‌ها از بین رفته و همچنان 32 درصد از شکاف جنسیتی باقی است. به طوری که از میان چهار زیرشاخص کماکان بیشترین شکاف جنسیتی در سیاست آن هم به اندازه 77 درصد است و به عبارتی عملا پیشرفت خاصی در سطح میانگین جهان در این حوزه حاصل نشده است.
وی افزود: در مجموع فقط 17 زن در جهان در صدر رهبری کشورها و به صورت میانگین 18 درصد وزیر زن در کل جهان وجود دارد و در نهایت 24 درصد از نمایندگان مجلس در جهان را زنان تشکیل می‌دهند. بنابراین مجموعا 34 درصد از پست‌های مدیریتی در میانگین جهانی در اختیار زنان قرار دارد.
فلاحتی با اشاره به اینکه زیرشاخص اقتصاد دومین رتبه را از لحاظ کمترین دستاوردهای شکاف جنسیتی در جهان به خود اختصاص داده، گفت: در حالی که 9/41 درصد از شکاف جنسیتی همچنان در حوزه اقتصاد باقی است، زیرشاخص‌های آموزش و بهداشت بیشترین دستاوردهای جهانی به حساب می آیمد که تقریبا طی 4 دهه گذشته کشورها در این دو حوزه سرمایه‌گذاری خوبی کرده اند.
وی تصریح کرد: گزارش شکاف جنسیتی سال 2018 این افق را پیش‌بینی کرده که برای کل شاخص، 108 سال در رفع نابرابری‌ها زمان و فرصت لازم است. همچنین به صورت جزیی‌تر در این گزارش پیش‌بینی شده که در حوزه اقتصاد 202 سال، در سیاست 107 سال، در آموزش 14 سال و در سلامت البته باتوجه به وقوع بحران‌ها حدود 14 سال فرصت نیاز است تا نابرابری‌های جنسیتی در جهان رفع شوند.
مدیرکل امور بین الملل معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده با اشاره به اینکه گزارش مورد بحث، نابرابری جنسیتی را مساله‌ای جهانی می داند، گفت: بر اساس این گزارش، اروپای غربی بهترین وضعیت و آمریکای شمالی بدترین شرایط را در خصوص شکاف جنسیتی دارند. طبق این سند آمریکای شمالی 165 سال زمان نیاز دارد تا رفع نابرابری‌ها کند.
وی افزود: با توجه به اینکه ایران در منطقه خاورمیانه قرار دارد، در گزارش شکاف جنسیتی پیش‌بینی شده به 153 سال فرصت نیاز است تا نابرابری میان زنان و مردان برطرف شود. اگر چه وضعیت خاورمیانه از آسیای شرقی بر اساس سند مربوطه بهتر است. زیرا این منطقه جغرافیایی به 171 سال برای رفع شکاف جنسیتی زمان نیاز دارد.
فلاحتی گفت: شاید برای برخی خوانندگان گزارش شکاف جنسیتی سال 2018، رتبه یا زمان برای رفع نابرابری در برخی کشورها به خصوص آمریکای شمالی قابل باور نباشد، اما همانطور که در گزارش مذکور بیان شده، فقط کشورهای اروپای شمالی یا غربی وضعیت بهتری نسبت به دیگر کشورها حتی آمریکای شمالی دارند.
وی افزود: به طور مثال یکی از عواملی که باعث شده تا بیشترین زمان ممکن تا رسیدن به برابری جنسیتی به آمریکای شمالی اختصاص یابد این است که آنجا مرخصی زایمان وجود ندارد و زنان می‌توانند 2 هفته مرخصی بیماری از محل کار خود دریافت کنند و در غیر این صورت مجبور به ترک کار می‌شوند. اما در کشورهای نوردیک (اروپای شمالی) مرخصی، هم به زنان و هم به مردان و در ایران 270 روز به زنان شاغل برای زایمان مرخصی داده می‌شود. بنابراین مسائل حقوقی و دیگر عوامل در سنجش نابرابری‌ها موثر هستند.