افشار سلیمانی، سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان و تحلیلگر ارشد مسائل منطقه در گفتگویی با دیدارنیوز به تحلیل پیامد‌های سقوط بشار اسد در دمشق و عوامل و بازیگران صاحب نقش در تحولات این کشور پرداخته است.
دیدارنیوز-محمد جعفری: افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان و تحلیلگر ارشد مسائل اوراسیا و منطقه در گفتگویی با دیدارنیوز، ضمن اشاره به دامنه تبعات سقوط بشار اسد در دمشق و عوامل و بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای صاحب نقش در این مسئله، اظهار داشت: این اتفاق از مدتی پیش، قابل پیش‌بینی بود و ما هم منتظر وقوع آن بودیم.
هیچ دولت و حکومتی، نمی‌تواند بدون اتکا به مردم خود پابرجا بماند
این کارشناس مسائل سیاست خارجی، ادامه داد: البته، تحقق وضعیت فعلی بسیار روشن بود، چرا که بشار اسد، عمدتا متکی به مردم خود نبود و این، فاکتور اصلی در وضعیت فعلی سوریه به شمار می‌رود. هیچ دولت و حکومتی، نمی‌تواند بدون اتکا به مردم خود پابرجا بماند. شاید برای مدتی یا چند سالی بتواند، ولی نهایتا نمی‌تواند. پشتوانه اصلی و مولفه اصلی قدرت حکومت‌ها، مردم‌شان هستند و هر حکومتی این را ندانسته و به آن توجه نکند به هر حال به این روز دچار خواهد شد.
وی افزود: طرف‌ها و بازیگران مخالف اسد را گروه‌های مختلفی تشکیل می‌دادند. این گروه‌های داخلی و خارجی، نقش‌های مختلفی در این بین داشته و حمایت هم می‌شدند. در این بین، ترکیه نقش مهم‌ترین در این قضایا داشت. این هجمه‌ها در حالی اتفاق افتاد که بستری هم فراهم شد. آن بستر، این بود که روسیه در جنگ با اوکراین درگیر بود.
سلیمانی، تصریح کرد: من به شخصه حدس می‌زنم که در پشت پرده، معامله‌ای بین روسیه و ترامپ هم صورت گرفته باشد که به عبارتی، پوتین در سوریه از دامنه تحرکات خود کاسته و در مقابل، دولت آتی در ایالات متحده نیز در مسئله اوکراین، ماجرا را فیصله بدهد. انتخاب ترامپ، درگیری روسیه در اوکراین، مناقشه ایران و اسرائیل، شرایطی که برای حماس و حزب‌الله پیش آمد، جملگی این اتفاقات، بستری که به آن اشاره کردم را فراهم کرد. به عبارت دیگر، ابر و باد و خورشید و فلک در کار شدند که این اتفاق بیفتد. حال اینکه این اتفاق، حق بوده یا نه، چندان مورد توجه ما نیست. اما باز به شخصه، فاکتور اصلی را مردم سوریه می‌دانم که الان در حال پایکوبی و شادمانی هستند.
این دیپلمات با سابقه، تصریح کرد: ضمن اینکه، تحریرالشام به رغم اینکه سوابق نزدیکی به داعش و القاعده و امثالهم داشته اما، بیانیه‌هایی که صادر کرده و سخنانی که جولانی داشته، نقش یک رهبر آزادیخواه را ایفا کرده است. مسائلی که جولانی بیان داشته، نشان از آن دارد که التحریرالشام نیز قصد ندارد که سوریه را وارد مسائل و مناقشات جدی کند و مدام از مسائل مهمی نظیر آزادی، دموکراسی، مشارکت همه، فارغ از دین و نژاد و گرایشی صحبت کرده است. کما اینکه امروز هم، بستر انتقال قدرت را نیز فراهم کرده و با وجود اینکه می‌توانستند نخست وزیر را دستگیر کنند، این انتقال را بر عهده نخست وزیر دولت اسد گذاشته‌اند.
وی، اضافه کرد: در مورد اسرائیل هم باید گفت که تل‌آویو هم از این که اسد سقوط کرده و احتمال کمک به حزب‌الله عملا از طریق دمشق منتفی شده، خرسند است، اما به هر حال، نگرانی‌هایی هم درباره بلندی‌های جولان، قنیطره و امثال آن داشته و خط حائلی هم در این باره ایجاد کرده است. گرچه این مسئله نیز تا حدی منتفی است. چرا که حتی یکی از مقامات التحریرالشام به صراحت گفته که ما با اسرائیل نیز علاقمند به برقراری روابط هستیم و دولت این کشور هم می‌تواند در روند بازسازی سوریه ایفای نقش کند. حتی درباره تهران نیز، جولانی گفت که ما خواستار روابط راهبردی با ایران هستیم. به تصور من، آرامش در سوریه، احتمالا برقرار خواهد شد. مگر اینکه سر و کله داعش یا گروهی پیدا شده و بخواهد که دست به تحرکاتی بزند. امری که در نهایت باز، بعید به نظر می‌رسد.
روس‌ها بالاخره یک روز پشت طرف مقابل خود را خالی می‌کنند
این تحلیلگر ارشد مسائل اوراسیا، اشاره‌ای هم به نقش مسکو در تحولات سوریه داشته و اضافه کرد: من طی سه دهه گذشته، همواره به یک نکته اشاره کردم که این نکته به مانند سکه‌ای است که دو رو دارد. در سیاست خارجی، این یک امر طبیعی است که بسیاری از دولت‌ها قابل اعتماد نیستند و روسیه هم قابل اعتماد نیست. منتها آن روی سکه در این است که طرف مقابل مسکو باید بداند که نمی‌توان با مسکو بست و روس‌ها بالاخره یک روزی پشت طرف مقابل خود را خالی می‌کنند. این، روحیه همیشه در طول تاریخ در قاموس روس‌ها بوده و درباره ایران هم بار‌ها اتفاق افتاده است. شاید اگر پوتین در اوکراین درگیر نبود به گونه دیگری عمل می‌کرد، اما در وضع فعلی پشت بشار اسد را خالی کرد. به عبارت دیگر، کرملین الان به نقطه رسیده که حالا که اسد رفت، دست کم همین طرطوس و چند منطقه را نگه داشته و با آن کنار بیایند.
مردم سوریه هر کسی را انتخاب کردند، ما هم باید با او کار کنیم
سفیر پیشین کشورمان در باکو، همچنین، خاطرنشان کرد: ترکیه و اردوغان، پیروز اصلی میدان سوریه هستند و باید پذیرفت که موقعیت تهران و مسکو در سوریه، هرگز به مانند دوره اسد نخواهد شد. اما عقلانیت حکم می‌کند-گرچه علائمی دال بر آن به رغم وجود برخی تناقضات در رفتار تهران دیده می‌شود-که مردم سوریه هر کسی را انتخاب کردند، ما هم با او کار کنیم. روسیه هم بنا دارد تا با حاکمان جدید سوریه بسته با ساز و کار جدیدی که با واشنگتن تعریف کرده در این منطقه بماند.
روس‌ها می‌توانند، رفتار خود با اسد را با ایران پیش بگیرند
سلیمانی، اضافه کرد: بشار اسد را ایران و سوریه در زمین و هوا در دمشق حفظ کرده بودند. در عین حال، ارتش اسد هم ایستادگی نکردند و مقامات دمشق رفتند. روس‌ها می‌توانند، رفتاری را که با اسد کردند را با ایرانی در پیش بگیرند که همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد مسکو و پکن می‌گذارد. کما اینکه اسناد محرمانه‌ای که پیش‌تر بین مسکو و واشنگتن منتشر شده، خود نشانگر همین مدعی است. به عنوان مثال، توافقنامه محرمانه «گور-چرنومردین» بعد‌ها افشا شد، نمونه عینی همین مسئله است.
این دیپلمات با سابقه، تاکید داشت: الان دو مسئله اساسی برای ایران در وهله کنونی مطرح است. نخست اینکه، موازنه در سیاست خارجی و حتی مذاکره مستقیم با آمریکا را بر اساس منافع ملی کشور در دستور کار خود قرار داده و بداند که این، اصلا به معنای تسلیم شدن نیست. دوم هم اینکه با توجه به این حوادثی که امروز در سوریه رخ داده، توجه به مردم را مبنای کار خود داشته باشد.