شاید برای شما هم این سوال در ذهن‌تان به وجود آمده که چرا میانگین عمر علما و اندیشمندان مذهبی بالاتر از میانگین عمر افراد عادی است. با مراجعه به متون دینی، می‌بینیم که علاوه بر مسائل جسمی و روانی، عامل قوی و مهم دیگری نیز برای این طول عمر وجود دارد.
دیدارنیوز: یکی از پرسش‌های متداول در میان عامه مردم فهم و چرایی طولانی بودن عمر عالمان دینی است. اما این راز طول عمر دستورالعمل شگفتی ندارد، آنچه علما را از لحاظ جسمی و روحی از دیگران متمایز کرده پایبندی آن‌ها به دستورالعمل‌های عقلی و دینی و سبک زندگی سالم است.
جمله عمر دست خداست را بسیار شنیده‌ایم این که فقط خداوند است که می‌تواند در تقدیر هر انسانی عمر او را رقم بزند؛ بنابراین مدت عمر نهایی هر کس نزد خدای متعال، مشخص است و تغییری نمی‌کند که به آن «اجل مسما» می‌گویند، اما برای رسیدن به آن حد نهایی از عمر که خداوند برای انسان مقرر کرده، شرایطی گذاشته شده که هر انسانی ملزم به رعایت آن‌ها است. در صورت عدم رعایت آن‌ها مدت عمر او قبل از رسیدن به آن حد نهایی پایان می‌پذیرد، که از آن به «اجل مبهم یا غیر مسما» نام برده شده است.
قرآن عواملی را که باعث رسیدن انسان به حد نهایی عمر یعنی «اجل مسما» می‌شود بیان کرده است. به طوری که در آیه ۳ و ۴ سوره نوح می‌فرماید: «أَنِ اعْبُدُوا اللَّـهَ وَاتَّقُوهُ وَأَطِیعُونِ (۳) یَغْفِرْ لَکُم مِّن ذُنُوبِکُمْ وَیُؤَخِّرْ‌کُمْ إِلَی أَجَلٍ مُّسَمًّی (۴)» که خدا را پرستش کنید و از مخالفت او بپرهیزید و مرا اطاعت نمایید! اگر چنین کنید، خدا گناهانتان را می‌آمرزد و تا زمان معیّنی شما را عمر می‌دهد» مطابق آموزه قرآنی ایمان به خدا، تقوا و اطاعت از رسولان الهی سه عامل مهم در رسیدن انسان به منتهی الیه عمر در نظر گرفته شده، که خداوند از روز ازل برای انسان مقدر فرموده است و ترک هر یک از این اعمال باعث می‌شود تا انسان نرسیده به آخر عمر طبیعی خود از دنیا برود.
همچنین امام جواد (ع) در حدیثی در این رابطه می‌فرمایند: مرگ آدمی به سبب گناهان بیشتر از مرگ به واسطه اَجَل است و ادامۀ حیاتش به سبب نیکوکاری بیشتر از حیاتش به واسطۀ عمر طبیعی است از این روایت معلوم می‌شود که انجام گناهان باعث کوتاهی عمر و انجام کار‌های نیک و رعایت تقوای الهی باعث طول عمر انسان می‌شود.
برنامه‌های اخلاقی دین، روان ما را تا حد زیادی متعادل می‌کند
داشتن عمر طولانی و حتی نامیرایی یکی از آرزو‌های دیرین آدمی بوده است. دانشمندان برای پاسخ به این خواسته بنیادین بشر که عمر جاودانه و طولانی است سالیان سال در حال تحقیق و پژوهش هستند. پژوهش‌ها در دو بخش جسمی و روانی انسان صورت گرفته است. البته عوامل بیشتر این تحقیقات در بخش سلامت جسمانی انسان است به طور مثال گفته می‌شود تغذیه سالم، ورزش، خواب به‌موقع و یا پرخوری نکردن، ترک سیگار و الکل در افزایش طول عمر مؤثر است. اما تنها سلامت جسم در افزایش عمر کافی نیست و باید روان انسان نیز در آرامش و سلامتی باشد. در این رابطه عواملی ازجمله شاد بودن، ارتباط اجتماعی مناسب، مطالعه و امید به زندگی مطرح شده است.
حسادت هیجانات ما را نامنظم می‌کند
یکی از عواملی که رابطه مستقیمی با بُعد روانی انسان دارد مسائل اخلاقی است. مطابق آموز‌های دینی حرص و آزمندی تاثیر منفی بر روی روان انسان می‌گذارد و انسان حسود روی آرامش را نخواهد دید. چون حسادت هیجانات ما را نامنظم می‌کند. برنامه‌های اخلاقی دین، روان ما را تا حد زیادی متعادل می‌کند. از همه مهم‌تر بعد روحی، عبادی و ارتباط با خداست که روح ما را تغذیه می‌کند. تجربه‌های معنوی، انس باخدا و نیایش باعث می‌شود که روح انسان قوی و نیرومند باشد و زمانی که روح نیرومند شود جسم را تدبیر می‌کند و با خودش حمل می‌کند، هرچند جسم پیر شده باشد.
عوامل مؤثر بر طول عمر انسان در بیان احادیث
کارشناسان دینی و مذهبی با توجه به اینکه دانستن مباحث فوق‌الذکر برای حیات و سعادتمندی دنیا و آخرت انسان بسیار مؤثر است، خواستار این شدند که عوامل مؤثر بر عمر طولانی چه از حیث مادی و چه معنوی در کتب درسی دانش‌آموزان به صورت مدون تدوین شود.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: کار نیک و خوب موجب طولانی شدن عمر انسان می‌شود و یا امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: برکت عمر در نیکو و درست کار کردن است. صدقه دادن و انفاق کردن یکی از چیز‌هایی است که موجب افزایش طول عمر انسان می‌شود. رسول خدا (ص) در این زمینه فرمودند: مسلماً صدقه‌ای که یک انسان مسلمان می‌دهد موجب افزایش عمر او می‌شود و از مرگ بد هم جلوگیری می‌کند.
نیکی به پدر و مادر و صله ارحام نیز یکی از عوامل مهم در طول عمر انسان است که در این رابطه رسول اکرم (ص) فرموده‌اند:ای فرزند آدم! به پدر و مادرت نیکی کن و صله رحم داشته باش تا خدا کارت را برایت آسان و عمرت را طولانی کند.
امام صادق (ع) فرمودند: سه چیز است که اگر مؤمن از آن‌ها مطلع شود، باعث طول عمر و دوام بهره‌مندی او از نعمت‌ها می‌شود: طول دادن رکوع و سجده، زیاد نشستن بر سر سفره‌ای که در آن دیگران را اطعام می‌کند و خوش رفتاری‌اش با خانواده.
تاثیر سبک زندگی دینی بر افزایش عمر
شاید برای شما هم این سوال در ذهن‌تان به وجود آمده که چرا میانگین عمر علما و اندیشمندان مذهبی بالاتر از میانگین عمر افراد عادی است. با مراجعه به متون دینی، می‌بینیم که علاوه بر مسائل جسمی و روانی، عامل قوی و مهم دیگری نیز برای این طول عمر وجود دارد. در این زمینه دین بُعد روحانی انسان را محور حیات او قرار داده است. این که هرچه بعد روحانی انسان قوی‌تر شود، عمر او هم افزایش می‌یابد. علمایی که زندگی را با تمام وجود دورانی کوتاه برای رسیدن به معبود و آخرت دریافته‌اند، نه از ناکامی‌ها و شکست‌ها و سختی‌های زندگی هراسان و غمگین می‌شوند و نه به موفقیت‌ها و پیشرفت‌های مادی، خوشحال. همین مساله به قدری باعث آرامش و بی‌نیازی آدمی از دنیا و وابستگی‌هایش می‌شود که با هیچ طوفانی دریای درون و روانش متلاطم نشود. همین مساله نمودش در آرامش روحانی علمای دینی مشهود است.
در رابطه با تاثیر دین شاید برخی از عوامل دینی در نظر ما کوچک باشند و یا معتقد باشیم عبادات دینی صرفاً به درد آخرت ما می‌خورد، اما واقعیت این است که دین برای ساحت‌های وجودی انسان برنامه دارد که یکی از نتایج عمل به این برنامه‌ها افزایش طول عمر است.
البته برخی از دستورالعمل‌های طول عمر شاید در چارچوب دستاورد‌های علمی حال حاضر قابل ارزیابی نباشد، به طور مثال در کتب دینی، "شاد کردن دل پدر و مادر" و یا "صله رحم" از عوامل افزایش طول عمر ذکر شده است، اما بدون شک علما و چهره‌های دینی توجه خاصی به این دستورات داشتند و به آن پایبند بودند.
یکی از پرسش‌های متداول در میان عامه مردم فهم و چرایی طولانی بودن عمر عالمان دینی است. اما این راز طول عمر دستورالعمل شگفتی ندارد، آنچه علما را از لحاظ جسمی و روحی از دیگران متمایز کرده است پایبندی آن‌ها به دستورالعمل‌های عقلی و دینی و سبک زندگی سالم است. این نوع سبک زندگی ساده و عاری از تعلقات مادی، آرامش را در روح و روان انسان نهادینه می‌کند و آرامش ضامن افزایش طول عمر است. اگر به سبک زندگی علما نگاه کنیم، می‌بینیم که مواردی، چون پرهیز غذایی مناسب، مطالعه زیاد، دل نبستن به دنیا و... بسیار رعایت می‌شود؛ بنابراین گزارش، یکی از مصداق‌های که می‌توان برشمرد حضرت آیت‌الله شیخ لطف‌الله صافی گلپایگانی است که به حساب شمسی ۱۰۳ سال و به حساب قمری ۱۰۶ سال عمر با برکت داشتند و تا آخرین روز هم از هوش و حواس و حافظه کامل برخوردار بودند و مطالعه فراوان داشتند و با این کهنسالی روزی ده تا پانزده روزنامه را تورق و مطالعه می‌کردند و مرتباً از احوال کشور و جهان با خبر بودند و آیات و احادیث و اشعار فراوان در حافظه داشتند و برای بسیاری شناخت رمز این عمر با کیفیت و برکت قابل توجه است.