دیدارنیوز – سمیه قرنی – ماجرای بودجه و اعتبارات در آموزش و پرورش هیچ وقت نه تمام می‌شود و نه از اهمیت آن کم خواهد شد، وزارتخانه‌ای که با بخش زیادی از جامعه سر و کار دارد و جمعیت زیادی مخاطبان آن به حساب می‌آیند.
کمبود امکانات مدارس و مشکلات معیشتی معلمان از جمله مباحثی است که هر چه به آن پرداخته شود باز هم ضرورت دارد. آموزش و پرورش چون مستقیم و غیر و مستقیم با بخش زیادی از جامعه روبرو می‌شود طبیعتا بودجه‌ای که به این وزارتخانه اختصاص می‌یابد باید ابعاد مختلفی را شامل شود. بر اساس سالنامه آماری سال ۹۵ حدود ۴۳ درصد از کارمندان دولت در آموزش و پرورش مشغول به کار هستند یعنی حدود یک میلیون نفر. این آمار مربوط به کارمندان دولت تابع قانون خدمات کشوری و قانون کار است. بر اساس گفته‌های وزیر آموزش و پرورش در ابتدای سال تحصیلی ۹۷- ۹۸ در حال حاضر یک میلیون و ۷۰۰ هزار معلم شاغل و بازنشسته و حدود ۱۴ میلیون دانش آموز در آموزش و پرورش داریم که در بیش از ۴۰۰ هزار کلاس درس مشغول فعالیت تعلیم و تربیت هستند.
همانطور که این اعداد به ما می‌گوید ما با جمعیتی چند میلیونی روبرو هستیم که یا به صورت مستقیم با این وزارت خانه ارتباط دارند، یعنی جزو کارمندان و معلمان و دانش آموزان و خانواده‌های آنها هستند، یا به صورت غیر مستقیم بخشی از فرآیند تعلیم و تربیت محسوب می‌شوند. مخاطبانی که بخشی از جامعه ایران را به خود اختصاص داده و مساله اعتبارات آموزش و پرورش را بیش از هر وزارتخانه‌ای مهم نشان می‌دهد.
نگاهی به بودجه آموزش و پرورش در سال ۹۷
براساس بودجه پیشنهادی دولت، برای وزارت آموزش‌وپرورش در لایحه بودجه سال ۹۷ اعتباری معادل ۳۵ هزار ۹۸۴ میلیارد و ۷۰۴ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان اختصاص یافته است. بودجه استانی آموزش‌وپرورش در سال ۹۷، ۳۳ هزار میلیارد و ۱۵۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و برای اعتبارات اجرایی این وزارتخانه دو هزار و ۸۳۱ میلیارد و ۳۰۴ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان اختصاص یافته است.
این عدد حدود سه درصد از بودجه کل کشور و ۸ درصد از بودجه عمومی دولت را شامل می‌شود. با اینکه این رقم نسبت به سال گذشته افزایش داشته، اما نسبت به بودجه عمومی دولت، حدود ۱.۵ درصد کاهش داشته است. لازم به ذکر است که بودجه کل کشور از سه قسمت تشکیل شده است: بودجه عمومی دولت، بودجه شرکت‌های دولتی و بانک‌ها، و بودجه موسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین فوق در بودجه کل کشور منظور می‌شود.
کسری بودجه و معوقات آموزش و پرورش موضوعی است که همواره در این وزارتخانه مطرح بوده است. بر اساس گفته‌های یوسف نجفی معاون حقوقی و امور مجلس وزیر آموزش و پرورش این وزارتخانه با کسری بودجه سه هزار میلیارد تومانی در سال ۹۷ روبرو است. در همین راستا سیدمحمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش در ابتدای سال ۹۷ در رابطه با معوقات فرهنگیان گفته بود: بستگی دارد این معوقات را چگونه تعریف کنیم. در حال حاضر حدود هزار میلیارد تومان مربوط به معوقاتی است که از سال ۹۶ به غیر از پاداش بازنشستگی باقی مانده و به سال ۹۷ منتقل شده است و کسری اعتبارات سال ۹۷ نیز حدود ۳ هزار میلیارد تومان خواهد بود ضمن اینکه پاداش پایان خدمت بازنشستگان سال ۹۶ حدود ۳ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان برآورد شده که بر این اساس معوقات فرهنگیان میزانی بالغ بر ۷ هزار میلیارد تومان است.
رتبه بندی معلمان
طرح رتبه بندی معلمان یکی از مواردی است که در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ذکر شده و جزو مواردی است که به بخشی از مطالبات معلمان پاسخ می‌دهد.
در سال ۹۴ سیدمحمد بطحایی که در آن دوره معاونت وزارتخانه را برعهده داشت و این روز‌ها وزیر شده است درباره طرح رتبه بندی معلمان گفته بود: طرح نظام تحول آموزشی اجرا نمی‌شود مگر اینکه کیفیت نیروی انسانی افزایش پیدا کند که این هم با دو عامل انجام می‌شود یکی بالا رفتن مهارت‌ها و دانش معلمان، یعنی معلم روش‌ها و علوم مربوط به حوزه خودش و استفاده از آنها را بداند و دیگری ایجاد انگیزه برای معلم در بکارگیری این علوم. هدف طرح رتبه بندی ارتقای کیفیت بخشی معلمان، نیروی انسانی و در نهایت آموزش و پرورش است که در طرح تحول نظام آموزشی هم به آن اشاره شده است و یکی از شیوه‌ها برای این کیفیت بخشی، ایجاد انگیزه درمعلمان با افزایش حقوق است. یعنی این طرح به دنبال همان دو مولفه‌ای است که اشاره کردم، اما چون معلمان ما به لحاظ معیشتی شرایط سختی نسبت به برخی کارمندان دولت دارند، وضعیت رفاهی و معیشتی خوبی ندارند و حتی در برخی مناطق، سخت زندگی می‌کنند و فکرشان مشغول معیشت است ما تصمیم گرفتیم بیشتر به ایجاد انگیزه توجه کنیم. براساس مصوبه هیات وزیران حداقل ۱۵ و حداکثر ۵۰ درصد حق شغل معلمانی که رتبه یک تا ۴ را بدست آورند اضافه می‌شود.
بطحایی که امروز وزیر است در حساب توئیتر خود درباره این طرح گفته که اعتبارات آن در لایحه بودجه سال ۹۸ گنجانده شده و این خبر با اینکه مدت زمان زیادی از طرح رتبه بندی معلمان گذشته اما خود حرکت رو به جلویی محسوب می‌شود.
انتظار از بودجه ۹۸
در بهمن ۹۳ علی اصغر فانی وزیر وقت آموزش و پرورش در پاسخ به سوال یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به خانه ملت رفت و در صحبت‌های خود به نکته‌ای اشاره کرد که همگان باید به آن توجه داشته باشند: ۹۹ درصد بودجه آموزش و پرورش صرف حقوق و مزایا می‌شود؛ ما در وزارت آموزش و پرورش فقط بر یک درصد اعتبارات مدیریت داریم.
وضعیت بودجه‌ای آموزش و پرورش و شرایط کارمندان و فرهنگیان وابسته به این وزارتخانه به گونه‌ای است که پس از پرداخت حقوق و مزایای پرسنلی، تنها با یک درصد باید به باقی بخش‌ها رسیدگی شود. در این وضعیت کیفیت بخشی تبدیل به یک رویا می‌شود. دیگر کشور‌ها مبالغ زیادی از بودجه خود را به آموزش و پرورش اختصاص می‌دهند.
بودجه آموزش و پرورش ایران در سال ۹۷ را اگر به یورو تبدیل کنیم به چیزی حدود دو میلیارد یورو می‌رسیم. ایران بیش از اندازه جمعیت کل کشور‌هایی نظیر سوئد و نروژ دانش آموز دارد. نمی‌توان با این اعداد و ارقام و هزینه‌های کشور به سراغ این جمعیت میلیونی رفت و توقع توسعه و پیشرفت هم داشت.
گمانه زنی‌هایی در رابطه با بودجه سال ۹۸ آموزش و پرورش در رسانه دیده می‌شود. بر اساس این گمانه زنی‌ها در لایحه بودجه سال ۹۸ کل کشور اعتبار هزینه‌ای ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها از ۳۳ هزار میلیارد تومان به ۴۳ هزار میلیارد تومان رسیده و از افزایش ۲۸ درصدی برخوردار شده است. همچنین در بخش آموزش و پرورش عمومی و فنی و حرفه‌ای در لایحه بودجه ۹۸، مبلغ ۲ هزار میلیارد تومان برای اجرای طرح رتبه‌بندی معلمان تامین اعتبار شده است.
افزایش ۲۰ درصدی اعتبارات ردیف‌های هزینه‌ای خرید خدمات آموزشی در مناطق کمتر برخوردار، افزایش ۲۵ درصدی اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای دانشگاه فرهنگیان، افزایش ۵ برابری کمک‌های فنی و اعتباری برای مدارس غیردولتی و تأمین اعتبار مبلغ ۱۰۰ میلیارد تومان برای احداث ۵۰۰ زمین چمن مصنوعی ورزشی در مدارس کشور از دیگر مواردی است که در بخش آموزش و پرورش عمومی و فنی و حرفه‌ای مطرح شده است.
نکته دیگر این گمانه زنی‌ها اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای طرح تملک فضا‌های آموزشی نیمه‌تمام که ۵۰ درصد توسط خیرین تأمین شده باشد است که با افزایش ۱۱۸ درصدی از ۴۱۲ به ۹۰۰ میلیارد تومان افزایش یافته است. (۱۲۱۰ میلیارد تومان نیز توسط خیرین تامین می‌شود)
معیشت معلمان اصلی‌ترین مطالبه‌ای است که باید در بودجه سال ۹۸ به آن توجه داشت. اجرای طرح رتبه بندی معلمان می‌تواند بخشی از این مشکل را حل کند. همچنین معوقات فرهنگیان نیز دیگر مساله‌ای است که باید صاحبان قدرت برای آن فکری جدی کنند. نمی‌توان معوقات هر سال را به سال بعد انتقال داد. باید هر چه زودتر این فرایند تکراری بیمارگونه به پایان رسد.
شاید این توقع که بودجه نهاد‌های فرهنگی موازی با آموزش و پرورش یا نهاد‌های فرهنگی خاص که تاثیرات آن یک صدم آموزش و پرورش نیست گرفته شود و به آموزش و پرورش داده شود زیاد باشد، جریان‌های سیاسی خاص پشت این نهاد‌ها هستند و اجازه چنین اتفاقاتی را نمی‌دهند، اما اگر در بودجه ۹۸ اعتبارات طرح رتبه بندی معلمان و معوقات آنها گنجانده شود و در عمل نیز پیاده شود بخش مهمی از مشکلات فرهنگیان حل خواهد شد.