«جرایم فضای مجازی در سال‌جاری ۷۱ درصد افزایش داشته است.» این آماری است که روز گذشته حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی از افزایش روبه رشد آن ابراز نگرانی کرد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی، وقوع جرایم نیز در جامعه افزایش پیدا کرده و کلاهبرداران به وسیله این امکانات مانند هر پدیده نوظهور دیگر به سوءاستفاده مشغول هستند.
دیدارنیوز ـ فضای مجازی هم امروزه دستمایه بسیاری از کلاهبرداری‌ها است. به گفته مسئولان پلیس فتا از ابتدای امسال تاکنون 41هزار مورد از جرایم مختلف مربوط به فضای مجازی گزارش شده است که پیش‌بینی می‌شود، این رقم تا پایان سال به 58هزار مورد برسد. این درحالی است که بر اساس آخرین آمار موجود، 35میلیون نفر در فضای مجازی عضو هستند.
اینستاگرام 24درصد، تلگرام 41درصد
از سوی دیگر کمال هادیان‌فر، رئیس پلیس فتا نیز درباره جرایم در فضای مجازی تصریح کرد: جرایم در اینستاگرام 24درصد رشد داشته است، اما در تلگرام 41درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است که البته تلگرام به دلیل فیلتر شدن نسبت به سال گذشته کاهش داشته است. اکنون 42هزار نفر همیار پلیس فتا در سراسر کشور فعال هستند که در سال گذشته نیز به 210هزار دانش آموز در این ارتباط آموزش‌های فضای مجازی ارائه شد. هادیان‌فر افزود: اکنون در 146نقطه کشور مراکز پلیس فتا فعال است و در آینده نزدیک در مناطقی که دارای 150هزار نفر جمعیت باشند، مراکز پلیس فتا راه اندازی می‌شود. از سال۹۰ تا به امروز شاهد افزایش ۹۰۰درصدی جرایم در فضای مجازی بوده‌ایم، گفت: در سال گذشته به هفت هزار و ۵۲۵زیرساخت کشور حمله سایبری شده است.
بروزشخصیت پنهان در فضای مجازی
یک جامعه‌شناس به«آرمان» می‌گوید: همه پدیده‌های اجتماعی از جمله مساله کلاهبرداری اینترنتی را در سه سطح مورد توجه و تحلیل قرار می‌دهیم. احمد بخارایی توضیح می‌دهد: در سطح خرد در شبکه‌های اینترنی و مجازی شاهد بروز شخصیت پنهان افراد هستید که پشت یک دوربینی نشسته‌اند و کسی چهره آنها را نمی‌بیند و ارتباطی یک سویه است که بر مبنای آن یک چهره کاذب از خودشان ایجاد می‌کنند. این سطح خرد تحلیل است. حالا در یک جامعه هر چه شخصیت‌ها کمتر کامل شده باشند و کمتر اخلاقی باشند، احتمال اینکه به صورت کژکارکرد و کارکرد مرضی این حضورها خودش را در شبکه‌های مجازی نشان بدهد، این احتمال بیشتر خواهد بود. او ادامه می‌دهد: در سطح میانی بحث سازمان‌ها و نهادها است. شما ببینید وقتی در جامعه‌ای رسانه‌های رقیب وجود نداشته باشند، رسانه‌های مجازی برجسته و بلد می‌شوند. اصلی تلقی می‌شوند. انگار یک رسانه تک‌صدا است برای آن کسی در پشت خط اینترنتی نشسته است و می‌خواهد خودش را بروز بدهد.
بروز بزه و نارسایی‌های اقتصادی، اجتماعی
این جامعه‌شناس در بخشی دیگر از سخناش به تحلیل در سطح کلان‌تر می‌پردازد: در سطح کلان هم بالطبع شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هم در کنش و واکنشی در شبکه‌های مجازی موثر است. حالا این موضوعی که شما مطرح کردید، اینکه جرایم اینترنی افزایش پیدا کرده بالطبع وجود همین فضاهای تنگ اقتصادی است. وقتی صحنه رقابت در جامعه وقتی وجود نداشته باشد، افراد احساس می‌کنند که با هزینه فایده کردن‌ها ممکن است، به نتیجه مطلوب نرسند. در یک عرصه سالم اقتصادی و رقابتی، این تنگناها خودش را در بیکاری و عدم اشتغال به‌ویژه بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نشان می‌دهد، طبیعتا افراد برای ادامه حیات به هر وسیله‌ای روی می‌آورند و «برتون»، جامعه‌شناس در این باره می‌گوید که افراد در چنین جامعه‌ای برای رسیدن به اهداف اجتماعی به وسایل نوین روی می‌آورند.
رقابت نیست و رانت است
در این رابطه نیز سیدکمال هادیان‌فر، رئیس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات نیروی انتظامی (فتا) پیش از این گفته بود: با توجه به اینکه بیشترین جرایم فضای مجازی مربوط به برداشت غیرمجاز از حساب‌های مردم است، با هماهنگی به عمل آمده با بانک‌ها مقرر شده در صورت تقاضای مردم تمام بانک‌ها رمزهای یک بار مصرف در اختیار آنها قرار دهند. در دومین مرحله اجرای طرح ایمن‌سازی فضای مجازی به سراغ دستگاه‌های خودپرداز رفته و 500هزار دستگاه ATM سراسر کشور را ساماندهی خواهیم کرد. موضوعی که بخارایی درباره آن می‌گوید: در جامعه ما پول داشتن یک امر مطلوب است و مسئولان ما برای داشتن ثروت بیشتر تلاش می‌کنند. کسی که ماشین گران قیمت داشته باشد، بیشتر مورد احترام است. فرزندان برخی مسئولان ما از این سو که از رانت اقتصادی استفاده می‌کنند، سفرهای خارجی می‌روند یا در خارج از کشور تحصیل می‌کنند یا فلان ویلا را فلان شهر و کشور دارند، احساس غرور و افتخار می‌کنند. پس این یک هدف مقدس است و سرمایه‌داری را تبلیغ می‌کند. حالا افراد برای رسیدن به این هدف اگر وسایل مشروع وجود داشته باشد که به آن روی می‌آورند. در شرایط تنگ اقتصادی که رقابت نیست و رانت هست در این شرایط افراد به وسایل جدید روی می‌آورند که یکی از آن می‌تواند همین اینترنت باشد که طبیعتا شما می‌بینید مردم از این طریق سر همدیگر کلاه می‌گذارند و سوءاستفاده می‌کنند و مهم‌تر از همه یک نوآوری برای رسیدن به آن هدف است. این استاد دانشگاه معتقد است: در کل این معضل یکی از موضوعاتی است که ما در جامعه‌شناسی انحرافات به‌شدت زیر ذره بین داریم.
منبع: آرمان/ آسو محمدی/۱۵ آذر ۹۷