صدا و سیما، چهره‌های اصولگرا و رقبای حسن روحانی خواهان رد صلاحیت او شده‌اند، رئیسی از بیم شکست در تهران، از خراسان شمالی نامزد خبرگان شده است، خبرگان این دوره چرا اینقدر حساس است؟
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: انتخابات مجلس شورای اسلامی گرچه از نظر بسیاری از کارشناسان نه جذابیت گذشته را دارد و نه رقابتی به آن معنای متعارف طی آن اتفاق خواهد افتاد و دلیل آن هم روشن است، اما به هر حال یک رویداد سیاسی مهم است که باید به آن پرداخته شود.
در گذشته عادت کرده بودیم که تعدا زیادی از اعضای احزاب و افراد مستقل برای نامزدی مجلس شورای اسلامی خود را نامزد می‌کردند و پس بررسی هیات‌های اجرایی، هیات‌های نظارت که زیر نظر شورای نگهبان فعالیت می‌کنند، صلاحیت افراد را مورد بررسی قرار می‌دادند. همچنین در گذشته نامزد‌ها نگرانی کمتری در مورد هیات‌های اجرایی داشتند و معمولا تعداد اندکی از افراد، رد صلاحیت می‌شدند و دغدغه اصلی داوطلبان، ریزشی بود که در موعد بررسی هیات‌های نظارت تحت روش و قانون نظارت استصوابی، اتفاق می‌افتاد؛ همیشه هم جریانی که در این رهگذر متضرر می‌شد و به این قصه اعتراض داشت، جریان اصلاح‌طلب و طیف‌های ملی و مذهبی بودند.
دوره جدید انتخابات مجلس از چند نظر با گذشته متفاوت است. اولا در این دوره قانونی از نهاد مجلس گذشت و تصویب شد که نامزد‌ها قبل از ثبت نام اصلی باید پیش ثبت نام می‌کردند، که این قانون فرصت بیشتری را در اختیار هیات‌های اجرایی قرار می‌داد که صلاحیت عمومی و اختصاصی افراد را به صورت جزئی‌تر و با دقت بیشتر مورد بررسی قرار دهند و با این کار تکلیف بسیاری از داوطلبان که شرایط ثبت نام را نداشتند، مشخص می‌شد.
دوم، تشویق به مشارکت و ثبت‌نام، ماه‌ها قبل از آغاز پروسه پیش‌ثبت نام بود. در تاریخ ۱۲ مرداد ۱۴۰۲ میلیون‌ها پیامک دعوت به کاندیداتوری انتخابات مجلس شورای اسلامی ۱۴۰۲ از طرف وزارت کشور (ایران) برای بسیاری از مردم ایران فرستاده شد که اقدامی بی‌سابقه بود. این نوع از دعوت به نامزد شدن در حد پیامک باقی نماند، به گونه‌ای که برخی از چهره‌های شاخص و نمایندگان ادوار در همان بحبوحه، در گوشه و کنار و در پلتفرم‌هایی مثل شبکه ایکس، اعلام کردند که از طریق نهاد‌هایی خاص دعوت شده‌اند و از آن‌ها خواسته شده که در انتخابات این دوره ثبت نام کنند و برخی دیگر هم اعلام کردند که از طریق تماس تلفنی یا چت، آن‌ها را تشویق به ثبت‌نام کرده اند.
در این دوره طیف حاکم به شدت احساس نیاز به رقیب پیدا کرد و به گفته یکی از کارشناسان: "رقیبی برای از پیش باختن"! چون موضوع عدم رغبت به مشارکت که از سال ۹۸ آغاز شده، موضوعی نبود که کارگزاران دولت سیزدهم از آن بی خبر باشند و نیک می‌دانند که ورود مهندسی شده تعداد اندکی رقیب از جریان اصلاحات مانند آنچه در سال ۹۸ اتفاق افتاد، از حیث پیروزی، خطری برای آن‌ها نخواهد داشت. البته سمت دیگر ماجرای دعوت، سخنرانی رهبری و تاکید ایشان به برگزاری یک انتخابات خوب بود.
پس از آن که رهبری در سخنرانی نوروزی خود با ترسیم چهارضلعی «مشارکت حداکثری»، «سلامت»، «امنیت» و «رقابت» مسیر انتخابات را مشخص نمودند، همه عوامل صحنه سیاسی ایران تحرکات خود را آغاز کردند. این هم یکی از تفاوت‌های انتخابات دوره دوازدهم با ادوار گذشته بود که باعث شد بسیار زود وارد فضای انتخاباتی شویم.
این ماجرا گویا تنها از سوی نهاد‌های حاکمیتی هم نبوده و موج آن به جریان اصلاحات و اعتدال‌گرایان هم رسیده. برخی از اعضا و افراد از احزاب مختلف در محافل عمومی و خصوصی، سخن از اصرار و پیگیری دبیران کل احزابی چون کارگزاران، اعتماد ملی، ندای ایرانیان و اعتدال و توسعه سخن گفته‌اند، مبنی بر این که به تعداد زیاد در مرحله پیش ثبت‌نام وارد شوند و کاری کنند که حتی رد صلاحیت گسترده هم نتواند قدرت "لیست‌بندی" را از آن‌ها سلب کند.
اتفاق دیگری که افتاد، رد صلاحیت گسترده داوطلبان توسط هیات‌های اجرایی بود، کاری که در نوع خود کم‌سابقه و عجیب بود. اولا این سطح از رد صلاحیت در نقطه مقابل اشکال مختلف تشویق به مشارکت و ثبت نام بود که در سطور بالا به آن اشاره شد. دوم، بر خلاف توصیه‌های رهبری بود و سوم اینکه نشان از این داشت که گویا دولت رئیسی دارای اتاق فکر واحد و دکترین مشخصی در بحث انتخابات هم شکلی و هم محتوایی نیست.
معمول این بود که هیات‌های اجرایی صلاحیت نامزد‌ها را فقط از مراجع چهارگانه (وزارت اطلاعات، سازمان ثبت احوال کشور، نیروی انتظامی و قوه قضائیه) استعلام می‌کردند و آنچنان وارد صلاحیت سیاسی یا عقیدتی افراد نمی‌شدند. بالاتر از این، در گذشته معمولا هیات‌های اجرایی اصرار و تلاش می‌کردند در مرحله بعدی از طریق رایزنی با شورای نگهبان، کمترین رد صلاحیت اتفاق بیفتد. حتی در دوره احمدی‌نژاد هم اتفاقی که در این دولت افتاد، را شاهد نبودیم.
ریزش و رد صلاحیت افراد در این دوره به حدی بود که نامزد‌های رد شده به شورای نگهبان امید بسته‌اند و با توجه به اینکه اعضای شورای نگهبان خاستگاه فقهی ـ حقوقی دارند و دارای اصالت حرفهای بیشتری از ستاد انتخابات کم تجربه دولت رئیسی هستند، انتظار دارند، این شورا نسبت به نظر هیات‌های اجرایی تجدید نظر کرده و یا با تسامح و تساهل بیشتری برخورد کنند.
تفاوت مهم و معنادار این دوره با دوره‌های گذشته که به نظر بسیار هم حساس و پر چالش خواهد بود، انتخابات خبرگان رهبری، همزمان با دوازدهمین دوره از انتخابات مجلس شورای اسلامی است. آخرین باری که انتخابات مجلس خبرگان رهبری، رنگ و بوی خاصی داشت و رقابت و نهایتا نتایج در آن معنا دار و متفاوت بود، در سال ۹۴ روی داد. انتخاباتی که در تهران، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی سر لیست بود.
اصلاح‌طلبان مدت‌هاست که در برخی محافل به‌دلیل رأی‌دادن به دری نجف‌آبادی و مرحوم محمد ری‌شهری در انتخابات مجلس خبرگان رهبری سال ۹۴، مورد انتقاد برخی گروه‌ها و همراهان و بدنه اجتماعی خود قرار گرفته‌اند. درست هشت سال پیش و در هفتم اسفند ۱۳۹۴ بود که ۴.۵ میلیون نفر از مردم تهران در انتخابات مجلس خبرگان شرکت کردند؛ انتخاباتی که با پیروزی قاطع لیست منصوب به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به پایان رسید. در آن انتخابات، سه شخصیت مهم و کلیدی یعنی آیت‌الله احمد جنتی، محمد تقی مصباح یزدی و محمد یزدی از لیست مورد حمایت اصلاح‌طلبان شکست خوردند و به خبرگان راه نیافتند. با مرگ هاشمی در سال بعد، آنچه او در سر داشت، عقیم ماند و امثال ری شهری و دری نجف‌آبادی نیز بعد از هاشمی رفسنجانی، آنچنان نمودی در خبرگان نداشتند.
حالا در این دوره به نظر می‌آید به همان اندازه که انتخابات مجلس شورای اسلامی سرد و بی رمق است، انتخابات گرم و پرمعنایی در حوزه خبرگان داشته باشیم. هاشمی نیست، اما بدیل و نسخه نزدیک به آن یعنی حسن روحانی، رئیس جمهور سابق ایران با تمام قوا آماده یک کارزار انتخاباتی حساس است. کارزاری که در این دوره با توجه به زمزمه‌هایی که پیرامون جانشین رهبری وجود دارد، اهمیت خاص خود را پیدا کرده است.
زمزمه‌های جدید درباره مهم‌ترین تصمیم ۴۰ سال اخیر ایران در محافل سیاسی و رسانه‌ها افزایش یافته است. دوازده روز قبل (۷ آذر ۱۴۰۲)، آیت الله توکل، عضو مجلس خبرگان رهبری در گفت‌و‌گو با «جماران» در رابطه با این موضوع که «گفته شده که در اجلاسیه خبرگان درباره آینده رهبری و تعیین شخص رهبری آینده هم نکاتی مطرح شده است، آیا این مطلب واقعیت دارد؟» گفته است: نخیر، در اجلاس مطرح نشده است. در کمیسیون‌ها چند نفری هستند که در مورد قائم مقام رهبری دارند کار می‌کنند؛ آن‌ها افراد را گزینش کرده و فقط با رهبری مشورت می‌کنند. اما از گزینه‌هایی که این چند نفر دارند انتخاب می‌کنند، هیچ‌کسی با خبر نیست. در اجلاس هم از این حرف‌ها مطلقا حرفی به میان نیامده است. کار کاملا مخفی است».
آقای توکل می‌گوید کار کاملا مخفی است و این موضوعی نیست که حسن روحانی از آن غافل باشد و اهمیت آن را درک نکند. روحانی از جمله شخصیت‌هایی است که نشان داده، هر بار می‌داند، باید کجا باشد و همیشه، در جا‌های مهم و حساس بوده و با فاصله نسبت به دیگر هم‌ترازان خود، همواره در تشخیص شرایط خود و شرایط عمومی کشور، با هوش خاصی عمل کرده است.
نمونه انتخابات سال ۹۴، امروز پیش روی روحانی و اصلاح‌طلبان است و به نظر می‌رسد، بخش زیادی از اصلاح‌طلبان بدشان نمی‌آید، حالا که دستشان از پارلمان کوتاه شده و سهمی در مجلس دوازدهم نخواهند داشت، این بار دو قطبی را به میدان و کارزار خبرگان ببرند و آنجا بار دیگر در مقابل رقبا عرض اندام کنند. روحانی هم با هوش است و می‌داند، اصلاح‌طلبان به یک پایگاه و تریبون مهم نیاز دارند و چه تریبونی مهم‌تر و حساس‌تر از خبرگان؟ خبرگانی که بی شک در حساس‌ترین دوره خود قرار گرفته است.
رقبای روحانی هم اهمیت این موضوع را به خوبی می‌دانند و از همان روز آغازینی که حسن روحانی ثبت نام کرد به تکاپو افتادند که هر جوری شده، خوابش را آشفته یا باطل کنند.
در چند برنامه صدا و سیما آشکارا خواستار رد صلاحیت حسن روحانی شدند، تا جایی که سخنگوی شورای نگهبان واکنش نشان داد و اعلام کرد، ما به حاشیه‌ها کاری نداریم و به دور از دعوا‌های سیاسی، کار حرفهای و قانونی خود را انجام می‌دهیم.
مهترین و شاخص‌ترین اظهار نظری که حواشی زیادی هم به دنبال داشت، از رحیم پور ازغدی تئورسین جناح انقلابی بود. این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خواستار رد صلاحیت حسن روحانی در انتخابات مجلس خبرگان رهبری شده است.
رحیم پور ازغدی در توئیتی نوشت: آقای حسن روحانی به عنوان مجتهد عادل برای خبرگان رهبری نامزد شده. ملت می‌خواهند تعریف شورای محترم نگهبان از "اجتهاد و عدالت" را در این مورد خاص، از نزدیک ببینند.
در واکنش به جوّ ایجاد شده پیرامون ثبت نام حسن روحانی محمد مهاجری تحلیلگر اصولگرا، گفت: «روحانی ردصلاحیت شود هم برنده است. من قبلا هم گفته‌ام که روحانی در این شرایط چه رد صلاحیت شود چه تایید صلاحیت، برنده انتخابات است. روحانی با این کار کسب اعتبار مردمی می‌کند و در فضای سیاسی کشور اگر ایشان رد صلاحیت شود، زبان‌اش باز می‌شود تا حرفهای ناگفته را بزند. در واقع با قدرت و شدت بیشتری می‌تواند بحث خالص سازی را افشا کند به همین خاطر احتمال رد صلاحیت او کم است».
بیم و واهمه از آمدن روحانی به شکل جالبی در جناح رقیب او مشاهده می‌شود. تا جایی که ابراهیم رئیسی از تهران برای خبرگان کاندیدا نشده است و خود را از ترکش‌های روحانی دور کرده است. چون رئیسی و اطرافیانش نمی‌توانند انتخابات سال ۹۴، آنجایی که تیم هاشمی و روحانی توانستند مانع ورود سه تن از بزرگان اصولگرا (آیت‌الله احمد جنتی، محمد تقی مصباح یزدی و محمد یزدی)، به مجلس خبرگان شوند، موضوعی که رهبری آن را ضایعه و زیانی بزرگ برای نظام و کشور عنوان کرد. این هراس و واهمه تنها مربوط به ثبت نام روحانی نیست که احتمالا آن‌ها به این یقین رسیده‌اند که اولا بعید است روحانی رد صلاحیت شود و دوم اینکه پیروزی او در تهران را قطعی می‌دانند. به هر روی هر تحلیلی و نظری که این دور در مورد انتخابات مجلس شورای اسلامی داشته باشیم، این دوره از انتخابات خبرگان رهبری مهم است و همه طرف‌ها این اهمیت را درک کرده‌اند؛ لذا باید حوصله به خرج داد و انتخابات متفاوتی را در این دوره نظارگر بود.