کلاهبرداری به ذات اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بستگی ندارد. کلاهبرداری به خاطر وجود آدم‌های خطاکار است. ما نمی‌توانیم بگوییم افراد خلافکار و کلاهبردار در اینترنت حضور نداشته باشند. در جامعه، کلاهبرداری می‌شود و در اینترنت نیز کلاهبرداری می‌شود. اما با روش‌ها و آموزش‌هایی می‌توان به مردم یاد داد که فریب افراد کلاهبردار را نخورند.
دیدارنیوز - در سال ۱۳۹۲ تعداد گوشی‌های موبایل هوشمند در ایران در حد ۲ میلیون دستگاه بود و در سال ۱۳۹۵ این رقم به ۹۸ میلیون دستگاه رسید. با فراگیر شدن استفاده از گوشی‌های موبایل هوشمند، استفاده از شبکه‌های اجتماعی رونق پیدا کرد و از این تکنولوژی جدید به دو شکل «سازنده» و «غیرسازنده» استفاده می‌شود.
در شکل غیرسازنده، برخی افراد با صحبت‌های هیجان‌‌برانگیز اقدام به کلاهبرداری می‌کنند. این در حالی است که در اقتصاد واقعی، حتی شرکت‌هایی که مجوز قانونی فعالیت و محل کار مشخص داشتند اقدام به کلاهبرداری کردند و هنوز فریب‌‌خوردگان به طور کامل نتوانستند حق و حقوق خود را از مجاری قانونی احیا کنند. بنابراین، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که جای خود دارد.
در گفتوگو با مهندس احسان قدیری که لیسانس رشته کامپیوتر دارد و در سال ۱۳۸۷ فوق لیسانس فناوری اطلاعات با گرایش تجارت الکترونیک دریافت کرده است، امکان کسب درآمد از فناوری اطلاعات(I.T) و اینترنت را بررسی کردیم.
قدیری علاوه بر فعالیت در حوزه تخصصی و حرفه‌ای خود، برای فعالان اقتصادی اتاق‌های بازرگانی و صنایع کشور از جمله در یاسوج و کرج، سمینار آموزشی درباره تجارت الکترونیک و کسب و کارهای الکترونیکی برگزار کرده است. گفتوگو با این کارشناس حوزه فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک در ادامه می‌آید.
دیدارنیوز: در گزارش سال ۲۰۱۸ بانک جهانی درباره شاخص سهولت کسب و کار، رتبه ایران در دنیا ۱۲۸ اعلام شده است. در حالی که در سال گذشته ایران رتبه ۱۲۰ را کسب کرده بود و در حقیقت امسال چند رتبه تنزل رتبه داشته است.
در حوزه فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیکی که شما فعالیت دارید و در مجموع مشاغلی که با کامپیوتر و اینترنت سر و کار دارد، وضعیت کسب و کار چطور است و آیا رونق اقتصادی دارد؟
- کسب و کارهای بزرگ زیادی وجود دارد که در چند ساله اخیر در حوزه کسب و کارهای الکترونیکی شکل گرفته و رشد قابل توجه و حیرت‌‌انگیزی داشته‌اند. در مجموع در حوزه فناوری اطلاعات، رونق وجود دارد. اما کسب و کارهای الکترونیکی، متاثر از شرایط کلی جامعه و شرایط اقتصاد است.
برای وضع فعلی جامعه ما، کسب و کارهای الکترونیکی می‌تواند یک راه‌‌حل باشد. فناوری اطلاعات می‌تواند در تبلیغات، معاملات، فروش، عمده‌‌فروشی، خرده‌‌فروشی و صادرات و واردات به کسب و کارهای مختلف کمک کند.
دیدارنیوز: در یک دهه اخیر استفاده از اینترنت و با وجود ده‌ها میلیون گوشی موبایل هوشمند در ایران، استفاده از شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی به شدت گسترش پیدا کرده است.
به نظر شما چقدر از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی در کسب و کارهای موجود به شکل منطقی استفاده می‌شود و چقدر بستری برای کلاهبرداری شده و برخی افراد با مطرح کردن این که با تبلیغات اینترنتی و بازاریابی الکترونیکی می‌توان کسب درآمد کرد، سعی می‌کنند از دیگران سوءاستفاده کنند؟
- در همه جای دنیا از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی برای مصارف مختلف استفاده می‌شود و مثلا مردم برای سرگرمی، اطلاع پیدا کردن از اخبار و شرایط جامعه و ارتباط با فامیل و دوستان و آشنایان از آن استفاده می‌کنند.
از طرف دیگر امکان استفاده شغلی و تجاری از آنها وجود دارد و اینترنت و شبکه‌های اجتماعی برای کسب و کارهای الکترونیکی، بسیار مفید است.
البته عارضه‌هایی هم ممکن است رخ بدهد. در بحث کلاهبرداری می‌توان گفت که کلاهبرداری به ذات اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بستگی ندارد. کلاهبرداری به خاطر وجود آدم‌های خطاکار است. همیشه آدم‌هایی وجود داشته‌اند که با نیرنگ، کلاهبرداری کرده‌اند.
ما نمی‌توانیم بگوییم افراد خلافکار و کلاهبردار در اینترنت حضور نداشته باشند. در جامعه، کلاهبرداری می‌شود و در اینترنت نیز کلاهبرداری می‌شود. اما با روش‌ها و آموزش‌هایی می‌توان به مردم یاد داد که فریب افراد کلاهبردار را نخورند.
دیدارنیوز: به طور علنی فروختن مِمبر کانال‌های شبکه‌های اجتماعی رایج است. برخی افراد هر ۱۰ هزار ممبر واقعی را با قیمت ۱۷۰ هزار تومان می‌فروشند و بعضی افراد سعی می‌کنند با خرید ممبر، کانال خودشان را پرطرفدار نشان بدهند.
به طور مشخص کانالی وجود دارد که ظرف چند ماه تعداد اعضای آن به ۳۶۰ هزار رسیده و اداره کننده آن ادعا می‌کند از طریق آموزش دادن روش‌های تبلیغات اینترنتی به افراد مختلف، این افراد می‌توانند سریعاً به ثروت و پول برسند. به اعتقاد شما به عنوان کارشناس فناوری اطلاعات آیا می‌شود به تعداد ممبرهای این نوع کانال‌ها اعتماد کرد یا نه؟
- بعضی از کانال‌ها ممکن است بُرد تبلیغاتی خوبی داشته باشند و ممبرهای واقعی هم داشته باشند. چون محتوای خوب و مفیدی عرضه می‌کنند. بعضی از آنها هم ممکن است ممبرهای فیک داشته باشند.
کسب و کاری که می‌خواهد تبلیغات کند باید با شناخت و چشم باز انتخاب کند و بداند با چه جایی می‌خواهد کار کند. اگر با چشم باز کار نکند امکان دارد عایدی مورد نظرش را نداشته باشد.
دیدارنیوز: اگر اجازه بدهید کلی‌‌گویی نکنیم چون اگر به صورت دقیق به هموطنان ما اطلاعات داده نشود افرادی وجود دارند که از امکانات و موقعیت فضای مجازی می‌خواهند سوءاستفاده کرده و کلاهبرداری کنند. این اطلاعات دادن از این جهت می‌تواند مفید باشد.
- من موافقم که کلی گویی نکنیم و شفاف‌تر صحبت کنیم. من اعتقاد دارم در جایی که حرص و طمع به وجود می‌آید، احتمال بیش‌تری وجود دارد که از انسان‌ها کلاهبرداری شود. افراد زیادی دوست دارند یک شبه، ره صد ساله را بروند و میلیاردر شوند.
کسانی که کلاهبرداری می‌کنند از این مسائل استفاده می‌کنند. یعنی در تبلیغات و مباحث خودشان، چنان اغراق و بزرگ‌‌نمایی می‌کنند که دیگران باور کنند می‌توان یک شبه، ره صد ساله را بروند. من شخصاً تبلیغاتی را دیده‌ام که گفته بود در ساحل دریا بنشینید و آفتاب بگیرید و بعد میلیاردر شوید.
در حالی که تجارت الکترونیکی، تجارت بیکاره‌ها و تنپرورها نیست. تجارت الکترونیک، بیش از همه به دانش نیاز دارد. وقتی تبلیغات عجیب و غریبی عنوان می‌شود که عقل انسان نمی‌پذیرد، احتمالاً در آنجا مشکلی وجود دارد. یا وقتی عنوان می‌شود ظرف یک سال به فلان مقدار پول می‌رسید، ما باید به توانمندی خودمان هم نگاه کنیم و ببینم اندازه ما چقدر است.
بنابراین، وقتی یک تبلیغ، اغوا کننده است مردم باید شک کنند. افرادی که کلاهبرداری می‌کنند طمع انسان‌ها را قلقک می‌دهند و منطقی در صحبت‌های این افراد پیدا نمی‌شود.
دیدارنیوز: به عنوان مثال عینی، فردی که در شبکه‌های اجتماعی، خود را استاد آموزش تبلیغات و بازاریابی اینترنتی می‌داند اعلام کرده است که در سال تحصیلی ۱۳۹۸- ۱۳۸۷ برای کارشناسی ارشد رشته کسب و کار الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی قبول شده.
این فرد در سال ۱۳۹۱ به صورت مشترک با ساخت دستگاهی مدعی بوده‌اند که این اختراع گازهای دود اگزوز خودرو را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. دفتر استان لرستان خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران(ایرنا)، درباره اختراع این دو شخص، یک خبر منتشر کرده است.
البته این اختراع حالت کاربردی پیدا نکرده و این فرد به اصطلاح مخترع، به آموزش تبلیغات اینترنتی ورود کرده است. این فرد این دو موضوع را علامت نخبه بودن خود می‌داند و با دریافت ۲ میلیون تومان ادعا می‌کند با آموزش روش‌های تبلیغات اینترنتی به دیگران، آنها می‌توانند به درآمد و ثروت برسند. آیا در وضعیت نامناسب اقتصادی کشورمان، شرکت‌ها یا فروشگاه‌ها و مغازه‌ها حاضرند پول زیادی بابت تبلیغ در شبکه‌های اجتماعی بپردازند؟
- ما فرض کنیم یک کسب و کار بزرگ در ماه ۳۰۰ میلیون تومان بودجه تبلیغاتی دارد. برای مثال، مشاور کسب و کار الکترونیک این شرکت به مالک آن می‌گوید یک بخش از این بودجه را به روش‌های قبلی تبلیغات از قبیل روزنامه‌ها اختصاص بده و درصدی هم در کسب و کارهای الکترونیکی هزینه کن.
مشاور کسب و کار الکترونیک آن شرکت، در ادامه باید برود محتوای کانال‌های شبکه‌های اجتماعی را بررسی کند و ببیند کدام کانال‌ها اعتبار دارند و آیا محتوای منتشر شده در کانال‌ها به برند آن شرکت صدمه می‌زند یا نه.
گاهی اوقات اگر در یک رسانه نامناسب، تبلیغات انجام بدهیم چه بسا صدمه ببینیم و در چشم مخاطب خودمان، کم‌‌ارزش دیده شویم. در چنین شرکتی، ممکن است 50 پیشنهاد وجود داشته باشد اما در نهایت فقط ۵ مورد را انتخاب کنند و در آنها تبلیغات انجام شود.
ما همه می‌دانیم کشورمان در چه شرایط اقتصادی‌‌ای قرار دارد. در این شرایط، ما باید با دقت بیش‌تری کارمان را انجام بدهیم.
دیدارنیوز: این که یک فرد با داشتن مدرک لیسانس، خود را در حوزه آموزش تبلیغات اینترنتی و الکترونیکی استاد می‌داند و به صورتی رفتار می‌کند که مخاطبان شبکه‌های اجتماعی به او لقب استاد بدهند، آیا چنین رفتاری زنگ خطر نیست و کار به سمت و سوی همان کلاهبرداری کشیده نمی‌شود؟
- این که افرادی، عناوین اشتباه به خودشان اختصاص بدهند یا دیگران عنوانی به او بدهند و او تکذیب نکند، این کار خلاف است. ربطی هم به فناوری اطلاعات یا غیر آن ندارد. در رشته پزشکی نیز اگر یک پزشک عمومی، خودش را پزشک متخصص بداند، تخلف است.
دیدارنیوز: فرد جوان دیگری هم هست که خودش را استاد آموزش حوزه موفقیت و انگیزش می‌داند و وقتی می‌خواهد فقط دو نفر را نام ببرد که در ایران در حوزه موفقیت سرآمد هستند اسم خواهر خود را ذکر می‌کند که چند کتاب منتشر کرده است.
فقط یک مورد نیست و افراد زیادی سعی می‌کنند با بزرگ جلوه دادن خود از افراد حاضر در شبکه‌های اجتماعی درآمد کسب کنند.
- متاسفانه افرادی هستند که درباره خودشان غلو و اغراق می‌کنند. این کار درستی نیست و به اصطلاح غش در معامله است. وقتی فردی چیزی را ندارد ولی ادعا می‌کند آن را دارد، از نظر شرعی حرام است.
در حوزه آموزش اگر فردی بگوید چنین مهارت‌ها و چنین جایگاهی دارد اما نداشته باشد، خلاف است. کلمه استاد، کلمه بزرگی است و یک فرد در دانشگاه باید جایگاه علمی کسب کرده باشد تا به او استاد بگویند.
نکته مهم این است که شنونده باید عاقل باشد. مخاطبین باید در این زمینه دقت کنند و به قول معروف از هول حلیم، توی دیگ نیفتند.
اگر یک نفر بگوید فوق لیسانس قبول شده است کار بزرگی انجام نداده است. ما الان تعداد زیادی تحصیلکرده بیکار در مملکت داریم. من نمی‌دانم کانالی که 360 هزار عضو دارد آیا محتوای جالبی دارد یا نه. اصلاً ممکن است تعدادی از اعضای این کانال، فیک باشند و واقعی نباشند.
دیدارنیوز: حدود یک دهه است که شما در مقطع تحصیلات تکمیلی آکادمیک در حوزه فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک فارغ‌التحصیل شده‌اید و جزو اولین فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های داخل کشور در این رشته هستید.
با وجود افزایش استفاده از گوشی‌های موبایل هوشمند و شبکه‌های اجتماعی، شما چه توصیه‌هایی دارید که از طریق این امکانات جدید، کلاهبرداری و به دنبال آن آسیب‌های اجتماعی رخ ندهد؟
- منافع فناوری اطلاعات نسبت به مضرات آن، بیش‌تر است. اگر فناوری اطلاعات، حُسن نداشت اینقدر فراگیر نمی‌شد. پس حُسن‌هایی دارد که فراگیر شده و نیازهایی از جامعه و کشور را برطرف می‌کند.
مردم و کسب و کارها باید آگاهی خودشان را در این زمینه بالا ببرند و مطالعه کنند. ما نباید وارد هر سایت اینترنتی شویم و نباید هر ایمیلی را که برای ما می‌آید باز کنیم. چون ممکن است هرزنامه و اسپم باشد و اساساً بحث امنیت فناوری اطلاعات اهمیت دارد. با یک مقدار آگاهی، فناوری اطلاعات می‌تواند مشکلات کلاهبرداری را کم کرد. چون فناوری اطلاعات، شفافیت می‌آورد.