سفر اخیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین به استانبول، صدای روسیه را درآورد و چنین به نظر می‌رسد که حواشی این سفر، بر روابط ترکیه و روسیه، سایه بیندازد.
دیدارنیوز: اقدامات اخیر اردوغان، خشم کرملین را برانگیخته و ممکن است سفر آتی پوتین به آنکارا لغو شود.
یک پیام کوتاه رئیس جمهور اوکراین در بازگشت از سفر استانبول، موجب اعتراض شدید روسیه شد.
زلنسکی در داخل هواپیما در کنار ۵ فرمانده نظامی عکسی گرفت و آن را با چنین پیامی منتشر کرد: «ما از ترکیه به خانه بازمی گردیم و قهرمانان خود را با خود می‌آوریم».
این نظامیان، همان پنج فرمانده‌ای بودند که سال گذشته به مدت ۳ ماه از شهر ماریوپل و کارخانه فولاد آزوفستال دفاع کردند. آنان بر اساس توافق و با میانجی گری اردوغان، پس از اسارت به دست نیرو‌های روسیه، به ترکیه فرستاده شدند و قرار شد تا پایان جنگ، در آنجا بمانند. اما اردوغان دیروز تصمیم گرفت این فرماندهان را با زلنسکی به خانه بفرستد. چنین شد که روسیه به اقدام اردوغان واکنش نشان داد.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، ترکیه را به نقض توافق متهم کرده و اعلام کرد: «کسی به ما در این مورد اطلاع نداده است. طبق توافق، این افراد باید در ترکیه بمانند».
پسکوف، متلکی هم حواله آنکارا کرده و گفته است: «آنکارا به دلیل نشست ناتو که در هفته جاری برگزار می‌شود، می‌خواهد عواطف همبستگی خود را نشان دهد. پیداست که فشار زیادی بر ترکیه وجود دارد».
همزمانی این اتفاق مهم با چند رویداد سیاسی، نظامی و دیپلماسی، اهمیت فراوانی دارد. اردوغان در حالی فرماندهان اسیر را به خانه فرستاده که قرار است در نشست سران ناتو در لیتوانی حضور پیدا کند و نزد متحدین ناتو، خودی نشان دهد و اعلام کند که او تا چه اندازه برای اعضای ناتو، مفید و سودمند است!
همزمانی دیگر این موضوع، این است که اردوغان یک طرح و نقشه راه جدید برای صلح روسیه و اوکراین ترسیم و اعلام کرده که قرار است ماه آتی میلادی، در کاخ خود، میزبان پوتین باشد. اما کارشناسان می‌گویند، ممکن است حواشی سفر زلنسکی، بر روابط ترکیه و روسیه، سایه بیندازد.
یکی دیگر از پیامد‌های احتمالی اقدام اردوغان در آزادسازی ۵ فرمانده اسیر اوکراینی، این است که ممکن است این اقدام، پوتین را عصبانی کند و او حاضر نشود که قرارداد موقت آزادسازی صادرات غلات از دریای سیاه به مدیترانه را تمدید کند.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، روابط پیچیده‌ای داشته‌اند که گاه در مسیر تعامل و همکاری پیش رفته و گاهی نیز نشانه‌های جدی از اختلاف نظر را به نمایش گذاشته است.
انتقاد از رفیق بازی
یکی از انتقادات همیشگی مخالفین اردوغان، این است که او نهاد‌های رسمی کشور همچون وزارت امور خارجه را دور می‌زند و روابط خارجی را در محور رفاقت و «شخصی سازی» پیش می‌برد. این انتقاد در دوران زمامداری دونالد ترامپ با دُز بالایی مطرح شد و همه می‌گفتند، اردوغان با تصورات غلطی که در مورد رفاقت با ترامپ داشته، به سیاست خارجی کشورش لطمه زده و کاری کرده که واشنگتن، به آنکارا بی اعتنایی کند. همین انتقاد در مورد روابط اردوغان – پوتین نیز به نحوی دیگر مطرح شده است.
یکی از برجسته‌ترین زمینه‌های اختلاف بین پوتین و اردوغان، رویکرد متفاوت آن‌ها به درگیری در سوریه بوده است. روسیه حامی دولت سوریه و شخص بشار اسد بوده و کمک نظامی و حمایت دیپلماتیک خود را در اختیار دمشق گذاشته، اما اردوغان حتی در موضوع ادلب نیز نتوانسته انتظارات پوتین را برآورده کند.
پوتین بار‌ها به اردوغان توصیه کرده دست از حمایت سیاسی و نظامی از معارضین مسلح اسد بردارد، اما اردوغان، به این درخواست هم توجه نکرده است.
در مقابل، ترکیه از گروه‌های مخالف مختلف، از جمله آن‌هایی که علیه دولت اسد می‌جنگند، حمایت کرده است. این تفاوت اساسی در مواضع آن‌ها گاهی اوقات روابط آن‌ها را تیره کرده و منجر به درگیری مستقیم بین نیرو‌های مربوطه آن‌ها در سوریه شده است.
همچنین باید به این نکته اشاره کرد که مسئله کرد‌ها و تحرکات سیاسی و نظامی آن‌ها در شمال و شرق سوریه، یکی دیگر از مناقشات پوتین و اردوغان بوده است. روسیه رویکردی عمل گرایانه در قبال نهاد‌های اقماری پ. ک. ک داشته و اغلب با آن‌ها برای پیشبرد منافع خود در سوریه همکاری کرده، اما ترکیه با این رویکرد مخالف است.
اقدامات روسیه در دریای سیاه، بخشی دیگر از مشکلات است و الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ و درگیری‌های جاری در شرق اوکراین از نقاط اختلاف پوتین و اردوغان بوده است. در حالی که روسیه اقدامات خود در کریمه را مشروع می‌داند، ترکیه با جامعه بین المللی همراهی کرده و این الحاق را به عنوان مصداق نقض تمامیت ارضی اوکراین محکوم کرده است. ترکیه همچنین حمایت خود را از حاکمیت اوکراین اعلام کرده و بار‌ها به طور آشکار، از نقش روسیه در درگیری انتقاد کرده و پهپاد‌های خود را در اختیار زلنسکی گذاشته است.
این اختلافات در موارد متعدد، روابط دوجانبه آن‌ها را تیره کرده است.
مهم‌ترین ابعاد وابستگی ترکیه به روسیه عبارتند از:
۱. اهمیت تداوم صادرات گاز از طریق لوله ترک استریم از زیر آب‌های دریای سیاه به ترکیه و اروپا.
۲. سود‌های چند میلیارد دلاری پیمانکاران ترک در روسیه.
۳. وابستگی ۷ میلیارد دلاری بخش تورسیم ترکیه به سفر گردشگران روسی.
۴. اهمیت تداوم فعالیت مهندسین هسته‌ای روسی در نیروگاه آک کویوی ترکیه.
۵. درآمد‌های کلان صادرات ترکیه به روسیه.
۶. اتکای ترکیه به حمایت‌های پوتین در برخی سیاست‌های منطقه‌ای در قفقاز و آسیای میانه.
در پایان باید گفت، حفظ و توسعه روابط ترکیه با روسیه، برای اردوغان و تیم او از اهمیت حیاتی برخوردار است و عملاً، اقتصاد ترکیه به طور کامل به روسیه وابسته شده است. در نتیجه، بعید است که به خاطر برخی مسائل مرتبط با اوکراین، ترکیه به یک باره از روسیه دور شود.