۲۰۰ نوع بیماری خطرناک را بشناسیم

دیدارنیوز: بسیاری از این بیماری‌ها درمان پذیر هستند و در صورت تشخیص زودرس و درمان به هنگام احتمال بهبود بیمار وجود دارد.بیماری‌های زئونوز بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان در اصل از گروه باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها هستند. مهمترین بیماری‌های مشترک میان انسان و دام که در کشور ما دیده می‌شود، می‌توان به تب مالت، سالک، هاری، سیاه زخم، کیست هیداتیک و تب خونریزی دهنده کریمه کنگو اشاره کرد. از طرفی دیگر به دلایل مختلف، خطر ورود بیماری‌های دیگر مانند جنون گاوی، تب دره ریفت، آنفلوانزای پرندگان و... را نباید نادیده گرفت.

خطر بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان در ایران با وجود کشور‌های آلوده در همسایگی ما که برخی از آن‌ها از ثبات سیاسی لازم هم برای برخورداری از نظام سلامت مناسب محرومند، بیشتر است. جدا از وضعیت عمومی سلامت در کشور‌های همسایه، قاچاق دام از مرز‌های کشور‌های همسایه نیز موجب افزایش بیماری سیاه زخم در برخی مناطق مرزی کشور شده است. برای مقابله با بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان، واکسیناسیون دام و آزمایش از دام‌ها صورت می‌گیرد و در مواردی که لازم باشد حیوان‌های آلوده کشتار یا معدوم می‌شوند و برای کشتار آن‌ها به دامداران غرامت پرداخت می‌شود.

بیماری‌های قابل انتقال میان انسان و حیوان، فصل مشترک ۲ حرفه پزشکی و دامپزشکی است که از نظر حفظ سلامت و بهداشت جوامع انسانی و دامی دارای اهمیت بسزایی است. نام این دسته از بیماری‌ها نمایانگر مسوولیت مشترک و خطیری است که به طور مشترک به عهده پزشکان و دامپزشکان در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان این گونه بیماری‌هاست.

مهرداد حقیقی، دانشیار دانشگاه و متخصص بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی به مناسبت روز جهانی بیماری‌های زئونوز گفت: ششم جولای مصادف با ۱۵ تیرماه، سالگرد اولین تجویز واکسن هاری در سال ۱۸۸۵ توسط لوئی پاستور، به عنوان روز جهانی بیماری‌های مشترک انسان و حیوان یا زئونوز نامگذاری شده است.

وجود ۲۰۰ نوع بیماری زئونوز در جهان

این دانشیار گروه عفونی دانشگاه با اشاره به شناسایی ۲۰۰ نوع بیماری زئونوز در دنیا گفت: با توجه به شرایط اقلیمی، اکوسیستم و تنوع زیاد گونه‌های حیوانی، بیماری‌های مشترک انسان و حیوان در نقاط مختلف دنیا از گستردگی و شیوع زیادی برخوردار هستند.

حقیقی با توجه به آسیب‌های ناشی از این بیماری‌ها بر سلامت و بهداشت عمومی جامعه و زیان‌ها و بار اقتصادی وارده بر سیستم بهداشتی کشور‌ها تاکید کرد: کنترل این بیماری‌ها دارای اهمیت بسیار زیادی است.

به گفته وی در ایران نیز با توجه به تنوع بافت شهری و روستایی، اقلیم‌ها و شرایط زیست محیطی متفاوت، این بیماری‌ها از شیوع و اهمیت زیادی برخوردار هستند.

این دانشیار دانشگاه بیماری‌های زئونوز را عفونت‌هایی برشمرد که قابل انتقال از حیوان به انسان هستند و توسط باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها وحتی پارازیت‌ها به انسان منتقل شده و باعث بروز بیماری می‌شوند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه بیماری‌هایی نظیر تب مالت، تب کریمه و کنگو، سیاه زخم، سالک، توکسوپلاسموزیس، لپتوسپیروزیس، هاری و هیداتید را از جمله بیماری‌های مشترک انسان و حیوان عنوان کرد که هر ساله در کشور ما باعث درگیری تعدادی از افراد می‌شود و متاسفانه در برخی موارد نیز با مرگ همراه هستند.

وی با اشاره به افزایش احتمال بروز موارد تب کریمه کنگو در ایام عید قربان و ذبح غیر بهداشتی دام تاکید کرد که درصورت عدم رعایت استاندارد‌های لازم در زمان ذبح دام و مصرف گوشت غیرسالم احتمال بروز این بیماری وجود دارد.

حقیقی با اشاره به تاریخچه تب کریمه کنگو در ایران گفت: این بیماری برای اولین بار سال ۱۳۷۸ به طور رسمی و قطعی در کشور ما تایید و شناسایی شد.

وی با اشاره به انتقال تب کریمه و کنگو از دام آلوده به انسان و سرایت آن از انسانی به انسان دیگر گفت: علایم این بیماری یک تا سه روز بعد از نیش زدن کنه آلوده یا پنج تا شش روز بعد از تماس فرد با حیوان آلوده ایجاد می‌شود.

به گفته وی بیماری بعد از چند روز وارد مرحله خونریزی شده و در نهایت امکان دارد به فوت بیمار نیز منجر شود.

به گفته وی با استفاده از واکسیناسیون و سایر روش‌ها نیز برخی از بیماری‌های زئونوز قابل پیشگیری هستند.

حقیقی HIV را از جمله عفونت‌هایی برشمرد که در ابتدا به عنوان بیماری‌های زئونوز شروع شد و بعد به عفونت مختص انسان تغییر ماهیت داد.

به گفته وی برخی از این عفونت‌ها مانند ویروس ابولا و سالمونلوزیس قابلیت ایجاد همه گیری‌های عود کننده داشته و برخی دیگر نیز مانند ویروس کرونا قابلیت پاندمی شدن را دارا هستند.

۶۰ درصد بیماری‌های عفونی منشا حیوانی دارند

این متخصص بیماری‌های عفونی با اشاره به اینکه حدود ۶۰ درصد از بیماری‌های عفونی می‌توانند منشا حیوانی داشته باشند خاطرنشان کرد که درصد قابل توجهی از بیماری‌های نوپدید عفونی خاستگاه حیوانی دارند.

حقیقی با توجه به شیوع بالای این دسته از بیماری‌ها در جامعه، همکاری سازمان‌های مربوطه از جمله وزارت بهداشت، سازمان دامپزشکی، سازمان حفاظت محیط‌زیست و اصحاب رسانه در زمینه اطلاع رسانی، آموزش و کنترل این بیماری‌ها را ضروری دانست.

راه‌های سرایت بیماری‌های زئونوز

عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به راه‌های سرایت بیماری‌های زئونوز گفت: با توجه به این که عوامل بیماری‌زا، ناقلین و حیوانات مختلفی عامل انتقال و ایجاد این گروه از بیماری‌ها هستند، روش‌های سرایت بیماری نیز کاملا متفاوت و متنوع است.

حقیقی با اشاره به بی‌علامت بودن حیوان ناقل بیماری در بسیاری از موارد یادآور شد: اگر فردی در تماس با این حیوان آلوده قرار گیرد و اصول اولیه مراقبت‌های بهداشتی را رعایت نکند به این عفونت‌ها مبتلا می‌شود.

به گفته وی صاحبان برخی مشاغل بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های زئونوز قرار دارند که دامداران، کشاورزان، افراد شاغل در شالیزارها، فروشندگان و صاحبان حیوانات خانگی، کارکنان کشتارگاه‌ها، جنگلبان‌ها و کارکنان باغ وحش از آن جمله هستند.

عضو هیأت علمی دانشگاه به هموطنان هشدار داد: هر گونه تماس مستقیم و غیرمستقیم و بدون رعایت استاندارد‌های بهداشتی با حیوانات (اعم از وحشی، اهلی و پرندگان) و همچنین گزیدگی توسط برخی حشرات می‌تواند باعث ابتلا به این قبیل بیماری‌ها شود.

وی تماس با حیوان آلوده یا ترشحاتش، گازگرفتگی یا خراش توسط حیوان آلوده، مصرف گوشت، لبنیات و محصولات دامی آلوده، نوشیدن یا تماس با آب آلوده، مصرف سبزی‌های آلوده و گزیدگی توسط حشراتی مانند کنه را از جمله راه‌های انتقال بیماری‌های زئونوز عنوان کرد.

علایم بیماری

این متخصص بیماری‌های عفونی طیف علایم بالینی بیماری‌های مشترک بین انسان و دام را بسیار متغیر دانست که می‌تواند به صورت خفیف تا بسیار شدید مشاهده شود و حتی گاهی با مرگ ومیر همراه است.

حقیقی کودکان زیر پنج سال، افراد بالای ۶۵ سال، بیماران با نقص سیستم ایمنی و زنان باردار را از افرادی برشمرد که احتمال دارد به فرم‌های شدیدتر بیماری مبتلا شوند.

این متخصص بیماری‌های عفونی دانشگاه افزود: مثلا بیماری توکسوپلاسموزیس که توسط گربه منتقل می‌شود در افراد دارای سیستم ایمنی نرمال معمولا بی‌علامت و یا با علایم خفیف همراه است، اما در افراد مبتلا به نقص ایمنی می‌تواند باعث بروز مشکلات و عوارض خطرناکی شود.

به گفته وی در برخی عفونت‌های زئونوز نظیر هاری و تب کریمه و کنگو به دلیل ماهیت بیماری حتی در افراد با سیستم ایمنی نرمال نیز شدت و عوارض بیماری در حدی است که می‌تواند منجر به مشکلات جدی و حتی مرگ شود.

راه‌های پیشگیری

این دانشیار دانشگاه درخصوص روش‌های پیشگیری از این بیماری‌های گفت: برای برخی از این عفونت‌ها نظیر هاری واکسن مفید و با تاثیر مناسب وجود دارد که افراد در معرض خطر می‌توانند در زمان مقتضی و قبل از مواجهه با حیوانات واکسن را دریافت کنند.

وی با اشاره به نقش موثر رعایت اصول بهداشتی در پیشگیری از ابتلا به این عفونت‌ها افزود: شستن دست‌ها به خصوص پس از تماس با حیوانات و استفاده از پوشش مناسب نظیر دستکش هنگام تماس با حیوانات یا محصولات دامی می‌تواند در پیشگیری از ابتلا بسیار موثر باشد.

حقیقی، تهیه گوشت و محصولات دامی و لبنی از منابع مطمئن و مورد تایید سازمان‌های مسوول، طبخ مناسب مواد غذایی، شستن دقیق و مناسب میوه‌ها و سبزی‌ها را از جلمه راهکار‌های موثر در پیشگیری از ابتلا به بیماری عنوان کرد.

به گفته این دانشیار گروه عفونی دانشگاه، جلوگیری از گزیدگی توسط حشرات با پوشش مناسب و استفاده از حشره کش‌ها و رپلنت‌ها نیز می‌تواند در این زمینه بسیار کمک کننده باشد.

وی واکسیناسیون حیوانات و ویزیت ادواری آن‌ها توسط دامپزشکان را از نکات مهم و قابل توجه برای پیشگیری از ابتلا به این دسته از عفونت‌ها عنوان کرد.

حقیقی خاطرنشان کرد: بسیاری از بیماری‌های مشترک انسان و دام درمان پذیر هستند و در صورت مراجعه به موقع بیمار و تشخیص صحیح و شروع درمان مناسب، احتمال بهبود و برطرف شدن بیماری کاملا میسر می‌شود.