پس از چند ماه مذاکره محرمانه ایران و آمریکا در عمان، دیپلمات‌های دو کشور رسیدن به هر گونه توافق مشخصی را رد می‌کنند، ولی بخشی از دارایی‌های ایران آزاد می‌شود، آیا هنوز پشت پرده خبری است؟
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: چند ماهی است که تحرکات دیپلماتیک جمهوری اسلامی مقداری جدی‌تر شروع شده است. بزرگترین دستاورد دیپلماتیک نظام در دوره سید ابراهیم رئیسی توافق با پادشاهی عربستان سعودی بود. از آن تاریخ به بعد وزارت خارجه ایران دوره افتاد و امیرعبداللهیان تلاش دارد از طرق مختلف اعلام کند که در حال رسیدن به مراحل خوبی از تعامل با جهان هستیم. اما همانگونه که از این دولت انتظار می‌رفت، مقصد مقامات ایران کشور‌هایی است که عملا رفت و آمد به آن‌ها تاثیری بر شرایط عمومی ایران ندارند.
مهمترین و اصلی‌ترین مسئله خارجی ایران بحث مذاکرات با ایالات متحده آمریکا است که به اعتراف بسیاری از مطلعین آمریکایی و ایرانی، دو کشور از دو ماه پیش در عمان مذاکرات محرمانه‌ای داشته‌اند و ظاهرا به توافقاتی هم رسیدهاند به گونه‌ای که از ماه پیش بحث آزاد شدن منابع ایران در کشور‌های عراق و کره جنوبی با مجوز آمریکا مطرح شد و وزیر نفت هم در خبری اطلاع داد که بیش از ۱۰ میلیارد دلار از طلب‌های ایران از عراق را تحویل گرفته‌اند.
رهبری هم صبح دوشنبه ۲۱ خرداد ۱۴۰۲ بعد از بازدید از نمایشگاهی تحت عنوان «دستاورد‌های هسته‌ای در عرصه‌های کشاورزی، پزشکی و سلامت، صنعت، محیط زیست، آب و ساخت نیروگاه» و در جمع شماری از فعالان این عرصه و مسئولان هسته‌ای کشور فرمودند که توافق اشکالی ندارد، اما نباید زیر ساخت‌ها و تلاش‌های ما در صنعت هسته‌ای دست بخورد یا برچیده شوند (نقل به مضمون).
اما آنچه که از کلیت موضوع دریافت می‌شود این است که آمریکا به این آسانی حاضر نیست عینا به همان توافق گذشته بر گردد و موارد متعدد دیگری را هم روی میز گذاشته است و منابعی هم که آزاد شده گویا برای تشویق ایران برای رسیدن به توافق محکم‌تری است که عده‌ای آن را فرمول کم در برابر کم (the little-for-little) و گروهی آن را توافقات "موقت" ایران و آمریکا نامگذاری کرده‌اند. این اصطلاحات به واقعیت ماجرا نزدیک‌تر است، چون به تازگی منابعی از طلب‌های ایران آزاد شده است.
یکی از مقام‌های ارشد ایالات متحده آمریکا روز گذشته (دوشنبه) تصریح کرد که ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران در خصوص یک توافق موقت هسته‌ای با یکدیگر بحث و تبادل نظری نداشته‌اند. به این معنا که تا اینجای کار آمریکاهایی‌ها اصل مذاکرات و توافقات احتمالی با ایران را رد نکرده‌اند، فقط عنوان «توافق موقت» را تایید نمی‌کنند.
از سوی ایران هم «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز گذشته (دوشنبه) در کنفرانس خبری هفتگی خود، توافق موقت و ترتیبات جدید جایگزین برجام را تأیید نکرد و گفت: «دولت ایران هیچگاه میز مذاکره را ترک نکرده و برای انجام مذاکرات جدی و محتوایی به منظور به نتیجه رسیدن مذاکرات، آمادگی جدی خود را نشان داده است». خبرگزاری رویترز هم گزارش کرد، یکی از مقام‌های آمریکایی که خواست نامش فاش نشود، در ارتباط با برخی گزارش‌های رسانه‌ای مبنی بر مذاکرات واشنگتن و تهران در خصوص یک توافق موقت گفت: «هیچ گفت‌وگویی درباره توافق موقت وجود نداشته است».
هفته گذشته نیز سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید گزارش برخی رسانه‌ها در خصوص مذاکرات تهران و واشنگتن در خصوص توافق موقت را «اشتباه و گمراه‌کننده» توصیف کرده بود و تصریح کرده بود چنین گزارش‌هایی غلط است، اما احتمال گفتگو درباره چنین توافقی را رد نکرده بود.
طبق گزارش رویترز، این مقام آمریکایی با رد گزارش‌ها درباره گفت‌وگوی ایران و ایالات متحده درباره توافق موقت ادامه داد که در هر صورت، واشنگتن، اقداماتی که می‌تواند موجب بروز بحران شود، را «به ایران یادآوری کرده» و همچنین گام‌هایی را نیز که می‌تواند به بهبود جو میان دو کشور منتهی شود، نیز به اطلاع جمهوری اسلامی رسیده است.
وی در این باره توضیح داد: «ما برای آن‌ها (ایرانی‌ها) روشن کردیم که از چه اقدامات تنش‌زایی برای جلوگیری از بروز بحران خودداری کنند و باید برای ایجاد یک زمینه مثبت‌تر چه گام‌های تنش‌زدایی بردارند».
این مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود، حاضر به ارائه جزئیات بیشتر نشد، اما تصریح کرد که واشنگتن تمایل دارد شاهد همکاری بیشتر ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد. اظهارات این مقام آمریکایی در شرایطی مطرح شده است که کنعانی نیز روز گذشته در پاسخ به سؤال خبرنگاران در ارتباط با توافق موقت ایران و آمریکا گفته بود توافق موقت و یا ترتیبات جدید جایگزین برجام را تأیید نمی‌کنیم.
از اظهارات مقام‌های ایرانی بر می‌آید که آن‌ها بیش از همیشه به یک توافق با غرب نیاز دارند. این نیاز را به آسانی می‌توان در مانوری که رسانه‌های نزدیک به دولت بر گفت‌وگوی رئیسی با مکرون دادند، دید. البته کاخ الیزه در بیانیه‌ای اعلام کرد که در آن گفتگو، مکرون به رئیسی اولتیماتوم داده که ایران همکاری تسلیحاتی با روسیه بر علیه اوکراین را پایان دهد، مطلبی که دستگاه اطلاع رسانی دولت علاقه‌ای به بیان آن نشان نداد و فقط بر ۹۰ دقیقه گفت‌وگوی آقای رئیسی با مکرون تمرکز کردند.
بررسی رفتاری دولت رئیسی و نهاد‌های حاکمیتی در عرصه دیپلماسی نشان می‌دهد، هسته مرکزی و اصلی تصمیم در جمهوری اسلامی ایران هر گاه در مسئله اصلی خارجی به مشکلی بر می‌خورد، تحرکات دوربینی و سفر‌های خاصی را جایگزین آن می‌کند. بعد از سفر «هیثم بن طارق» سلطان عمان به تهران این امیدواری ایجاد شد که چند مسئله مهم ایران به مراحل پایانی خود نزدیک شده است و طبیعی بود که منتظر خبر‌های مشخصی باشیم. بازار هم نسبت به این سفر واکنش نشان داد و دلار، طلا و خودرو با کاهش چندباره قیمت روبرو شد.
اما نه؛ گویا هرگز نباید نسبت به هیچ نشانه‌ای خوشبین بود، چون سفر رئییس دولت سیزدهم به ونزوئلا بیانگر توقف در روند مذاکرات ایران و آمریکا است و از همان جنس رفتارهای دوربینی و سفر‌های ویترینی-تبلیغاتی است که مقامات دولت همیشه به آن تمسک جسته‌اند.
از تمام پیچ و خم‌های تحلیلی و گمانه‌های پیرامون موضوع برجام، آمریکا و موانع شناخته شده و نشده سر راه یک توافق پر سود برای همه که بگذریم، نباید این مهم که نظام جمهوری اسلامی هر روز به انتخابات مجلس و به فاصله اندکی از آن، به انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۴ نزدیک و مقطع مهمی محسوب می‌شود، را نادیده گرفت.
بیشتر کارشناسان و حتی مسئولان ایرانی به آسیب‌های ناشی از کاهش مشارکت مردم در دو انتخابات سال‌های ۹۸ و ۱۴۰۰ اذعان و اعتراف کرده‌اند و قطعا هسته مرکزی تصمیم گیری در نظام، نیاز به یک انتخابات بهتر در دوره‌های پیش رو دارد و رهبری هم تحت عنوان «انتخابات خوب» بر آن صحه گذاشتند.
این نیاز تا جایی جدی به نظر می‌رسد که محمود صادقی نماینده دوره دهم مجلس شورای اسلامی در یک یادداشت خود در شبکه‌های اجتماعی خبر داد که نهاد‌های امنیتی اخیرا نمایندگان ادوار مجلس را ترغیب و تشویق می‌کنند که آماده ثبت نام در انتخابات به عنوان نامزد دوره دوازدهم مجلس شوند، کاری در دوره‌های گذشته بر عکسش را شنیده بودیم، یعنی نمایندگان ادوار همیشه شاکی و گلایه‌مند بودند که چند ماه مانده به انتخابات، نهاد‌هایی با پیغام و پسغام و دیگر انحاء، به آن‌ها می‌رساندند که بهتر است در انتخابات ثبت نام نکنند؛ بنابراین دور از انتظار نیست که هر چه به انتخابات نزدیک می‌شویم، شاهد خبر‌های جدید و متفاوتی در حوزه روابط خارجی هم باشیم و همچنین بعید نیست طبق معمول در آستانه انتخابات خبر‌هایی در مورد اقتصاد، تولید و تجارت، مسکن و ... بشنویم. روشن است سید ابراهیم رئیسی که خود را برای چهار سال دوم ریاست جمهوری آماده می‌کند تلاش برای اقناع افکار و جامعه آماری رای دهنده نزدیک به خاستگاه خود را بیشتر کند. کما اینکه در یک ماه گذشته هر روز یک یا چند خبر جذاب در مورد مسکن، اجاره، وام مسکن، وام ودیعه، یارانه و ... منتشر می‌شود و این را می‌توان در راستای آماده شدن جناح حاکم، برای دو انتخابات آینده تحلیل و تفسیر کرد.