قله دماوند اثر طبیعی ملی ایران، سال‌هاست که مورد بی‌مهری قرار گرفته است. دماوند نشان غرور و ایستادگی ایرانیان در تاریخ، نخستین بار در کتیبه شاهپور و کتیبه‌های ساسانی نام دماوند آورده و به عنوان «ساتراپ دومباوند» از آن یاد شده است. شاعر بزرگ ایران ملک‌الشعرای بهار دماوندیه را برای این کوه سروده است، اما امروز با او رفتار درستی نداریم.
دیدارنیوز ـ از مهر ورود به قله دماوند ممنوع شده است، ممنوعیتی که برای کوهنوردان و دوستداران این کوه محدودیت بزرگی محسوب می‌شود. یکی از اعضای انجمن کوهنوردی درباره این موضوع به «آرمان» می‌گوید: ورود به دماوند یکی از کارهایی است که به نظرم بهتر است به صورت محدود انجام شود، یعنی ورود به قله دماوند را ممنوع نکنند، بلکه برای ورود کوهنوردان به آن محدودیت‌هایی را در نظر بگیرند. کوه دماوند و به خصوص ارتفاعات بالا و قله در سال‌های اخیر دچار آسیب‌های زیادی شده است، عباس محمدی درباره ظرفیت این منطقه توضیح می‌دهد: اینکه ظرفیت منطقه چقدر است، باید بحث شود. هر ساله خرداد تا مهر تعداد زیادی کوهنورد وارد دماوند می‌شود که از نظر ردپایی که گذاشته می‌شود و ظرفیت خاک به نظر می‌آید، بیش از ظرفیت دماوند است. وجود زباله چشمگیر است که جذابیت دماوند را تحت تاثیر قرار داده است. اداره محیط زیست آمل کاری انجام داد که تحت نظر اداره کل محیط‌زیست استان مازندران بود. کارگروهی سه سال است که برای صیانت از دماوند تشکیل شده است. کارگروه مناسبی که با حضور دوستداران دماوند، سازمان‌های مردم نهاد، انجمن دوستداران دماوند و انجمن کوهنوردان ایران که غیردولتی فعالیت خود را شروع کرد. چند نهاد دولتی مانند سازمان جنگل‌ها و مراتع و اداره محیط‌زیست هم در این گروه حضور داشتند. می‌خواهم بگویم این محدودیت زیر نظر کارگروه صیانت از دماوند انجام شده است. با اینکه به گفته این فعال محیط زیست افراد دلسوز در صدور ممنوعیت برای حضور در قله دماوند نقش داشتند، این طرح برای همه خوشایند نبود و مخالفان خود را داشت. محمدی می‌افزاید: طبیعی است که نظرهای موافق و مخالفی در این رابطه وجود داشت، چرا که این محدودیت می‌تواند مانع کوهنوردی شود و حق کوهنوردان را پایمال کند. این تصمیم تلنگری بود تا افرادی که از دماوند حفاظت می‌کند به نوعی به خودشان بیایند و کار خود را به صورت جدی‌تر ادامه دهند. در پی این قطعنامه انجمن کوهنوردان ایران و انجمن دوستداران دماوند جلسه‌ای با حضور رئیس فدراسیون کوهنوردی تشکیل دادند و قرار شد که ما تلاش خود را انجام دهیم تا در چند بند به توافق برسیم. برای مثال افرادی که می‌خواهند به دماوند بروند، حتما در باشگاه‌های کوهنوردی عضو باشند، در گروه‌های حداکثر 12 نفره به دماوند بروند و در هر گروه حتما یک مربی کوهنوردی و مسئول امداد و فردی فنی حضور داشته باشد تا فشار به دماوند کمتر شود. اجرای این تصمیم این برای خود کوهنوردان هم بهتر خواهد بود، چون حادثه و تلفات گروه‌های بیش از 12 نفر بیشتر است. دیگری اینکه از مسیرهای شناخته شده عبور کنند و توافق کردیم که تعداد مشخصی در پناهگاه دماوند رزرو انجام دهند که در سامانه فدراسیون ثبت شود و بعد به افراد اجازه ورود داده شود. در این چند نکته به توافق رسیده شد که تعداد مراجعان را محدود و ضابطه‌مند می‌کند. همچنین از مهر تاکنون گامی دیگر برداشته شد و امیدوارم در فدراسیون کوهنوردی و انجمن‌ها بتوانیم کاری کنیم که کوهنوردان بتوانند به‌درستی از دماوند استفاده کنند.
به قانون عمل نمی‌شود
آبان 97، دادستان عمومی و انقلاب شهرستان دماوند از تخریب 30 هکتار از ساخت و سازهای غیرمجاز در منطقه وادان دماوند خبر داده بود. حسن ابراهیمی‌بسابی توضیح داده بود: درباره وضع ساخت‌وسازهای غیرمجاز در دماوند، با توجه به اقداماتی که صورت گرفته، این موضوع روبه صفر است؛ اما بعضا مواردی انجام می‌شود که مطابق گزارش ضابطان قضائی دستور تخریب صادر می‌شود. به‌طور حتم جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز یکی از سیاست‌ها در شهرستان دماوند است و به‌طور قاطع و جدی با عوامل و متخلفان آن برخورد می‌شود. محمدی درباره ساخت‌وسازهای غیرمجازی که بارها میان کار متوقف شده است، می‌گوید: در دماوند چند روستاست که در آنها طرح هادی انجام می‌شود، یعنی محدوده ساختوساز برای هر روستا تعریف و مشخص شده است و مراتع و باغ های حوزه و محدوده مشخص دارند، اما این محدودیت‌ها زیرپا گذاشته می‌شود که علت آن را ضعف عملکرد ضابطان قانون می‌دانم. قانون وجود دارد، اما به آن عمل نمی‌شود. تعداد ضابط‌ها کم و بحث فساد اداری مطرح است که ماموران با دریافت نسبت و دوستی اجازه صادر می‌کنند. بنایی خلاف قانون ساخته می‌شود و عده‌ای چیزی به‌عنوان جریمه پرداخت می‌کنند و کار را پیش می‌برند که حق و حقوقی در پی دارد. قانون در کشور ما اجرا نمی‌شود و همیشه راهی برای دور زدن قانون وجود دارد. تا حالا چند بار بالاتر از محدوده روستا ویلا ساخته شده است. از طرف سازمان جنگل‌ها و مراتع تخریب شد. این روند را ضعف قانون می‌دانم که حساسیت کافی نسبت به طبیعت و سرمایه‌های بومی وجود ندارد. علاوه‌بر ساختمان‌هایی که بر بدنه دماوند ساخته می‌شود، راه‌ها و جاده‌ها ساختار این کوه را به هم ریخته است، این عضو انجمن کوهنوردان در بررسی جاده‌های کوه دماوند می‌گوید: مقداری از تخریب به دلیل راه‌های زیادی است که روی کوه‌ها از جمله دماوند ساخته شده است، این راه‌ها بدون هماهنگی با اداره راه و به صورت غیرضروری و سر خود ساخته شده‌اند. بحث دیگری داریم که این جاده‌ها و سازه‌ها به شکل طبیعی خود برگردد، یعنی اینکه جاده تخریب شود و مرتع از نو جان بگیرد، چون علاوه‌بر کوهنوردان، دام هم از طریق جاده‌ها با ماشین بالا برده و فشار زیادی به مراتع وارد می‌شود.
عوامل تهدیدکننده مانع ثبت جهانی هستند
معدن‌سازی دیگر عامل تهدید این اثر طبیعی ملی است، دوستداران محیط‌زیست تا به حال موفق به تعطیلی دو معدن در این کوه شده‌اند، اما معدن پوکه هنوز فعال است. محمدی با بیان اینکه معدن پوکه ساختمانی نوعی سنگ سبک در دماوند مشغول به‌کار است، توضیح می‌دهد: یک معدن باقی مانده که در ملک‌آباد کار می‌کند و روزانه تا 30 کامیون پوکه از این قسمت برداشته می‌شود که اثر غیرقابل جبرانی بر چشم‌انداز دماوند دارد و خواستیم حداقل از ارتفاع دو هزار و 200 متر به بالا فعالیت معدنی انجام نشود، این برای ثبت دماوند در میراث جهانی لزومی است، چون چند سالی است که دماوند به‌عنوان اثر طبیعی ملی ثبت شده و دنبال ثبت جهانی آن هستند. پوکه آن‌قدر هم صرفه اقتصادی ندارد. این یکی دیگر از عامل‌های تخریب دماوند است، معدن، ساخت و ساز، گردشگری ناپایدار و چرای دام چهار عاملی است که روی دماند اثر مضری دارد. در این باره مهرداد کتال محسنی، معاون فنی اداره کل محیط زیست استان تهران به نگرانی‌های بخش معدن در دماوند اشاره کرده بود: هم اکنون معادن متعدد در شهرستان فعالیت می‌کنند و بخش قابل توجهی از آنها در منطقه شکار ممنوع فعالیت می‌کنند که یکی از نگرانی‌های ما تخریب محیط‌زیست و منابع طبیعی است که امیدواریم معادن متروکه در شهرستان بازسازی و احیا شود و همچنین نظارت دقیق در این بخش صورت گیرد. به گزارش معدن نیوز، شهرستان دماوند دارای دو منطقه تحت مدیریت، دو اثر طبیعی ملی دریاچه تار و هویر و همچنین منطقه شکار ممنوع کوه سفید با حدود 111هزار هکتار است که در مجموع حدود 58 و نیم درصد از مساحت شهرستان دماوند جزو منطقه شکارممنوع و تحت مدیریت محیط‌زیست قرار دارد. در سازمان محیط‌زیست از سال 81 یا 82 از چهار هزار متر به بالای دماوند به عنوان اثر طبیعی ملی ثبت شده است، محمدی توضیح می‌دهد: همچنین سازمان میراث فرهنگی منطقه بالای دو هزار و 200 متر آن را به عنوان میراث ملی ثبت کرده است، اما این معدن‌ها از بالای 220 متر است. قوانین فقط روی کاغذ ثبت شده‌اند و چنین نیست که فکر کنید نگهبان یا ضابطی برای اجرای آن وجود داشته باشد. هیچ‌گونه اقدام یا فعالیت آموزشی برای مردم محلی و پرداختن به شیوه‌های صحیح چرای دام انجام نشده و اثر محسوسی در حفاظت از دماوند صورت نگرفته است. محمدی چرایی اینکه دماوند تاکنون ثبت جهانی نشده است، را وجود همین عوامل تهدید کننده می‌داند و می‌افزاید: البته پرونده ثبت را سازمان میراث فرهنگی تهیه می‌کند و به یونسکو می‌فرستد. هنوز از سازمان جهانی نگفته اند که برای ثبت این قله مشکلاتی وجود دارد، اما سازمان میراث فرهنگی می‌داند که اگر پرونده را به یونسکو ببرند آنها ثبت جهانی نمی‌کنند و برای اینکه هر سال فقط یک فرصت برای ثبت داریم، سازمان میراث فرهنگی چنین کاری نمی‌کند، چون می‌داند که این پرونده با توجه به راه‌هایی که ساخته شده، چرای بیش از حد دام، ساختوساز و معدن کاری رد می‌شود.
منبع: آرمان/ آیدین پورخامنه/۲۷ آبان ۹۷