در برنامه هجدهم "اصل ۲۷" با فیاض زاهد، استاد تاریخ، جامعه‌شناس و فعال سیاسی اصلاح طلب صحبت کردیم و دلایل بروز حوادث اخیر محور اصلی این گفت‌وگو بود.
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: برنامه اصل ۲۷ که چند ماهی است در قالب گفت‌وگو با استادان دانشگاه، صاحبان اندیشه و جامعه‌شناسان به تحلیل وقایع و حوادث اخیر می‌پردازد. در یکی دیگر از قسمت‌های پایانی فصل اول این برنامه، فیاض زاهد فعال سیاسی اصلاح طلب مهمان ما بود؛ او در این گفت‌وگو به موضوعات مهمی مانند ریشه تاریخی اعتراضات در ایران در سال‌های اخیر، رفتار حاکمیت در قبال اعتراضات و در نهایت اینکه چه سرنوشتی در انتظار جامعه است اشاره داشت و گفت: کاری که هواپیمای اوکراینی با جمهوری اسلامی کرد به مثابه نیروگاه چرنوبیل با شوروی بود و اگر در همان زمان سردار حاجی زاده مسئولیت قبول می‌کرد و استعفا می‌داد، چنین مسئولیت سختی به گردن جمهوری اسلامی نمی‌افتاد.
فیاض زاهد که سابقه نویسندگی را هم در کارنامه خود دارد و اخیرا هم کتاب "خاک سرد است" از او منتشر شده، قبل از شروع این گفت‌وگو درباره به تحریر درآوردن یک رمان دیگر در آینده نزدیک صحبت کرد و گفت: مضمون این کتاب هم شبیه کتاب "خاک سرد است"، خواهد بود.
ویدیوی این گفتگو را اینجا ببینید.
وقتی با او وارد گفت‌وگو شدیم ابتدا پرسیدم که شما در یکی از مصاحبه‌ها در سال ۹۶ به این اشاره داشتید که اعتراضات مردم ادامه خواهد داشت، آیا اعتراضات سال ۱۴۰۱ همان اعتراضاتی است که شما پیش بینی می‌کردید که گفت: «اولین بار وقتی به این موضوع اشاره کردم پیش از ۹۶ یعنی ۶ ماه قبل از ماجرای دی ۹۶ بود و همان زمان گفتم که صدای سیلاب می‌شنوم. ماجرای دی ۹۶ به تصمیم عده‌ای در مشهد برای زدن حسن روحانی انجام شد که پیامد‌های خودش را هم داشت.»
او اینطور ادامه داد که چند سال پیش وقتی سعید مدنی جامعه شناس سرشناس کشور از تبعید برگشت با هم به دیدار آقای خاتمی رفتیم و در آن دیدار همه آسیب‌های اجتماعی و بحران‌های اجتماعی پیشرو صحبت می‌کردند و من ساکت بودم وقتی آقای خاتمی سکوت من را دیدند گفتند که من هم اظهارنظر کنم و من فقط به بیان این جمله بسنده کردم که "نگرانم که دیگر صدای شما شنیده نشود" و زمانی من این جمله را گفتم که ایشان محبوبیت بیشتری داشتند.
زاهد که در حوزه جامعه شناسی هم دستی بر آتش دارد به این موضوع اشاره کرد که امروز به دلیل انجام مطالعات کمی و کیفی تا حدی میتوان حدس زد بضعی از فراینده‌ها از کجا و چگونه شروع می‌شود بنابراین حدسم این است که اردیبهشت یا خرداد سال ۱۴۰۲ موج دیگری از اعتراضات در کشور آغاز خواهد شد که می‌تواند عنوان‌های متفاوتی داشته باشد یا مقاومت اجتماعی یا خیزش یا جنبش با اسم دیگری.
این استاد تاریخ دوباره اتفاق‌های سال ۹۶ را مورد ارزیابی قرار داد و تاکید کرد: عده‌ای که تصور می‌کردند کاری که می‌کنند درست است قصد کردند که به اصطلاح حسن روحانی را بزنند و از آنجایی که زمینه برای شورش جدی وجود داشت شرایط از کنترل خارج شد. سال ۹۸ ماجرا عجیب‌تر بود و گستردگی ابعاد اعتراضات تنها مربوط به شهر‌های بزرگ نبود بلکه همه شهر‌ها حتی آن‌هایی که در سال ۵۷ هیچ نقشی در انقلاب نداشتند هم در جرگه معترضین قرار گرفتند؛ اینطور که تاریخ نشان می‌دهد انقلاب‌هایی مانند انقلاب ۵۷ بیشتر مربوط به اقشار متوسط جامعه است و عملا جامعه فقرا و اغنیا سهمی در آن ندارند. این روند در اعتراض‌های مختلف همین طور ادامه داشت تا آبان ۹۸.
او در توضیح بیشتر می‌گوید: از آنجاییکه این قیام و اعتراض‌ها خیلی جدی گرفته نشد گستره اعتراض‌ها به شهر‌های زیادی رسید و نتیجه آن کشته شدن عده‌ای از مردم بود که برخی آمار آن را ۲۵۰ نفر و شبکه‌هایی مانند شبکه رویتزر ۱۵۰۰ نفر اعلام کردند و همه این اتفاق‌ها در فاصله زمانی کوتاه اتفاق افتاده است.
فیاض معتقد است که جمهوری اسلامی که امروز می‌بینیم خروجی انقلاب اسلامی در سال ۵۷ نیست، زیرا آن‌ها بیرحمانه در اعتراضات اخیر معترضین را سرکوب کردند هر چند که گفته شد قرار نبود دست به خشونت بزنند، اما در نهایت ۵۰۰ کشته و کور شدن عده زیادی از معترضین داغی را به دل همه گذاشت که تا ابد فراموش نمی‌شود.
این فعال سیاسی اصلاح طلب این را هم اضافه می‌کند که در سال ۹۸ حاکمیت بخش عمده‌ای از حامیان خود را از دست داد و این یک خطای استراتژیک بود و شرایط را برای ادامه روند قبلی پیچیده کرد و نکته‌ای که وجود دارد این است که جمهوری اسلامی ملک الطوایفی اداره می‌شود و همه بخش‌های آن به دلیل حضور برخی افراد و اظهار نظرهایشان قابل کنترل نیست و هر جا یک نفر وجود دارد که تصمیم می‌گیرد.
این استاد تاریخ، برخورد جمهوری اسلامی پس از اعتراض‌ها با مردم را مورد نقد قرار می‌دهد و می‌گوید: وقتی آمار کشته شده‌ها ۵۰۰ نفر باشد و سی هزار نفر هم زندان یعنی که مردم دیگر از چیزی نمی‌ترسند پس صحبت‌هایی مبنی بر مسدود کردن حساب بانکی و کارت ملی اشتباه بزرگتری است که نباید اتفاق بیفتد.