کودک همسری یکی از آسیب‌های اجتماعی محسوب می‌شود که بنا بر اظهار نظر روانشناسان آن را می‌توان مصداق صریح کودک آزاری نیز دانست. به‌طور کلی کودک همسری می‌تواند محرومیت‌های بسیاری، چون بازماندن از تحصیل، طی نکردن دوران کودکی به صورت عادی و موارد دیگری را برای کودک به همراه داشته باشد.
دیدارنیوز ـ گفتني است امروزه به رغم وجود قوانين هنوز شاهد ازدواج كودكان در سنين پايين هستيم كه اين مهم خود بيانگر اين مساله است كه قوانين موجود در اين رابطه از ضوابط اجرايي لازم برخوردار نيست. همچنين قدرت فرهنگ ها و باورهاي رايج در جامعه بيشتر و قوي تر از قوانين موجود است، از اين‌رو مي‌توان اظهار کرد كه تغيير دادن فرهنگ ها مي تواند راهكار مناسبي براي مقابله با پديده كودك همسري باشد.
آنچه مسلم است دلايل متعدد را مي توان در بروز اين پديده دخيل دانست. هر چند مهم ترين آن مسائل فرهنگي است، چرا كه طبق تحقيقات به‌عمل آمده بسياري از خانواده هايي كه كودكان خود را در سنين پايين مجبور به ازدواج مي كنند، تنها تحت تاثير و اجبار فرهنگ هاي رايج مجبور به انجام اين كار مي شوند، چرا كه اگر از اين هنجارهاي اجتماعي پيروي نكنند، به‌طور حتم از سوي جامعه طرد خواهند شد و انگ‌زني نسبت به آنها صورت مي گيرد. از آنجا كه اين فرهنگ ها بيشتر در مناطق كوچك و بسته رايج است، به‌طبع ادامه زندگي براي افرادي كه بخواهند از فرهنگ هاي رايج تابعيت نكنند سخت می‌شود. از اين‌رو جامعه‌شناسان بر این باورند كه تنها راه حل موثر براي اين دسته از افراد تغيير دادن فرهنگ ها و الزام به پيروي از خرده فرهنگ هاي جديد است. يكي ديگر از دلايل اصلي ازدواج كودكان در سنين پايين را مي‌توان در نامناسب بودن شرايط اقتصادي افراد جست وجو كرد، چرا كه در بسياري از موارد ازدواج در سنين پايين تنها به‌دليل شرايط نامناسب اقتصادي خانواده صورت مي گيرد، تا جايي كه حتي در برخي از موارد خانواده ها كودك را در ازاي بدهي كه دارند، به عقد طلبكار خود در مي آورند تا از اين طريق هم بدهي خود را تسويه كرده باشند و هم اينكه به‌دليل شرايط نامناسب اقتصادي افراد تحت سرپرست خود را كاهش دهند. بدسرپرستي كودكان را مي توان در زمره ديگر دلايل رواج پديده كودك همسري عنوان كرد، چرا كه طبق آمار موجود بسياري از افراد تنها به‌دليل اعتياد والدين يا نداشتن سرپرست و بد سرپرست دختران مجبور به ازدواج در سنين پايين مي كنند تا از اين طريق هم سرپرستي براي كودك انتخاب كرده باشند و هم اينكه از انجام مخارج كودك شانه خالي كنند. اين در حالي است كه انجام اين كار به مثابه پاك كردن صورت مساله است، چرا كه تبعات منفي اين ازدواج ها به مراتب بيشتر و وسيع تر از زندگي كودكان با والدين بدسرپرست است.
بررسي آسيب هاي كودك همسري
ازدواج كودكان در سنين پايين با آسيب هاي اجتماعي بي شماري همراه است، چرا كه در اين نوع ازدواج فرصت زندگي از كودك گرفته مي شود كه اين خود مشكلات عديده اي را براي كودك، جامعه و خانواده به همراه خواهد داشت، از اين‌رو در ادامه به برخي از آسيب هاي اجتماعي پديده كودك همسري مي‌پردازيم. يكي از مهم ترين آسيب هاي اجتماعي ازدواج كودكان در سنين پايين را مي توان در افزايش يا رواج خشونت در سطح جامعه يا خانواده دانست چرا كه ازدواج در سنين پايين باعث سركوب شدن هيجانات و احساسات كودك خواهد شد كه اين مهم خود مي تواند در بلندمدت حس خشم را در فرد زنده كند تا جايي كه فرد نسبت به خود، خانواده و حتي جامعه حس خشم را دارد. استرس نيز يكي ديگر از آسيب هاي اجتماعي پديده كودك همسري شناخته شده است، چرا كه روانشناسان بر اين باور هستند كه ازدواج در كودكي مي تواند موجب استرس و ترس شود كه اين مهم در بيشتر موارد تا پايان عمر با فرد همراه خواهدبود. هر چند بايد يادآور شد كه استرس و ترس خود مقدمه افسردگي در افراد است. به این معنا افرادي كه در سنين پايين مجبور به ازدواج مي شوند به افسردگي مبتلا مي شوند، چرا كه در بيشتر موارد از زندگي يا شرايط خود احساس رضايت ندارند. خودكشي يا خودسوزي را مي توان در زمره ديگر پيامدهاي منفي ازدواج زودهنگام قرار داد، چرا كه طبق آمار موجود امروزه بخش قابل توجهي از افرادي كه اقدام به خودكشي يا خودسوزي در استان هايی همچون ايلام، سيستان و بلوچستان و كردستان تنها به‌دليل ازدواج كودكان در سنين پايين است. خيانت يكي از بارزترين پيامدهاي منفي ازدواج در سنين پايين است، چرا كه در بسياري از موارد زوجين از زندگي خود راضي نيستند يا اينكه به‌دليل عدم تمكين همسر خود به اين كار روي مي آورند. افزايش آمار طلاق نيز يكي ديگر از جدي ترين آسيب هاي اجتماعي پديده كودك همسري است، چرا كه بنابر بررسي هاي صورت گرفته بيش از نيمي از ازدواج هايي كه در سنين پايين صورت مي گيرد محكوم به شكست و در نهايت طلاق است كه البته طلاق خود بسترساز بسياري از مشكلات اجتماعي می‌شود. پيامدهای بارداري در سنین پايين بايد توجه داشت كه بنابر اظهارنظر پزشك زنان، بارداري در سنين پايين مي‌تواند خطرات بسياري را متوجه كودك و مادر كند، چرا كه بارداري در سنين پايين افزايش سقط جنين، باردار ی هاي سخت، زايمان زودرس يا افزايش تولد نوزادان كم وزن را افزايش مي دهد. از اين‌رو بسياري از پزشكان ازدواج در سنين پايين را به هيچ‌وجه توصيه نمي كنند.
بررسي قوانين موجود درباره ازدواج كودكان
طبق ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است، با استناد به اين ماده قانون مي توان گفت كه سن ازدواج رسمي در ايران براي دختران 13 سال و پسران 15 سال است. حال اين سوال مطرح مي شود كه آيا يك دختر 13 ساله توانايي انجام وظايف زندگي و مسائل زناشويي را دارد؟ آيا ازدواج در اين سن ضايع كردن يا نديده گرفتن حقوق كودك نيست؟ در پايان بايد خاطرنشان كرد كه افزايش آمار پديده كودك همسري در كشور مي تواند چهره نامناسبي از ايران به ديگر كشورها نشان دهد. بنابراین انتظار مي رود، مسئولان امر با فرهنگسازي،آموزش يا مطلع كردن افراد از عواقب اين گونه ازدواج ها مانع از انجام آن شوند.
منبع: آرمان/شهرام محمدپور/۲۶ آبان ۹۷