در شرایطی که جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ از امروز آغاز می‌شود، موضوع بحث‌برانگیز و جنجالی حق پخش بازهم به تیتر رسانه‌ها تبدیل شده؛ در حالی که گفته می‌شد صداوسیمای جمهوری اسلامی حق پخش مسابقات را خریداری کرده، اما نام ایران و سازمان صداوسیما در جدول پخش و حق‌پخش مسابقات جام‌جهانی مندرج در سایت فیفا نیست.
دیدارنیوز: جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر در حالی از امروز آغاز خواهد شد که حرف و حدیث‌ها درباره میزبانی مسئله‌دار قطر که به ۱۲ سال پیش بازمی‌گردد، تمام نشده است.
روزنامه هم‌میهن نوشت: درست چند روز قبل سپ بلاتر، رئیس سابق فیفا طی مصاحبه‌ای پشیمانی خود از اعطای میزبانی به قطر در سال ۲۰۱۰ را اعلام، همچنین گفته بود روسای جدید فیفا بعد از سال ۲۰۱۵ باید میزبانی را از کشور قطر در خاورمیانه پس می‌گرفتند. میزبانی عجیب قطر فقط به تلاش و پرداخت رشوه برای کسب میزبانی ختم نمی‌شد و حاشیه‌های مختلفی ازجمله ورود و اسکان تماشاگران و گردشگران خارجی، موجی از اعتراضات را در بعضی کشورها به وجود آورده است.
حق‌پخش در اختیار چه شبکه‌هایی است؟
میزبانی قطر و مشکلات آن فقط به اسکان و موضوع ورود تماشاگران محدود نمی‌شود و به‌دست آوردن حق‌پخش تلویزیونی و پخش در نقاط دنیا هم مورد بحث بوده است. طبق پیش‌بینی‌ها، گروه «بین‌مدیا» یا همان «بین‌اسپورت» که شبکه‌ای اصالتا قطری محسوب می‌شود، انحصار پخش و اعطای حق‌پخش را در اختیار دارد. البته شبکه فاکس آمریکا در کنار گروه مدیا، فدراسیون بین‌المللی فوتبال فیفا هم رایت یا حق‌پخش را در اختیار دارند و برای فروش آن ازطریق تلویزیون، رادیو و حتی اینترنت از ژانویه ۲۰۲۰ کار خود را آغاز کرده بودند، اما باتوجه به میزبانی کشور قطر، انحصار حق‌پخش به‌صورت رسمی بعد از نهاد فیفا در اختیار شبکه متمول قطری است.
هفته گذشته سازمان صوت و تصویر فراگیر ساترا طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد، باتوجه به خرید حق‌پخش بازی‌های جام‌جهانی از شبکه «بین‌قطر»، پلتفرم‌ها و رسانه‌ای دارای مجوز با استفاده از قاب شبکه سه و به‌صورت «آی فریم» می‌توانند مسابقات را پخش کنند. رسانه‌های دارای مجوز از نظر ساترا به «آی پی تی وی»هایی که از سال ۹۵ مجوز دریافت کردند اطلاق می‌شود. طی این اطلاعیه ساترا اعلام کرد، بقیه رسانه‌های داخل کشور ایران حق‌پخش رویداد جام‌جهانی را ندارند.
نام صداوسیما نیست
اولین خبر در مورد خرید حق‌پخش دقیقه نودی توسط سازمان صداوسیما را سفیر ایران در دوحه اعلام کرد. اما نکته عجیب در این مورد حضور نیافتن نام ایران و سازمان صداوسیما در جدول پخش و حق‌پخش مسابقات جام‌جهانی مندرج در سایت فیفاست که فقط حق‌پخش حوزه تلویزیون (نه اینترنت) در قلمرو کشور ایران و آن هم فقط در اختیار «بین‌اسپورت قطر» است. با بررسی جدول شبکه‌های پخش‌کننده مسابقات جام‌جهانی قطر می‌توان آمار دقیق‌تری از شبکه‌هایی که رسما «حق پخش» مسابقات را خریداری کرده‌اند به‌دست آورد. در برخی از این کشورها، بیش از یک شبکه حق‌پخش این مسابقات را خریداری کرده است؛ برای مثال در اروگوئه پنج شبکه، در ژاپن و پرتغال چهار شبکه و در کشورهایی، چون آلمان، کره‌جنوبی و اسپانیا هرکدام سه شبکه این رقابت‌ها را خریداری کرده‌اند.
درمورد حق‌پخش صداوسیما، اما شرایط چگونه است؟ برخلاف المپیک ۲۰۲۰ توکیو در تابستان سال قبل که نام سازمان صداوسیما و اختیار توزیع و اجازه پخش تلویزیونی به رسانه ملی اعطا شده بود و تیم رسانه‌ای و خبرنگاری با در اختیار داشتن استودیو و «باکس گزارش» در کشور ژاپن حضور پیدا کردند، اما در مورد جام‌جهانی حتی گزارشگران ایران برخلاف دوره‌های قبل در دوحه قطر حضور نخواهند داشت. درواقع هر سه مسابقه تیم‌ملی ایران مقابل انگلیس، ولز و آمریکا با گزارشگران ایرانی داخل کشور گزارش خواهد شد؛ اتفاقی که در جام‌های جهانی قبلی اصلا رخ نداده بود. به‌طور مثال جواد خیابانی با حضور در فرانسه مسابقات تیم‌ملی را در جام‌جهانی ۱۹۹۸ گزارش کرد. عادل فردوسی‌پور با حضور در کشور آلمان توانست هر سه مسابقه ایران در جام‌جهانی ۲۰۰۶ را با حضور در ورزشگاه گزارش کند. همچنین مزدک میرزایی در جام‌جهانی ۲۰۱۴ نیز با حضور در کشور میزبان، مسابقات شاگردان کی‌روش را به راحتی گزارش کرد. این‌بار شرایط، اما کمی متفاوت است. همچنین پیمان یوسفی نیز گزارشگری ایران در جام‌جهانی ۲۰۱۸ را با حضور در ورزشگاه و باکس اختصاصی شبکه سه گزارش کرده بودند. پیش‌تر نیز دولت قطر ویزایی برای خبرنگاران ایران‌اینترنشنال در ایام جام‌جهانی صادر نکرد، همچنین شبکه بی‌بی‌سی فارسی نیز طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد، خبرنگارانش را به قطر نخواهد فرستاد. البته بسیاری از خبرنگاران ایرانی داخل ایران نیز که می‌توانستند به‌عنوان خبرنگاران آزاد در این جام‌جهانی حضور داشته باشند هم درخواست‌شان از سوی فیفا بی‌پاسخ ماند تا این جام را از دست بدهند.
ادعای خرید حق‌پخش از کجا آمد؟
با این اوصاف باید پرسید سازمان صداوسیما با چه اسنادی ادعای داشتن حق‌پخش انحصاری جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر را دارد که حتی نام این سازمان در سایت رسمی فیفا وجود ندارد و برای حضور رسانه‌ای در قطر به‌عنوان کشور نزدیک در خلیج فارس و کشوری که برای دادن مجوز و ویزا مشکل خاصی ندارد، به در بسته خورده است. بسیاری عقیده دارند حضور نیافتن گزارشگران ایرانی در کشور قطر و گزارش زنده در ورزشگاه‌ها به‌خاطر کنترل کردن برخی اعتراض‌ها روی سکوهاست، اما واقعیت این است که مجوز حضور گزارشگران ایرانی باتوجه به نخریدن حق‌پخش تلویزیونی، در کشور قطر محقق نشده است.