جزییاتی از توافق احتمالی؛ از ۲۱ تضمین کتبی تا خروج آنی ۱۷ بانک از تحریم

دیدارنیوز: حدودا ۲ هفته از پایان مذاکرات ۵ روزه برجامی در وین و بازگشت هیأت‌های ایرانی، آمریکایی و نماینده اتحادیه اروپا به پایتخت‌های خود می‌گذرد و در این مدت متن پیشنهادی پیش‌نویس توافق از سوی جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به پایتخت‌های برجامی ارسال شد تا طرفین نظرات رسمی خود را نسبت به این متن ارائه کنند.

در این میان آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها زودتر از آنچه تصور می‌شد متن مورد نظر را مورد موافقت قرار دادند و همه منتظر واکنش و پاسخ ایران به این متن پیش‌نویس بودند که ایران نیز شامگاه دوشنبه هفته گذشته پاسخ مکتوب و رسمی خود را به جوزب بورل ارائه کرد. پاسخی که تنها چندین ساعت پس از ارائه آن‌ها به این مقام ارشد اتحادیه اروپا از سوی رسانه‌های غربی مورد گمانه‌زنی و بحث قرار گرفت. این در حالی است که به قرائت بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان دغدغه‌های ایران در چند حوزه خلاصه شده و به احتمال فراوان در پاسخ داده شده نیز این دغدغه‌ها مورد توجه قرار گرفته است. نکته نخست بحث تضمین‌هاست که ایران بسیار روی آن تاکید دارد. آنطور که گفته می‌شود ایران خواهان ضمانت بلندمدت (حداقل ۴ سال) است؛ اما آمریکایی که ضمانت یکساله را مطرح می‌کنند و اختلافات در این مورد همچنان وجود دارد.

مساله دیگر بحث رفع تحریم‌هاست که ایران خواهان رفع تحریم‌های غیر برجامی که در زمان ترامپ وضع شده است؛ اما آمریکایی‌ها می‌گویند که صرفا تحریم‌های مرتبط با برجام را برخواهند داشت. نکته سوم نیز بحث PMD است که ایران خواهان بسته شدن کامل این پرونده و پیگیر نشدن آن از سوی آژانس است؛ اما آمریکایی‌ها هنوز موضع مشخصی در این خصوص اتخاذ نکرده‌اند. آنچه مسلم است ایران تاکنون قدم‌های سازنده برای رسیدن به یک توافق خوب و احیای برجام را برداشته و اکنون نوبت آمریکایی‌هاست که از خود انعطاف نشان دهند و با بررسی هر چه سریع‌تر پاسخ ایران و پذیرش آن شرایط را برای احیای برجام فراهم کنند. مواضع طرفین تاکنون به نحوی بوده که جدیت در دستیابی به توافق در همه طرف‌ها دیده شده، اما اینکه این جدیت در نهایت به بار نشیند و توافقی حاصل شود مستلزم رویکرد‌های سازنده‌تر و انعطاف بیشتر غربی‌هاست.

جزئیات توافق احتمالی

طی روز‌های اخیر گمانه‌زنی‌های بسیاری در خصوص محتوای پاسخ ایران درباره متن پیش‌نویس ارائه شده مطرح شد و بسیاری از رسانه‌ها نیز از نگاه خود مسائل مختلفی را مطرح کردند که اغلب با اتکا به منابع مطلع یا آگاه غربی به طرح نظرات و دیدگاه‌های خود می‌پرداختند. در همین راستا نیز پایگاه خبری مستقل The Cradle مستقر در لبنان مدعی شده منابع مطلعی جزییات توافق احیای برجام و رفع تحریم‌ها را به دست آن‌ها رسانده‌اند.

بر اساس ادعای این پایگاه خبری به نقل از منبعی آگاه، سکو‌های سانتریفیوژ‌ها از بین نمی‌روند و اتصالات و برق آن‌ها جمع‌آوری می‌شود که قابلیت بازسازی ایران را به زیر یک سال می‌رساند و نوعی تضمین است. این پایگاه همچنین مدعی شد ۲۱ تضمین کتبی برای رفع نگرانی‌های ایران در توافق وجود دارد. در صورت موافقت واشنگتن با این توافق نهایی، اجرای آن طی مراحلی انجام خواهد شد که اولین مرحله آن امضای توافقنامه توسط همه وزرای امور خارجه درگیر در پایتخت اتریش خواهد بود. در همان روز، ایالات متحده سه فرمان اجرایی دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا برای خروج از برجام را لغو خواهد کرد.

بر همین اساس از این مرحله به بعد در توافق فرصتی ۶۰ روزه است که طی آن ایران با فروش نفت به کشور‌های غربی و دسترسی به دارایی‌های بلوکه شده خود در خارج از کشور، مشروعیت و عملکرد توافق را آزمایش خواهد کرد. در میان چندین نکته دیگر، ضمانت‌ها شامل بیانیه‌ای از سوی جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و نامه‌ای رسمی است که باید توسط آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه تهیه شود. منابع می‌گویند که این شرایط شامل اجازه دادن به ایران برای ادامه تحقیق و توسعه برای برنامه انرژی هسته‌ای خود به مدت ده سال و درخواست فروش اورانیوم مازاد این کشور است. تحریم‌ها علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به قوت خود باقی خواهد ماند، با این حال، این تحریم‌ها دیگر شامل «شرکت‌های شریک» که با سپاه وارد معامله می‌شوند، نخواهد شد. همچنین علاوه بر این موارد، اگر آمریکا مجددا تصمیم به خروج یکجانبه از این توافق بگیرد، فرصتی سه سال و یک ماهه به شرکت‌های خارجی داده می‌شود که مشمول تحریم‌ها نشوند.

در همین جهت خبرآنلاین نیز در خبری به شرح جزئیات اجرایی توافق در ۱۲۰ روز پرداخته و آورده است که این جزئیات شامل «خروج آنی ۱۷ بانک از تحریم»؛ «پرداخت غرامت به ایران درصورت خروج مجدد آمریکا از برجام که بیشتر بصورت نمادین در توافق نهایی آورده شده است»؛ «روز اول ابطال سه فرمان اجرایی ترامپ که توسط بایدن اجرا خواهد شد»؛ «قابلیت فروش ۵۰ میلیون بشکه نفت ذخیره شده طی ۱۲۰ روز اول و بعدا تا روزی ۲.۵ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی»؛ «لغو تحریم ۱۵۰ موسسه ازجمله ستاد اجرایی طی چند مرحله» و «آزادسازی ۷ میلیارد دلار در کره بلافاصله با آغاز فرایند احیایی برجام» می‌شود. حال باید دید که چه میزان از این اطلاعات رسما تایید خواهد شد.

بی‌اعتنایی به تندرو‌ها

در شرایطی که در داخل کشور همه مقامات و مسئولان به لزوم دستیابی به توافق خوب با رعایت خطوط قرمزو منافع ملی تاکید دارند؛ هستند برخی افراد یا بعضا جریاناتی که هنوز هم مخالف هر گونه توافق یا تعامل با غرب باشند. اما بسیاری دلسوزان و چهره‌های سیاسی که همواره منافع ملی را در نظر می‌گیرند نسبت به این مسائل همواره واکنش نشان داده و می‌دهند. در همین راستا روز گذشته نایب رئیس سابق مجلس طی نامه‌ای به رئیس جمهور خواستار بی اعتنایی به تندرو‌ها شد. علی مطهری در نامه به آیت‌ا... رئیسی نوشته است: «انتظار از جناب‌عالی به عنوان رییس‌جمهور این است که از طریق شورای عالی امنیت ملی این معضل را حل کنید، همان‌طور که مقام رهبری حل این معضل را به عهده شما و این شورا گذاشتند. نیاز به شجاعت و بی‌اعتنایی به شعار‌های گذشته عده‌ای است که برجام را خیانت می‌دانستند.» وی تصریح کرد: «شجاعانه و بی‌اعتنا به فضای احساسی برخی تندروها، از این شرط صرف‌نظر کنید و با بازگشت به برجام، اقتصاد کشور را از وضع ناهنجار موجود نجات دهید.»

به بررسی پاسخ ایران ادامه می‌دهیم

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا عنوان کرد که بازخورد واشنگتن در رابطه با پاسخ ایران به متن نهایی توافق وین را مستقیما با اتحادیه اروپا به اشتراک می‌گذارد. ند پرایس، در کنفرانسی خبری گفت: موضع دولت کنونی اسرائیل بر سر توافق با ایران آشکار است. همه ما به خوبی با این مواضع آشنایی داریم و آن‌ها به طور مداوم به ما یادآور می‌شوند. شرکای اسرائیلی موضع رسمی خود در قبال توافق با ایران را تغییر نداده‌اند. وی ادامه داد: جای شک نیست که ما اختلافات تاکتیکی با شرکای اسرائیلی بر سر برجام داریم، اما ما متحد هستیم. ما باور داریم که دیپلماسی که متمرکز بر بازگشت متقابل به پایبندی‌های برجامی - که طی آن ایران تحت نظارت و راستی‌آزمایی قرار می‌گیرد - باشد، موثرترین روش برای رسیدن به این هدف است. پرایس در رابطه با واکنش آمریکا به پاسخ ایران و به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا در مذاکرات وین اظهار کرد: بررسی اظهارات ایران درخصوص پیشنهاد اتحادیه اروپا ادامه دارد.

حمید شجاعی - روزنامه آرمان ملی