در روزهای پایانی فصل اخیر لیگ برتر فوتبال ایران اخبار و تصاویر نگران‌کننده‌ای درباره وضعیت ورزشگاه آزادی و ایمنی آن منتشر شد. آیا خطر نابودی، استادیوم آزادی را تهدید می‌کند؟
دیدارنیوز ـ شقایق آسیایی: استادیوم آزادی برای هواداران فوتبال حاوی خاطرات چند نسل است. تونل‌های آن به خودش گریه‌های زیادی را دیده که بعضی از سر شوق و بخشی از آنها از عمق ناراحتی بوده است. در آستانه فصل جدیدی فوتبال سوال اینجاست که آیا ما باید با این استادیوم زیبا خداحافظی کنیم یا همچنان می‌شود دوباره در آن خاطره ساخت؟
استادیوم آزادی هم مثل هر بنای دیگری پس از سال‌ها که از ساخت آن می گذرد نیاز شدید به تعمیر و نگهداری دارد. سوال اینجاست که وقتی ما مشغول شادی و پایکوبی روی سکوهای آن هستیم باید در انتظار فاجعه باشیم و هر لحظه ممکن است اتفاقات پلاسکو و متروپل در آزادی هم تکرار شود؟! بررسی‌های ما پاسخی به این پرسش است.
نزدیک به نیم قرن از ساخت استادیوم آزادی گذشته و هواداران فوتبال از قدمت این ورزشگاه بزرگ و زیبا باخبرند. پس از قهرمانی استقلال در لیگ ۲۱ام تصاویر زیادی از خرابی سکوهای آزادی و پس از آن از قسمت‌های پایین استادیوم دست به دست شد تا هوادارن فوتبال دچار ناامنی ذهنی شوند و این سوال به وجود بیاید که شاید برای فصل آینده استفاده از استادیوم آزادی خطرناک باشد و اگر پاسخ مثبت است آیا ما جایگزین مناسبی برای آن داریم تا دربی معروف تهران و بازی‌های تیم ملی را در آن برگزار کنیم. آیا استادیومی وجود دارد که این خیل هواداران مشتاق را در خودش جای دهد.
علاوه بر این، طبق گفته مسئولان سازمان لیگ، بحث حضور زنان در استادیوم هم مطرح است و اگر بخواهیم صریح باشیم آیا سکوهای آزادی امنیت جانی هواداران را تامین می کنند؟
برای پاسخ ابتدا با مسئولان ورزشگاه آزادی تماس گرفتیم. آنها البته گلایه هایی داشتند و عنوان کردند ماه‌هاست برای ترمیم و بازسازی بخش‌هایی از استادیوم اعم از سکوها، تاسیسات و غیره از وزارت ورزش درخواست کمک کرده‌اند، اما مبلغ بالای برآورد بازسازی استادیوم در شرایط فعلی اقتصادی مانع از اجرای بازسازی شده است: مبلغی حدود ۱۰۰۰میلیارد تومان!
شاید در نگاه اول این مبلغ عجیب و دور از ذهن باشد، ولی زمانی ارزش واقعی و صرفه اقتصادی چنین هزینه‌ای مشخص می شود که یک کارشناس و خبره در حوزه مهندسی سازه نظر خود را اعلام کند.شاپور طاحونی، پژوهشگر ایرانی و استادیار دانشگاه امیرکبیر که کتابهای زیادی در مورد سازه نوشته و اتفاقا مهندس ناظر استادیوم آزادی نیز هست، در مورد این بنا می گوید: «به جرات می‌توانم بگویم روی استادیوم آزادی نمی توان قیمت گذاشت. در نظر داشته باشید که در حال حاضر ساخت استادیوم در شهر تهران، غیرممکن است و اگر بخواهیم چنین کاری انجام دهیم باید حداقل ۲۰۰ کیلومتر بیرون از پایتخت این کار را انجام دهیم که اساسا این نیاز را نقض می‌کند.»
طاحونی که در سال ۹۵ کار ساخت ورزشگاه فولاد آرنای اهواز را با گنجایش ۲۶ هزار نفر انجام داده به عنوان یک مثال ساده برای ساخت ورزشگاه و هزینه‌های آن، گفت: «از سال ۹۵ ما ورزشگاه فولاد را با ۲۰۰ میلیارد تومان در طی ۵ سال ساختیم، ولی اگر بخواهیم همین ورزشگاه را با تورم امروز بسازیم باید بیشتر از ۱۰۰۰ میلیارد تومان در آن هزینه کنیم!»
از نظر قدمت، شخصیت و اعتبار در افکار عمومی شاید بتوان استادیوم آزادی را با استادیوم ومبلی لندن مقایسه کرد، ورزشگاهی که نمونه اول آن بیش از یک قرن پیش ساخته شد. استادیوم ومبلی لندن ورزشگاه اختصاصی هیچ یک از تیم‌های لندنی نیست اما بازی‌های مهم ملی و قاره‌ای در آن برگزار می‌شود و میزبان سنتی برخی مسابقات خاص نیز هست. تاتنهام در سال ۲۰۱۶ در ومبلی میزبان حریف‌های اروپایی خود بود و این تیم توانسته رکورد حضور تماشاگران را به عنوان میزبان در دیدار برابر بایرلورکوزن بشکند. در آن بازی ۸۵ هزار و ۵۱۲ نفر در این ورزشگاه حضور داشتند. ظرفیت این ورزشگاه در نمونه جدیدش ۹۰ هزار نفر است و پس از نوکمپ قرار می‌گیرد. با این که سازه نخستین این ورزشگاه بارها بازسازی شد اما در سال ۲۰۰۷ نسخه جدید آن در همان محل ومبلی قدیم ساخته شد. در نسخه جدید ومبلی طاق جدیدی به آن اضافه شده که جزو چشم اندازهای شهر لندن محسوب می‌شود. ضمن اینکه در ورزشگاه جدید همه صندلی‌ها به گونه‌ای در کنار هم قرار گرفتند که فضای کافی برای پاهای تماشاگران داشته باشد. در این طراحی جدید تک‌تک جایگاه‌ها مانند جایگاه اختصاصی است. در ورزشگاه خاص لندن، آمار برخی از امکانات رفاهی عجیب است. در این ورزشگاه ۲۶۱۸ سرویس بهداشتی، ۴۷ فروشگاه، ۲۶ هزار و ۱۶۴ آسانسور ، ۳۰ پله برقی، هشت رستوران، ۶۸۸ جایگاه برای سرو نوشیدنی و غذا و ۹۸ آشپزخانه وجود دارد. شاید در ذهنتان این سوال به وجود بیاید که با صرف چه هزینه ای یک ورزشگاه قدیمی به روز و قابل استفاده شده است، ۷۰۰ میلیون پوند، برابر با ۲۶ هزار میلیون تومان!
شاید در ذهنتان این سوال پیش بیاید که اصلا چرا باید یک چنین مبالغی هزینه شود و شاید بهتر باشد تا در استادیوم آزادی را ببندیم. دکتر طاحونی در این مورد می گوید: «هزینه ای که صرف تخریب یک چنین بنایی می‌شود به مراتب بیشتر از بازسازی آن است ضمن اینکه بعد از ساخت هر پروژه عمرانی با اهمیت مثل مجتمع‌های ورزشی، تجاری و بیمارستانی بحث بازدید دوره‌ای و تامین و نگهداری برای حفظ کیفیت آن الزامی است.»
علاوه بر آن تمام پروژه‌هایی در این ابعاد با توجه به طول عمر و تغییر برخی نیازها و کاربری‌ها و هماهنگ سازی با استانداردهای روز دنیا در بازه زمانی بلند مدت نیاز به تعمیرات اساسی دارند. بدیهی هست که اگر تامین و نگهداری در زمان خودش صورت نگیرد، این بازه‌های زمانی کوتاه‌تر می شود.
آخرین بازسازی ورزشگاه آزادی به فینال لیگ قهرمانان آسیا باز می گردد که ۳ سگمنت یا قطاع و بخشی از سرویس‌های بهداشتی مورد بررسی قرار گرفت. اتاق‌های رختکن و میکسد زون و اتاق کنفرانس‌ها هم دستی به سر و رویشان کشیده شد، ولی ورزشگاه آزادی تا پیش از این مسابقه، سال‌های زیادی نیازمند نوسازی بوده و بخش‌هایی از این ورزشگاه برای سال‌ها هیچ عملیاتی را به خود ندیده بود. الزامات کنفدراسیون فوتبال آسیا برای برگزاری فینال لیگ قهرمانان باعث شد که عملیات نوسازی ورزشگاه در زمان تعیین شده از سوی این سازمان، انجام شود.
یادمان نرود پس از جام جهانی ژاپن و حالا قطر که میزبانی آن به کشورهای آسیایی داده شده، سطح توقعات فیفا وAFC بالا رفته و استانداردها هم نسبت به سال ۱۹۷۴ که ورزشگاه آزادی ساخته شده متفاوت است. به طور مثال باید نورافکن‌های قدیمی (روی برجک) تغییر کند، موتورخانه‌ها بررسی شود، هر ۳۶ قطاع بازسازی و مقاوم‌سازی شود و حتی بخشی از صندلی‌های ورزشگاه نصب مجدد شود و سرویس‌های بهداشتی نیز کاملا بازنگری شود. ورزشگاه نیاز به کف‌سازی دارد و همانطور که خبرنگاران می‌دانند به خاطر ترک‌هایی که سقف جایگاه خبرنگاران دارد و در هنگام بارش باران، آب به جایگاه سرازیر می‌شود و بازسازی این اتاق از اولویت‌های اول است.
مهندس طاحونی در این مورد گفت: «پیش از این ما موفق شدیم سه سگمنت را بازسازی کنیم ولی هر ۳۶ سکو نیاز به بازسازی دارند، ما گفتیم ۱۰۰۰ میلیارد ولی با ۶۰۰ میلیون هم می توان این کار را انجام داد و این بازسازی شامل بخش‌های زیادی از استادیوم می‌شود. حتی در این پیشنهاد، مسقف شدن و به روز شدن بخش‌های معماری را هم دیده‌ایم. طبق تجربه ای که داشتیم برای این کار نیازی به تعطیلی ورزشگاه نیست و ما می توانیم در طول فصل هم این پروژه را انجام دهیم و با کشیدن فنس در بخشی از استادیوم کار پیش می‌رود، فقط روزهای بازی باید دست از کار بکشیم.»
در تحقیقی که در بارسلونای اسپانیا صورت گرفته مشخص شد که بر اساس قانون ژئوفیزیک، زمانی که هواداران فوتبال مشغول کوبیدن پای‌شان روی سکوها هستند تکانه‌هایی بین ۵/۲ تا ۸/۲ ریشتر به وجود می‌آورند. سوال اینجاست که آیا همین رفتار با حضور ۱۰۰ هزار نفر در آزادی، خطرساز است؟ ناظر استادیوم آزادی معتقد است که حداقل فعلا اتفاق خطرناکی نمی‌افتد: «پیش از انقلاب یک بار مهندسان فرانسوی به ایران آمدند و تیرهای فوقانی ورزشگاه را تقویت کردند و تمامی این فیلم‌هایی که از سکوها منتشر شده مربوط به بخش نازک‌کاری آن است. حتی ترَک‌هایی هم که وجود دارد فاجعه‌آمیز نیست چون سازه اصلی استادیوم آزادی، بتنی و ضد‌زلزله است و تمام این موارد قابل بازسازی است.»
البته نباید فراموش کرد که بازسازی عمرانی باید در زمان مناسب و مقتضی خود انجام شود تا خرابی‌های کوچک، اتفاقات فاجعه‌بار بعدی را به بار نیاورد و خطرهای بالقوه امروز به فاجعه بالفعل تبدیل نشوند.