خانم النا دوهان، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امر بررسی آثار منفی تحریم‌ها، قصد دارد در سفر ۱۱ روزه خود به کشورمان تاثیر مخرب تحریم‌ها بر مردم ایران تا تاثیر تحریم‌ها را بر حقوق بشر و حقوق شهروندی در ایران بررسی کند.
دیدارنیوز: «آلنا دوهان»، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امر بررسی آثار منفی اقدامات قهری یکجانبه، به جمهوری اسلامی ایران، سفر خواهد کرد.
این سفر که به درخواست خانم النا دوهان از ۱۸ اردیبهشت به مدت ۱۱ روز انجام خواهد شد، فرصتی است برای آشنایی گزارشگر ویژه سازمان ملل در "امور تحریم‌های قهری و یکجانبه" با تاثیر مخرب تحریم‌ها بر مردم ایران تا تاثیر تحریم‌ها را بر حقوق بشر و حقوق شهروندی در ایران بررسی کند.
دوهان در این راستا، دیدار‌های مختلفی را با نمایندگاه دستگاه‌های دولتی، بخش خصوصی و سازمان‌های غیردولتی انجام خواهد داد. گزارشگر ویژه همچنین از برخی مراکز نیز بازدید می‌کند.
شورای حقوق بشر سازمان ملل در سال ۲۰۱۴ سازوکار گزارشگر ویژه بررسی آثار منفی اقدامات قهری یکجانبه بر بهره مندی افراد از حقوق بشر را طی قطعنامه‌ای به تصویب رساند. کشور‌های غربی هر سال به این قطعنامه رای مخالف می‌دهند.
آلینا دوهان قرار است جمع‌بندی تحقیقات و نتایج سفر خود را به ایران، در قالب یک گزارش به پنجاه‌ویکمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل که در سپتامبر ۲۰۲۲ برگزار می‌شود، ارائه دهد.
وی فردی بسیار مصمم، حرفه‌ای و دارای روحیه تعامل بسیار بالا است. از هنگام انتصاب در سپتامبر ۲۰۲۰، به رغم شرایط برخاسته از پاندمی کووید-۱۹ از کشور‌های قطر، ونزوئلا و زیمباوه بازدید کرده است.
در وبینار‌ها و مصاحبه‌های مطبوعاتی بسیاری شرکت کرده و تعامل قوی با رسانه‌ها و نهاد‌های مدنی و سایر کارشناسان ملل متحد دارد.
النا دوهان، پس از انتصاب، در مارس ۲۰۲۰، در نخستین بیانیه عمومی خود در ۳ آوریل ۲۰۲۰، پس از همه‌گیری کرونا از دولت‌ها به طور جدی درخواست کرد تا تمامی تحریم‌هایی که مانع پاسخ‌های بشردوستانه دولت‌های تحت تحریم در شرایط همه‌گیری کووید- ۱۹ برای حفظ زندگی جمعیت خود می‌شود، لغو، تعلیق یا محدود نمایند.
در این بیانیه به دولت‌های تحت تحریم ایران، ونزوئلا، کوبا، سوریه و یمن اشاره نموده و بر لزوم کمک‌های بشردوستانه تأکید می‌کند.
در اولین گزارش خود به اجلاس ۴۵ شورای حقوق بشر، رویکرد و "اولویت‌ها و نقشه راه" خود را برای انجام این دستورکار اعلام می‌کند. دوهان تعیین وضعیت حقوقی حاکم بر نظام تحریم‌ها برای به حداقل رساندن پیامد‌های انسانی ناشی از اعمال آن‌ها را وجهه همت خود قرار داده است.
از جمله اهداف اعلامی وی، در این گزارش به شرح زیر است:
- شناسایی و ارزیابی تأثیر منفی اقدام‌های قهری یکجانبه در برخورداری از حقوق بشر در شرایط اضطراری از جمله بحران بهداشتی فعلی برخاسته از همه گیری کووید-۱۹
- تحلیل و نظام مندکردن اصطلاحات رایج مربوط به دستورکار و برنامه‌های ارزیابی قانونی بودن شکل‌های مختلف از تحریم‌های اعمالی از سوی دولت‌ها و سازمان‌های بینالمللی بدون یا فراتر از مجوز شورای امنیت
- تجزیه و تحلیل دقیق امکان استفاده از مکانیسم‌های جهانی و منطقه‌ای موجود برای حمایت از حقوق کسانی به طور نامطلوبی تحت تأثیر تحریم‌های یکجانبه قرار گرفته‌اند
- بررسی گسترش مقوله‌ها و تعداد اهداف تحریم‌ها و تمرکز بر اثر انواع مختلف تحریم‌ها بر تمامی مقوله‌های حقوق بشر، شامل حقوق جمعی و مسئولیت حمایت و دلایل قانونی تحریم‌های اعمال شده علیه اشخاص و نهاد‌های غیردولتی
- بررسی ایجاد یک سیستم شفاف و جامع کنترل، حذف از فهرست، احیای حقوق، جبران خسارت و پرداخت غرامت تحت نظارت سازمان ملل و احیای موقعیت سازمان ملل متحد به عنوان سیستم متمرکز کنترل استفاده از هرگونه اقدام اجباری (فشار) که مطابق با منشور ملل متحد و اصول بنیادین حقوق بینالمللی اتخاذ می‌شود.
همکاری با دولت ها، نهاد‌های ملل متحد، سازمان‌های بین المللی و منطقه‌ای و جوامع مدنی
دوهان در گزارش اخیر در سپتامبر ۲۰۲۱، بررسی و ارزیابی کلی از مفهوم، ویژگی‌ها و وضعیت حقوقی تحریم‌های یکجانبه را ارائه میدهد. این گزارش همچنین مبانی حقوقی، ویژگی‌ها و قانونی بودن تحریم‌های اعمالشده بر اشخاص حقیقی و غیردولتی را پوشش میدهد. همچنین اعمال تحریم‌های فراسرزمینی را مورد بررسی و نقد قرار میدهد.
در گزارش به اجلاس ۴۵ شورای حقوق بشر و ۷۵ مجمع عمومی در بند‌های متعددی آثار تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را ترسیم کرده است.
گزارشگر ویژه در بیانیه ۱۸ اکتبر ۲۰۲۱ اعلام می‌کند تبعیت بیش از حد از تحریم‌های آمریکا به حق سلامتی ایرانیان آسیب زده است. خانم دوهان به همراهمی جمعی از کارشناسان ملل متحد در بیانیه اخیر خود به تبعیت بیش از حد از شرکت‌های تجاری از تحریم‌های آمریکا و تأثیر منفی بر برخورداری حقوق بشر و مسئولیت شرکت‌ها در رعایت حقوق بشر بر اساس اصول راهنمای حقوق بشر و تجارت تاکید کرده و تصریح می‌کند که چگونه تبعیت بیش از حد از تحریم‌های آمریکا به توانایی بیماران ایرانی برای برخورداری از حقوق انسانی خود، به ویژه حقوق سلامت، عاری از درد جسمی و روانی، رفتار غیرانسانی آسیب می‌رساند، تأکید می‌کند.
در این بیانیه ۵ کارشناس ملل متحد شامل اقدامات قهری، اعدام‌های فراقضایی شکنجه، همبستگی بین المللی، سلامت مشارکت کرده اند، در حالی که گزارشگر ویژه کشوری ایران جاوید رحمان مشارکت نکرده است. در حالی که چنین برخوردی برخلاف رویه گزارشگر ویژه کشوری در مشارکت با کارشناسان ملل متحد در صدور بیانیه علیه ایران بود است.
در ۲۲ اکتبر ۲۰۲۰، گزارشگر ویژه در نشست مجازی با نمایندگان ۱۶ کشور گروه همفکر (از جمله ایران) که توسط نمایندگی دائم چین در سازمان ملل متحد در ژنو برگزار شد، شرکت کرد و درمورد آثار منفی تحریم‌های یکجانبه صحبت کرد.
در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۰، گزارشگر ویژه به عنوان میهمان ویژه در نشست مجازی اقدامات قهری یکجانبه و تأثیرات آن‌ها در پرتوی همه گیری کووید-۱۹ که توسط نمایندگی‌های دائمی کوبا، ایران و ونزوئلا مستقر در وین، برگزار شد، شرکت کرد. این رویداد با حضور ۶۰ شرکتکننده از ۳۷ کشور برگزار شد. گزارشگر در مثال‌های متعدد تحریم‌های یکجانبه علیه ایران، ونزوئلا، سوریه، کوبا و اقدامات غیرقانونی آمریکا به ویژه در اعمال فراسرزمینی قوانین ملی خود، اعمال تحریم‌های ثانویه و جلوگیری از دریافت وام‌های اضطراری و توسعه‌ای برای مبارزه با کووید-۱۹ از بانک جهانی و صندوق بین المللی پول توسط کشور‌های مورد هدف تحریم از جمله ایران، کوبا، سودان را مورد نقد و چالش قرار داد.
بازدید‌های کشوری
بازدید از قطر
دوهان اولین بازدید کشوری خود را از قطر در نوامبر ۲۰۲۰ انجام داد. گزارشگر ویژه از ۱ تا ۱۲ نوامبر ۲۰۲۰ از قطر بازدید کرد. با طیف گسترده‌ای از مقامات دولتی، نمایندگی‌های دائم و نمایندگان دانشگاه ها، موسسات تجاری، آژانس‌های سازمان ملل متحد و جامعه مدنی و همچنین با قربانیان نقض حقوق بشر ملاقات کرد.
گزارشگر از کاهش اقدامات محدودکننده در ژانویه ۲۰۲۱ و از سرگیری روابط دیپلماتیک بین قطر و چهار کشور تحریم کننده یکجانبه بحرین، مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی استقبال کرد.
گزارشگر با گردآوری واقعیت‌ها و اطلاعات، آثار منفی که اقدامات قهری بر حق‌های بشری برجای گذاشته است ترسیم نموده است. در فرآیند توصیف، گزارشگر به اقدامات مستقیم اعمال شده از سوی چهار کشور علیه قطر و آثار و پیامد‌های آن اشاره می‌کند.
از نظر گزارشگر، تدابیر محدودکننده اعمال شده علیه قطر در دوره بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ به‌عنوان «اقدامات قهری یکجانبه» تلقی می‌شوند، چرا که توسط کشور‌هایی بدون دستور شورای امنیت طبق ماده ۴۱ منشور ملل متحد اتخاذ شدهاند. گزارشگر از اینکه اقدامات یکجانبه با رعایت الزامات بنیادین حقوقی توسط چهار کشور مطابقت نداشته، ابراز نگرانی می‌کند و میگوید این اقدامات بر حقوق مردم ساکن در قطر و سایر افراد فراتر از قطر تأثیر منفی گذاشته است.
گزارشگر ویژه همچنین تاکید می‌کند که هرگونه اقدام یکجانبه‌ای که توسط شورای امنیت مجاز نیست یا فراتر از مجوز آن است، تنها باید در انطباق کامل با حقوق بین الملل، مطابق با اصول اساسی حاکمیت قانون، از جمله قانونی بودن، مشروعیت، انسانیت و تناسب، با در نظر گرفتن رویکرد احتیاطی در مورد تأثیر انسان دوستانه اتخاذ شوند.
بازدید از ونزوئلا
گزارشگر از ۱ تا ۱۲ فوریه ۲۰۲۱ از این کشور بازدید کرد و درصدد ارزیابی تأثیر تحریم‌های یکجانبه اعمال شده توسط تعدادی از دولت‌ها و سازمان‌های بین المللی در زمینه حقوق بشر بر ونزوئلا برآمد.
گزارشگر در گزارش خود نشان میدهد که چگونه تحریم‌های بخشی بر صنایع نفت، طلا و معدن، محاصره اقتصادی، مسدود کردن دارایی‌های بانک مرکزی، تحریم‌های هدفمند اعمال شده علیه ونزوئلا و اتباع و شرکت‌های کشور‌های ثالث و تبعیت بیش از حد بانک‌ها و شرکت‌های کشور‌های ثالث باعث شده بحران اقتصادی و اجتماعی موجود تشدید شده و آثار مخربی بر کل جمعیت، به ویژه آن‌هایی که در فقر زندگی می‌کنند، زنان، کودکان، سالمندان، افراد دارای معلولیت یا مبتلا به بیماری‌های تهدید کننده حیات یا مزمن و جمعیت بومی برجای گذاشته است. هیچ قشری از جامعه نیست که متأثر نشده باشد. او توصیه می‌کند که این تحریم‌ها که عمدتاً به نام حقوق بشر، دموکراسی و حاکمیت قانون اعمال شدهاند، لغو شوند، زیرا این تحریم‌ها این اصول، ارزش‌ها و هنجار‌ها را تضعیف می‌کنند.
گزارشگر در چارجوب حقوق بین الملل، غیرقانونی بودن تحریم‌های یکجانبه از سوی آمریکا را ترسیم کرده است. به غیرقانونی بودن تحریم‌های فراسرزمینی اشاره کرده است.
در نگاه کلی باید گفت که گزارش، ترسیمی جدی از وضعیت آثار تحریم‌ها بر ونزوئلا با تأکید بر مسئوولیت مداری دول مرتبط از جمله آمریکا است.
بازدید از زیمبابوه
گزارشگر از ۱۷ تا ۲۸ اکتبر ۲۰۲۱ از زیمبابوه بازدید کرد و گزارش مقدماتی خود را نیز ارائه نمود که این گزارش هنوز نهایی نشده است.
گزارشگر از دولت زیمبابوه به دلیل فراهم آوردن شرایط مناسب بازدید قدرانی کرده است.
گزارشگر آثار تحریم‌ها را بر ابعاد مختلف حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بررسی نموده است.
گزارشگر در ارتباط با تحریم‌های اعمالشده علیه اشخاص حقیقی و حقوقی در زیمبابوه و همچنین تحریم‌های ثانویه و رعایت بیش از حد گسترده بانک‌ها و شرکت‌های کشور‌های ثالث، اظهار نگرانی در مورد تطابق آن‌ها با استاندارد‌های حقوقی بین المللی میپردازد.
گزارشگر ویژه تحریم‌های هدفمند یکجانبه موجود را به عنوان یک "اقدام تنبیهی" حداقل ناقض تعهدات ناشی از اسناد جهانی و منطقه‌ای حقوق بشر میداند که بسیاری از این قواعد، دارای ماهیت آمره هستند.
گزارشگر ویژه به آثار تحریم‌های هدفمند علیه مقامات عالی دولتی و آثار آن بر بحران بخش‌های اقتصادی تأکید می‌کند.
گزارشگر ویژه اعمال صلاحیت فراسرزمینی در وضع تحریم‌ها را مطابق حقوق بینالملل غیرقابل توجیه میداند و اینکه خطرات ناشی از تبعیت بیش از حد را افزایش میدهد.