آزوف استال دارای هزارتویی ۲۴ کیلومتری از تونل‌ها و معابر زیرزمینی است که به مدافعان اوکراینی آن اجازه می‌دهد آزادانه برای دفع حملات روسیه جابجا شوند. اوله ژدانوف، کارشناس نظامی اوکراین، در این باره می‌گوید: «این مجتمع منطقه وسیعی را در بر می‌گیرد و اوکراینی‌ها می‌توانند از طریق تونل‌های زیرزمینی به سرعت مکان خود را تغییر دهند.» جاستین کرامپ، کارشناس نظامی و امنیتی در بریتانیا، می‌گوید: «[کارخانه فولاد] پناهگاه‌های هسته‌ای و تونل‌های متعدد دارد و در واقع برای جان به در بردن از یک جنگ اتمی ساخته شده است.»
دیدارنیوز: برای بیش از یک ماه است که کارخانه فولاد آزوفستال در شهر بندری ماریوپول تحت محاصره نیرو‌های روسی قرار گرفته است، با این حال و علیرغم حملات زمینی و هوایی پی‌در‌پی مهاجمان این آخرین نقطه از شهر که در اختیار نیرو‌های اوکراینی قرار دارد هنوز سقوط نکرده است.
در پی ناکامی سربازان روسی در گرفتن کارخانه و چندین بار اولتیماتوم بی‌نتیجه برای تسلیم شدن نظامیان اوکراینی، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به ارتش این کشور دستور داده است حلقه محاصره به دور این کارخانه چنان تنگ شود «که حتی یک مگس هم نتواند از آن عبور کند».
تقاضا‌ها برای تخلیه غیرنظامیان که در این مکان گرفتار شده‌اند بار‌ها از سوی مجامع بین‌المللی مطرح شده، با این حال روسیه به سختی اجازه تخلیه از این مکان را داده است و نیرو‌های نظامی اوکراین همچنان در این منطقه سنگر گرفته‌اند و از زمین گذاشتن سلاح‌ها خودداری می‌کنند.
اما چگونه این محل کوچک توانسته تا این حد مقاومت کند؟
مجتمع آزوف استال برای اولین بار در سال ۱۹۳۳ به بهره‌برداری رسید و یکی از بزرگترین کارخانه‌های فولاد اروپا به شمار می‌رود.
علت تاسیس این کارخانه تلاش اتحاد جماهیر شوروی برای سرمایه‌گذاری در زمینه صنایع راه‌آهن و کشتی‌سازی بود. در پی تصمیم به احداث، مجموعه عظیمی از انبارها، خطوط راه‌آهن داخلی و کوره‌های صنعتی در مساحتی نزدیک به ۱۱ کیلومتر مربع در امتداد ساحل ماریوپل و در عرض رودخانه مرکزی شهر طراحی و ساخته شدند.
کار این کارخانه در جریان جنگ جهانی دوم و در سال ۱۹۴۱ زمانی که آلمان نازی ماریوپول را اشغال کرد متوقف شد. با این حال در سپتامبر ۱۹۴۳ پس از بازپس‌گیری شهر توسط نیرو‌های شوروی، این کارخانه نیز بازسازی شد و مجددا شروع به کار کرد. این کارخانه در دهه ۱۹۹۰ پس از فروپاشی شوروی و استقلال اوکراین به شرکت خصوصی تبدیل شد.
بنابر اسناد شرکت صاحب کارخانه، این مجتمع فولادسازی قبل از تهاجم روسیه بیش از ۱۰ هزار نفر را در استخدام داشت و یک آمار متعلق به سال ۲۰۰۵ میزان تولید آن را سالانه حدود ۵ میلیون تن فولاد اعلام کرده بود.
شبکه تونل‌های زیرزمینی و پناهگاه‌های اتمی در دل آزوف استال
آزوف استال دارای هزارتویی ۲۴ کیلومتری از تونل‌ها و معابر زیرزمینی است که به مدافعان اوکراینی آن اجازه می‌دهد آزادانه برای دفع حملات روسیه جابجا شوند. اوله ژدانوف، کارشناس نظامی اوکراین، در این باره می‌گوید: «این مجتمع منطقه وسیعی را در بر می‌گیرد و اوکراینی‌ها می‌توانند از طریق تونل‌های زیرزمینی به سرعت مکان خود را تغییر دهند.»
قدمت شبکه عظیم پناهگاه‌ها و تونل‌ها که در زیر این مکان وجود دارد به دوران شوروی باز می‌گردد. مقامات وقت دولت محلی اوکراین در آن زمان این مجتمع فولاد را که نقشی کلیدی در اقتصاد اتحاد جماهیر شوروی داشت به پناهگاه‌های اتمی مجهز کردند.
جاستین کرامپ، کارشناس نظامی و امنیتی در بریتانیا، می‌گوید: «[کارخانه فولاد]پناهگاه‌های هسته‌ای و تونل‌های متعدد دارد و در واقع برای جان به در بردن از یک جنگ اتمی ساخته شده است.»
کاترینا کیتریش که به مدت ۱۶ سال در کارخانه آزوف استال به عنوان مهندس کار کرده است درباره تونل‌های زیرزمینی محل می‌گوید: «این‌ها بسیار قوی هستند... این تونل‌ها برای این ساخته شده‌اند که افراد بتوانند در مقابل بمب‌ها جان به در برند.»
پاپو گنادیویچ، ۳۵ ساله، که به مدت ۱۴ سال در کارخانه آزوف استال کار کرده است، می‌گوید تونل‌های زیر کارخانه می‌توانند هزاران نفر را در خود جای دهند.
وی که ابتدا در این کارخانه به عنوان اپراتور جرثقیل شروع به کار کرده و سپس مسئولیت واحد تجهیزات را بر عهده داشته می‌گوید پناهگاه‌های بمب به وسایل اولیه زندگی مانند تخت، صندلی و توالت مجهز هستند و همزمان مواد غذایی، تجهیزات تهویه، روشنایی، سیستم آبرسانی و درب‌های مقاوم در برابر حرارت نیز در این مکان تعبیه شده‌اند.
آقای گنادیویچ اضافه کرد: «هر کارگاه دارای شبکه بزرگی از این تونل‌ها است و برای هر بخش نقشه‌هایی وجود دارد، چرا که احتمال گم شدن افراد می‌رود.»
«مت اینوست»، شرکت صاحب کارخانه، گفته است که ۴ هزار نفر می‌توانند در این مجموعه اسکان داده شوند و پناهگاه‌ها با ذخیره غذا و آب کافی برای دستکم سه هفته تجهیز شده‌اند.
آزوف استال؛ شهری در دل شهر دیگر
با این حال علاوه بر این دالان‌ها، عامل دیگری نیز بر دوام آوردن سربازان اوکراینی موثر بوده است. قبل از آغاز جنگ مقامات اوکراینی با ایجاد انبار‌های آب و غذا در آزوف استال خود را برای حمله روسیه آماده کرده بودند. این علاوه بر تقویت‌ها و مستحکم سازی‌های سالیان قبلی بوده است.
مجتمع آزوف استال از زمان الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴، هنگامی که جدایی طلبان مورد حمایت روسیه تلاش کردند ماریوپول را تصرف کنند، برای چنین وضعیتی آماده شده بود.
آقای کرامپ می‌گوید: «علاوه بر این مدافعان اوکراینی (بعد از شروع جنگ فعلی و قبل از بسته شدن حلقه محاصره) بیش از ۵۰ روز فرصت داشتند تا آن را تقویت کنند و راه‌های فرار بسازند.»
اوله ژدانوف، کارشناس نظامی در مسائل اوکراین، اضافه می‌کند: «تصرف آزوف استال بسیار سخت است و روس‌ها در خطر از دست دادن بسیاری از نیروها، منابع و مهمتر از همه زمان خود در آن‌جا هستند. این شهری در دل یک شهر است و جنگ در آن‌جا ممکن است ماه‌ها طول بکشد. در واقع تا زمانی که ماریوپل پابرجاست، روس‌ها نمی‌توانند ۱۰ تا ۱۲ واحد نخبه خود را در مناطق دیگر در شرق اوکراین مستقر کنند.»
چه تعداد افراد در مجتمع فولاد باقی مانده‌اند؟
بر اساس برآورد اولیه مسکو چندین هزار سرباز اوکراینی در این محل حضور دارند.
تخمین زده می‌شود حدود ۲۵۰۰ نفر نظامی شامل تفنگداران نیروی دریایی ارتش اوکراین، جنگجویان گردان آزوف و حدود ۵۰۰ داوطلب خارجی در آن پناه گرفته باشند. این در شرایطی است که ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین، گفته است حدود هزار غیرنظامی نیز در این مجتمع گرفتار شده‌اند.
در صورت تصرف کارخانه فولاد به دست روسیه و سقوط ماریوپول، اوکراین نه تنها از یک بندر و منبع مهم تجاری محروم خواهد شد، بلکه یک کریدور زمینی یکسره تحت کنترل مسکو به وجود خواهد آمد که از کریمه تا دونباس کشیده امتداد خواهد داشت.