سفر عزت الله ضرغامی به شیراز نقطه آغاز به جریان افتادن دوباره طرح توسعه حرم حضرت شاهچراغ (ع) بود. طرحی که فعالان میراث فرهنگی نگرانند به بهای بخش مهمی از بافت تاریخی شیراز تمام شود.
دیدارنیوزـنسرین نیکنام: طرح توسعه حرم حضرت شاهچراغ (ع) که هفت سال پیش به دلیل حفظ بنا‌های تاریخی منطقه متوقف شده بود از چند ماه پیش، زمانی که عزت الله ضرغامی به همراه ابراهیم رئیسی به سفر استانی رفته بود دوباره سر زبان افتاد تا اینکه روز جمعه ۲۲ بهمن ماه رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی در جلسه طرح توسعه حرم مطهر احمد بن موسی شاهچراغ (ع) گفت: این طرح باید با سرعت پی گیری و انجام شود و مهلت دو هفته‌ای برای اجرای آن تعیین کرد.
صحبت ضرغامی درباره این طرح و اشاره به اجرایی شدن آن کافی بود که این ماجرای مورد اختلاف دوباره آغاز شود و حالا که دولت محکم پای اجرای این طرح ایستاده، مخالفت دوست داران میراث فرهنگی ره به جایی نخواهد برد و جالب‌تر اینکه وزیر میراث فرهنگی برای اجرای این طرح یک هیات سه نفره تشکیل داده هیاتی که شهردار، فرماندار و یک کارشناس میراث فرهنگی در آن حضور دارند و در نهایت قرار است تصمیم اول و آخر را همین هیات بگیرند و اعلام کنند!
بیشتر بخوانید: گنج یابی بلای جان میراث فرهنگی؛ تاریخ ایران به یغما می‌رود!
طرح توسعه حرم حضرت شاهچراغ (ع) یا همان طرح ۵۷ هکتاری، در سال ۸۹ از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب رسید و عملیات اجرایی آن از همان زمان آغاز شد، اما بررسی طرح نشان داد که بخش عمده‌ای از بافت تاریخی شیراز با اجرای آن از بین می‌رفت و همین موضوع سبب شد تا طرح ملغی شود؛ البته در سال‌های اخیر گاهی درباره ضرورت اجرای این طرح با حفظ بافت تاریخی منطقه صحبت می‌شد، اما هیچگاه این موضوعات جدی نبود چراکه مصوبه آن لغو شده بود.
اما با تغییر دولت، زمزمه‌های اجرای این طرح جدی‌تر شد؛ دوم مهر ماه آیت الله دژکام امام جمعه شیراز در خطبه‌های نماز جمعه شیراز از طولانی شدن روند بررسی طرح توسعه حرم مطهر پس از یازده سال گلایه کرد و چند روز بعد، هفتم مهرماه سید احسان اصنافی شهردار جدید شیراز در مراسم معارفه خود، طرح ۵۷ هکتاری توسعه حرم را از اولویت‌های خود اعلام کرد.
همه این اظهار نظر‌ها دست به دست هم داد تا این طرح در دستور کار قرار گیرد و موجب نگرانی فعالان میراث فرهنگی شود چرا که از دید این فعالان حوزه میراث فرهنگی طرح توسعه حرم حضرت شاهچراغ (ع) یعنی تخریب بافت تاریخی و نمی‌توان بخشی از خانه‌های تاریخی موجود در این محوطه ۵۷ هکتاری را مستثنی کرد و طرح توسعه حرم، کل این منطقه را در بر می‌گیرد.
در فراز و فرود اجرایی شدن یا نشدن طرح توسعه حرم حضرت شاهچراغ (ع) ۲۵ بهمن ۹۹ استاندار فارس از سرمایه گذاری در اطراف حرم شاهچراغ صحبت کرد و گفت که آماده همکاری در زمینه اخذ مجوز‌ها و تسهیل در زمینه تامین مصالح ساختمانی برای فعالیت در این بافت هستیم.
البته او در توضیح بیشتر اضافه کرد که هدفش از طرح این پیشنهاد سرمایه‌گذاری برای ایجاد گردشگری زیارت اعم از محل سکونت و یا بازارچه‌های سوغات زیارت است و موضوع بازارچه سوغات زیارت نیز از این نظر در خور توجه و نیازمند برندسازی است که محصولات متعددی از جمله زعفران، دستبافته‌های عشایری و گلاب میمند نیز در این قالب قابل عرضه است.
بیشتر بخوانید:میراث فرهنگی شوش در پرتگاه بی‌توجهی مسئولان!
اردشیر اروجی، معاون سابق آمار و برنامه ریزی سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری درباره طرح توسعه حرم حضرت شاه چراغ (ع) شیراز به دیدار می‌گوید: هر گونه طرح توسعه شهری وقتی وجاهت قانونی پیدا می‌کند که آن طرح با ارائه مشخصات نظری و نقشه‌های کالبدی لازم تهیه و به شورای عالی شهرسازی و معماری تحویل داده شود.
او تاکید می‌کند: پس از بررسی در کمیته‌های تخصصی که تمام دستگاه‌های اجرایی ذیربط در آن کمیته‌ها حضور دارند بررسی کارشناسی شده و در شورای عالی شهرسازی و معماری مصوب و با ذکر ضوابط و مقررات اجرایی جهت اجرا ابلاغ شود.
به گفته این کارشناس میراث فرهنگی، طرح توسعه حرمین شریف حضرت شاه چراغ و سید علاالدین حسین (ع) نیز لازم است توسط مشاور ذیصلاح با توجه به رعایت حفاظت از هویت تاریخی فرهنگی و ظرفیت‌های بافت تاریخی ارزشمند شهر شیراز و آسایش زندگی مجاورین و زائرین حرمین شریف و رعایت شان آستان‌های مقدس تهیه و برای شورای عالی شهرسازی ارسال تا مراحل استصوابی خود را طی کند و با ذکر ضوابط و مقررات اجرایی در چهارچوب ضوابط قانونی جهت اجرا ابلاغ شود.
اروجی تاکید می‌کند: اطلاع دارید که طرح قبلی در شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب می‌رسد، ولی در همان زمان به دلیل اعتراضات این طرح رد و قرار می‌شود طرح مناسب با بافت تاریخی تهیه شود که تاکنون به تعویق افتاده، بنابراین مسیر قانونی آنست که طرح جدید با توجه به رعایت ارزش‌های بافت تاریخی تهیه و مصوب شده تا قابلیت اجرایی پیدا کند، هرچند افراد با نفوذی که پشت طرح هستند شاید نگذارند این مسیر قانونی بخوبی طی شود.
این مسوول سابق میراث فرهنگی یادآور می‌شود: در زمان وزارت آقای آخوندی و معاونت پیروز حناچی این طرح مغایر ضوابط میراث فرهنگی شناخته شده و رد شد و ضرورت ارائه طرح مناسب با ارزش‌های تاریخی فرهنگی بافت منطقه هرگز نوشته نشد.
"اساسا همه بحث‌ها و اختلافات در این است که اجرای این طرح باعث از بین رفتن ده‌ها خانه باارزش تاریخی می‌شود، همچنان که درگذشته نیز اجرای این طرح باعث قربانی‌شدن تعداد زیادی از خانه‌های بافت تاریخی شیراز شد." این جمله را محمد رضا نسب عبدالهی فعال میراث فرهنگی و روزنامه نگار در گفت و گو با دیدار مطرح می کند و می گوید" اصرار برای اجرای این طرح، متاسفانه پیوستگی بافت تاریخی شیراز را در نقاط مختلف بر هم زده و عملا به جای آن هم بنای باارزش، ساختمان‌های تجاری و اداری سربرآورده‌اند. به تازگی هم تصمیم گرفته شده ده‌ها خانه تاریخی در این بافت تخریب شوند که در میان آن‌ها حتی خانه‌های تاریخی علما مانند خانه‌های دستغیب، محلاتی و میرزای شیرازی نیز قربانی لودر تخریب خواهند شد.
او با اظهار امیدواری از اینکه جلوی این ظلم به بافت تاریخی شیراز و هویت فرهنگی این شهر گرفته شود، می افزاید: بدون شک تخریب بافت تاریخی شیراز به نام طرح‌های مذهبی نه تنها هیچ کمکی به هویت مذهبی بافت نمی‌کند بلکه بالعکس این تخریب‌ها علاوه بر اینکه هویت فرهنگی و تاریخی را هدف قرار داده، هویت مذهبی بافت را نیز که در طول صدها سال شکل گرفته و پیوستگی پیدا کرده، از بین می‌‌‌برد. از جمله می‌توانم اشاره کنم به موقعیت مسجد جامع عتیق که کهن‌ترین مسجد تاریخی شیراز است و افزون بر هویت مذهبی، به گونه‌ای محل آمدوشد ساکنان بافت نیز بوده، قربانی طرح توسعه حرم شاهچراغ (ع) شده و هویت شاخصی را که در طول حدود ۱۲۰۰ سال به دست آورده بود، متاسفانه در حال از دست دادن است و این ظلم به نام یک طرح مذهبی انجام می‌شود. واقعا جای تاسف است که برخی می‌توانند به راحتی هویت فرهنگی، تاریخی و مذهبی یک بافت را به نام طرح‌های مذهبی از بین ببرند و به خواسته‌های اصلی خود که در واقع سوداگری زمین و ساخت‌وساز تجاری است، برسند.
عبدالهی در پاسخ به این پرسش که نقش فعالان میراث فرهنگی در این بخش چیست و آیا تاکنون اقدامی برای ممانعت از اجرای این طرح در شیراز انجام شده است، می گوید: بافت تاریخی شیراز در سال‌های گذشته بارها مورد دست‌اندازی و تخریب قرار گرفت و اگر نبود ایستادگی و پیگیری‌های مستمر فعالان میراث فرهنگی، اکنون اثری از بافت تاریخی شیراز وجود نداشت. من می‌توانم به طور مشخص اشاره کنم که با پیگیری‌های مستمر فعالان میراث فرهنگی، روند تخریب بافت تاریخی شیراز در سال ۱۳۹۶ متوقف شد و از آن تاریخی تاکنون ما شاهد تخریب سازماندهی‌شده در بافت تاریخی شیراز نبوده‌ایم و کاش دیگر هم شاهد چنین جنایاتی علیه هویت‌های فرهنگی و تاریخی نباشیم. در حال حاضر هم بسیاری از فعالان میراث فرهنگی و استادان و بزرگان این عرصه تلاش‌های زیادی برای جلوگیری از تخریب بافت تاریخی شیراز انجام داده‌اند که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد.
این دوستدار میراث فرهنگی ادامه می دهد: تخریب‌های سازماندهی‌شده در بافت تاریخی شیراز چهار سال بود که متوقف شده بود اما اظهارنظرهای نادرست وزیر میراث فرهنگی در سفری که مهرماه امسال به شیراز داشت، به حامیان تخریب بافت تاریخی شیراز قوت قلب داد. وزیر میراث فرهنگی متاسفانه در این سفر در یک اظهارنظر عجیب، خانه‌های تاریخی را خانه‌های «داغون» توصیف کرد و عملا به حامیان تخریب بافت، چراغ سبز نشان داد. از وزارت میراث فرهنگی انتظار می‌رود که به وظایف اصلی خود که همانا پاسداری از میراث فرهنگی و بافت‌های تاریخی است با قدرت و جسارت عمل کند و اجازه ندهد سوداگران با نقاب‌های مختلف، هویت فرهنگی و تاریخی یک منطقه را قربانی مطامع خود کنند.