برخی کارشناسان معتقدند قطر که در سال‌های اخیر روابط خوبی با تهران برقرار کرده و متحد ایالات متحده محسوب می‌شود، می‌تواند نقش مهمی در ارسال پیام میان تهران و واشنگتن و تسهیل شرایط برای گفتگو‌های مستقیم میان دو کشور ایجاد کند.
دیدارنیوز: شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر روز دوشنبه در کاخ سفید با جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده دیدار کرد تا نشان دهد دوحه توانسته طی یک دهه اخیر به بازیگری مهم در منطقه تبدیل شود و حالا قصد دارد در عرصه بین‌المللی نیز نقش‌آفرینی کند.
قطر در سال ۲۰۲۱ میلادی نقش بسیار مهمی را در کمک به نیرو‌های امریکایی برای تخلیه افغانستان ایفا کرد، این کشور میزبان مهم‌ترین پایگاه هوایی ایالات متحده در خاورمیانه است و از دوره ریاست‌جمهوری بوش پسر به این سو، یک میانجی موثر در مذاکرات میان امریکا و طالبان بود. روابط این دو کشور فراز و فرود‌هایی هم داشت، به ویژه در سال ۲۰۱۷ که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین امریکا از موضع عربستان سعودی، مصر، بحرین و امارات در محاصره قطر دفاع کرد و این کشور را «تامین‌کننده مالی رده بالای تروریسم» خواند. از مدت‌ها پیش از برگزاری این دیدار میان امیر قطر و رییس‌جمهور ایالات متحده، کاخ سفید محور‌های اصلی گفتگو‌های رهبران دو کشور را «اطمینان یافتن از پایداری زنجیره تامین انرژی در جهان»، «راهکار‌های ارتقای امنیت و رفاه در خلیج‌فارس و منطقه خاورمیانه» و «حمایت از مردم افغانستان» عنوان کرده بود.
مساله انرژی
نگرانی‌های ایالات متحده درخصوص تامین انرژی به مشکلاتی بازمی‌گردد که متحدان اروپایی این کشور از زمان آغاز بحران اوکراین با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. روسیه بیش از ۱۰۰ هزار نیروی نظامی خود را در نزدیکی مرز با اوکراین مستقر کرده و مقام‌های غربی به‌رغم تکذیب‌های مکرر روس‌ها مدعی هستند که مسکو تصمیم به حمله نظامی به اوکراین دارد. ایالات متحده هشدار داده است که اگر روسیه تهاجم به خاک اوکراین را آغاز کند، اقدام به اعمال تحریم‌هایی بی‌سابقه و فلج‌کننده علیه مسکو خواهد کرد.
بسیاری از متحدان اروپایی امریکا به ویژه آلمان نگرانند که این تحریم‌ها باعث واکنش متقابل روسیه و کاهش صادرات گاز از این کشور به قاره سبز شود و کشور‌های اروپایی قادر به تامین انرژی مورد نیاز خود نباشند. رسانه‌های غربی می‌گویند واشنگتن قصد دارد از طریق همکاری با دوحه گاز اروپا را تامین کرده و این اهرم فشار را از دست روسیه خارج کند، اما واقعیت میدانی نشان می‌دهد چنین کاری در کوتاه‌مدت عملا ممکن نیست. خبرگزاری آسوشیتدپرس در این باره نوشته است: «عرضه جهانی گاز در حال حاضر با محدودیت‌هایی روبه‌رو است و قطر نیز بیشتر گاز صادراتی خود را در قالب قرارداد‌هایی بلندمدت صادر می‌کند که شکستن این قرارداد‌ها کاری ساده به نظر نمی‌آید.»
با وجود مشکلات اینچنینی، قطر تلاش می‌کند از فرصت پدید آمده برای تقویت روابط خود با ایالات متحده استفاده کند. یاسر المالکی، اقتصاددان و کارشناس حوزه انرژی در انستیتو خاورمیانه در واشنگتن به آسوشیتدپرس می‌گوید: «قطری‌ها به این فضای ایجادشده در پی تنش‌های بین‌المللی به چشم فرصت نگاه می‌کنند و نمی‌خواهند فرصت را از دست بدهند، اما مساله این است که امکان افزایش قابل توجه عرضه گاز وجود ندارد.»
تاریخ، اما نشان می‌دهد در مواردی استثنا‌هایی وجود داشته که برخی ناممکن‌ها به دلیل شرایط خاص ممکن شوند. در سال ۲۰۱۱ زمانی که ژاپن به دلیل فاجعه هسته‌ای فوکوشیما با بحران انرژی روبه‌رو شده بود، قطر با استناد به اضطراری بودن وضعیت این کشور توانست شرکای تجاری خود را راضی کند که بخشی از گاز این کشور به ژاپن صادر شود و این مساله کمک بزرگی برای عبور ژاپن از بحران بود. نشریه هیل راهبرد دولت بایدن را قابل دفاع می‌داند و نوشته است که بایدن تلاش کرده امیر قطر را قانع کند وضعیت کنونی از وضعیت سال ۲۰۱۱ بحرانی‌تر است: «دلیل اتخاذ این راهبرد از سوی ایالات متحده روشن است؛ قطر در جایگاه دوم کشور‌های دارای ظرفیت صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) و امریکا در جایگاه سوم قرار دارد و همکاری این دو کشور باهم می‌تواند نقش مهمی در ایجاد ثبات در عرضه بین‌المللی گاز ایفا کند. این دو کشور می‌کوشند در همکاری با یکدیگر کاری کنند که اگر روسیه شیر‌های گاز را به روی اروپا بست یا مشمول تحریم‌هایی سخت قرار گرفت و امکان واردات گاز این کشور برای اروپایی‌ها وجود نداشت، نیاز اروپا را تامین کنند.» نشانه‌ها هم از عملی بودن تامین دست‌کم بخشی از نیاز‌های اروپا از سوی قطر می‌گویند. خبرگزاری رویترز روز دوشنبه در گزارشی اختصاصی نوشت که مقام‌های قطری طی هفته گذشته در مذاکرات با مسوولان اتحادیه اروپا پیش‌شرط‌هایی برای صادرات گاز بیشتر به اروپا مطرح کرده‌اند و نگرانی‌هایی پیرامون قوانین بازار انرژی در اروپا دارند که باید برطرف شود.
امنیت خاورمیانه
یکی از موارد دیگر که از سوی مقام‌های امریکایی به عنوان محور گفتگو‌های بایدن و امیر قطر ذکر شد، مساله امنیت خاورمیانه بود. دیدار روز گذشته رییس‌جمهور ایالات متحده و شیخ تمیم بن حمد آل ثانی در حالی صورت گرفت که گفتگو‌ها برای احیای برجام به روز‌های حساس خود رسیده است و روسای هیات‌های دیپلماتیک ایران و دیگر طرف‌های حاضر در این مذاکرات برای مشورت با پایتخت‌ها و اتخاذ تصمیم‌های سیاسی به پایتخت‌ها بازگشته‌اند و زمزمه‌هایی درباره امکان برقراری گفتگو‌های مستقیم میان ایران و ایالات متحده وجود دارد. در این میان برخی کارشناسان معتقدند قطر که در سال‌های اخیر روابط خوبی با تهران برقرار کرده و متحد ایالات متحده محسوب می‌شود، می‌تواند نقش مهمی در ارسال پیام میان تهران و واشنگتن و تسهیل شرایط برای گفتگو‌های مستقیم میان دو کشور ایجاد کند.
هفته گذشته پس از گفت‌وگوی تلفنی محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه قطر با آنتونی بلینکن وزیر خارجه ایالات متحده، وزیر خارجه قطر روز سه‌شنبه ۵ بهمن با حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران به صورت تلفنی گفتگو کرد و روز پنجشنبه ۷ بهمن نیز راهی تهران شد تا مجددا با رییس دستگاه دیپلماسی ایران دیدار و گفتگو کند. همزمانی این تحولات با سفر امیر قطر به واشنگتن باعث شد تا گمانه‌زنی‌ها پیرامون احتمال تلاش قطر برای تسهیل شرایط گفتگو میان ایران و امریکا و همچنین نقش‌آفرینی این کشور در حوزه‌هایی نظیر تبادل زندانیان تقویت شود.
قطر؛ میانجی قابل اتکا در افغانستان
رهبران امریکا و قطر درباره مساله افغانستان نیز گفتگو‌هایی داشتند. طالبان در اداره حکومت افغانستان ناتوان است و مردم این کشور در تامین نیاز‌های اساسی خود نیز به کمک‌های بین‌المللی نیاز دارند، هنوز تعدادی از شهروندان امریکایی در افغانستان باقی مانده‌اند و برای بازگرداندن آن‌ها نیاز به ازسرگیری پرواز‌ها از کابل است و برخی موارد اختلاف میان واشنگتن و هیات حاکمه سرپرستی طالبان در افغانستان نیاز به وساطت‌هایی برای حل و فصل دارد. بایدن عصر یکشنبه ۱۰ بهمن با صدور بیانیه‌ای در آستانه دومین سالگرد «به گروگان گرفته شدن» یک کهنه سرباز امریکایی به نام مارک فرریکس در افغانستان، گفته است که «طالبان قبل از اینکه انتظار داشته باشد به آرزوهای‌شان برای مشروعیت توجهی شود، باید فورا مارک را آزاد کند.» رییس‌جمهوری امریکا در این بیانیه گفته است که این موضوع «قابل مذاکره نیست.» جو بایدن «تهدید امنیت امریکایی‌ها یا غیرنظامیان بی‌گناه» را غیرقابل قبول دانسته و گروگان‌گیری را عملی «ظالمانه و بزدلانه» خوانده است. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا نیز در آستانه دومین سالگرد به اسارت درآمدن این کهنه سرباز امریکایی، از طالبان خواست که فورا او را آزاد کند.
براساس اعلام کاخ سفید، بایدن سال گذشته میلادی در تماسی محرمانه با امیر قطر به او گفته بود که خارج کردن نیرو‌های امریکایی از افغانستان بدون حمایت فوری قطر در تامین ملزومات پرواز روزانه هزاران نفر از افغانستان ممکن نبود.
علاوه بر مساله افغانستان، مسائل دوجانبه‌ای میان قطر و ایالات متحده برای طرح وجود داشت. قطری‌ها از دولت امریکا می‌خواهند قرارداد ۵۰۰ میلیون دلاری فروش پهپاد‌های M۹ به دوحه را تایید کنند.
گزارش از محمدحسین لطف‌الهی