بازار رمزارزها در ایران حدود ۱۲ میلیون سرمایه‌گذار دارد اما هیچ کدام از صرافی‌های داخلی از بانک مرکزی مجوز ندارند و این موضوع ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار را افزایش داده است.
دیدارنیوز: بازار رمزارزها در ایران حدود ۱۲ میلیون سرمایه‌گذار دارد، اما هیچ کدام از صرافی‌های داخلی از بانک مرکزی مجوز ندارند و این موضوع ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار را افزایش داده است. امیرحسین راد، مدیرعامل صرافی نوبیتکس در این گفتگو به چرایی مجوز نداشتن صرافی‌ها، چالش‌ها و مشکلات بازار رمزارزها و موضع مجلس و بانک مرکزی در رابطه با رمزارزها پاسخ داده است.
امیرحسین راد، مدیرعامل صرافی نوبیتکس در گفتگوی ویژه تجارت‌نیوز به سوالات زیر پاسخ داده است:
تعداد فعالان بازار و حجم معاملات رمزارزها در ایران چقدر است؟
طبق گزارش اتاق بارزگانی تهران بین شش تا ۱۲ میلیون نفر در ایران رمزارز دارند و تعداد ثبت‌نام‌های صرافی‌ها هم حدود شش میلیون نفر است. در واقع، چون همه فعالان بازار رمزارزها اطلاعات کافی برای سرمایه‌گذاری ندارند گاهی یک فعال برای اعضای خانواده و برای افراد دیگر هم سرمایه‌گذاری می‌کند. برای همین تعداد ثبت‌نامی‌ها با ضریب دو حساب شده تا درک درست‌تری نسبت به تعداد فعالان ایجاد شود. صرافی نوبیتکس حدود سه و نیم میلیون کاربر ثبت نام شده دارد که ۵۰ تا ۷۰ درصد این کاربران فعال هستند.
سال ۱۳۹۹ سال رویایی برای بازار رمزارزها بود و براساس گزارش‌ها حجم معاملات روزانه رمزارز در دوران اوج خود به ۳ تا ۵ هزار میلیارد تومان رسید، اما الان به دلیل اینکه تب بازار رمزارزها خوابیده، حجم معاملات روزانه رمزارزها در ایران حدود هزار تا دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است.
این روز‌ها میانگین ارزش معاملات بورس چیزی حدود دو تا سه هزار میلیارد تومان است. ارزش معاملات رمزارز در دوران اوج بازار حدود دوبرابر بورس بود، اما حالا به گفته امیرحسین راد ارزش معاملات روزانه بازار رمزارزها با بورس برابر شده است.
بزرگ‌ترین چالش و نگرانی صرافی‌های رمزارز در ایران چیست؟
بزرگ‌ترین چالش کسب و کار‌های حوزه رمزارز، عدم شفافیت قانونی و ریسک‌های قانونگذاری است. کسب و کار‌های حوزه رمزارز در چند سال گذشته کوچک بودند و اصلا توسط حاکمیت دیده نمی‌شدند، اما حالا ما از کسب و کار‌هایی حرف می‌زنیم که تعداد کاربران و حجم تراکنش بالایی دارند و به نظرم لازم است حاکمیت نگاه مثبت‌تری به این حوزه داشته باشد.
چرا صرافی نوبیتکس مجوز ندارد؟
ما از ابتدای سال ۹۹ به صورت جدی به دنبال گرفتن مجوز بودیم و هنوز هم دنبال مجوز هستیم. اما هنوز نمی‌دانیم برای مجوز باید سراغ کدام نهاد برویم.
مشکل چیست؟
یکی از چالش‌های بزرگ ما این است که در کشور هیچ نهادی به صورت رسمی متولی حوزه رمزارز نیست، اما ما از طریق صنف‌های فعال در حوزه رمزارز (انجمن فین‌تک و بلاکچین) با نهاد‌هایی مانند بانک مرکزی گفتگو کردیم و حتی به گفتگو بسنده نکردیم و تمام وظایف یک قانون‌گذار را انجام دادیم و یک چارچوب کامل در این زمینه آماده کردیم و قانون‌گذار فقط لازم است این متن را مطالعه و اصلاح کند. متاسفانه هنوز در ایران چیزی تحت عنوان دستورالعمل یا چارچوب اعطای مجوز تعریف نشده است.
شما مجوز ندارید، اما درگاه بانکی دارید. چگونه بدون داشتن مجوز درگاه بانکی دارید؟
چه کسی گفته گرفتن درگاه بانکی نیاز به مجوز دارد؟ به نظرم نباید داشتن درگاه نیاز به مجوز داشته باشد و به عقیده من وقتی کسب و کاری می‌خواهد کار خود را شروع کند باید کمترین مانع را برایش بگذاریم. علاوه بر این برخی از مجوز‌ها مانند اینماد هیچ کمکی به تامین امنیت کاربران نمی‌کند. چون ما نمونه‌های داشتیم که اینماد داشتند، اما بزرگ‌ترین کلاهبرداری‌های ایران را انجام دادند و پرونده این کلاهبرداری‌ها هنوز باز است.
مساله رگولاتوری و یا قانونگذاری درباره کسب‌وکار‌های نو همیشه مطرح بوده. بعضی مخالف قانونگذاری هستند و بعضی موافق. از نظر شما قانونگذاری در حوزه رمزارزها باعث پیشرفت این حوزه می‌شود؟
قانونگذاری این حوزه ریسک سرمایه‌گذاری برای کاربران را کاهش می‌دهد. به همین دلیل ما روی این مساله تاکید داریم. اما معمولا قانونگذاری در ایران سرانجام خوبی ندارد؛ یا باعث تضعیف صنعت می‌شود، یا باعث می‌شود بازیگرانی وارد این صنعت شوند که از نوعی رانت برخوردار هستند. معمولا قانونگذاری صنعت را به سمت دولتی‌سازی پیش می‌برد. مثلا اگر به قانونگذاری حوزه استخراج رمزارز توجه کنیم متوجه می‌شویم که این صنعت به شدت تضعیف شده و به دلایل مختلف از جمله کمبود گاز و کمبود برق در فصل گرما استخراج رمزارز متوقف می‌شود. اما ما از قانونگذاری استقبال می‌کنیم و سعی می‌کنیم با تعامل با قانون‌گذار نظرات خود را اجرا کنیم.
مجموع اخبار و واکنش‌ها نشان می‌دهد که حاکمیت و دستگاه‌های متولی نگاه چندان مثبتی به رمزارزها ندارند. از نظر شما امکان بسته شدن صرافی‌های رمزارز از سمت حاکمیت وجود دارد؟
شاید این گفته من باعث نگرانی فعالان بازار رمزارزها شود، اما واقعیت است. حاکمیت این قدرت را دارد که در حوزه رمزارزها ممنوعیت ایجاد کند. اما این ممنوعیت باعث می‌شود که بازار شفاف، قابل رصد و قابل کنترل رمزارزها از بین برود و بازار زیرزمینی تقویت شود. حاکمیت اگر زیرساخت‌ها و ابزار‌های خود را توسعه دهد می‌تواند بازار را تحت نظارت خود بگیرد، اما اگر ممنوعیت ایجاد کند با بازاری روبه‌رو می‌شود که هیچ کنترل و رصدی روی آن صورت نمی‌گیرد. اگر حاکمیت به این نتیجه برسد که نبودن رمزارزها بهتر از بودن آن‌هاست با ابزار‌های حاکمیتی مانند قانون مجلس می‌تواند ممنوعیت ایجاد کند، اما من فکر نمی‌کنم این دیدگاه در حاکمیت وجود داشته باشد.
در دولت قبلی زمانی قرار شد درگاه صرافی‌های رمزارز بسته شود، اما تا زمانی که چارچوب قانونی به ما اجازه فعالیت دهد ما می‌توانیم به کار خودمان ادامه دهیم چه با درگاه و چه بدون درگاه. درگاه صرفا راهی برای پرداخت است و به غیر از پول نقد راه‌های دیگری برای پرداخت وجود دارد. از طرفی بسته شدن درگاه به ما ضربه زیادی نمی‌زند و صرفا برای کاربران و ما دردسر ایجاد می‌کند. من عقیده دارم بسته شدن درگاه قطعا نارضایتی عمومی را به دنبال دارد، چون به هرحال شش تا ۱۲ میلیون نفر در بازار رمزارزها فعال هستند.
خب به بخش دیگری از فعالیت شما بپردازیم. صرافی‌های رمزارز مالیات می‌دهند؟
شاید عدم قانونگذاری رمزارزها باعث شود بسیاری فکر کنند صرافی‌های رمزارز مالیات نمی‌دهند، اما اینگونه نیست و کسانی که به صورت رسمی و از طریق یک شرکت ثبت شده فعالیت می‌کنند اظهارنامه مالیاتی رد می‌کنند. همه کسب و کار‌های ثبت شده به عنوان یک شرکت تجاری که تحت قانون ایران فعالیت می‌کند، موظف به پرداخت مالیات هستند. صرافی نوبیتکس هم مالیات بر ارزش افزوده و هم مالیات بردرآمد پرداخت می‌کند.
ایران تحریم است و همین تحریم بودن باعث شده که فعالیت صرافی‌های رمز ارز در ایران رشد کند. شما هم موافقید که تحریم‌ها عامل رونق صرافی‌های ایرانی است؟
من قبول دارم که به دلیل تحریم‌ها دسترسی آزاد به بازار‌های بین‌المللی برای ایرانی‌ها وجود ندارد. اما دلیل استقبال مردم از صرافی‌های رمزارز ایرانی فقط تحریم نیست. شما ترکیه را ببینید. این کشور تحریم نیست. اما صرافی‌های خارجی سهم بازار کمتری دارند. یعنی بازار در اختیار پلتفرم‌های بومی ترکیه است. مردم ترجیح می‌دهند با ارز داخلی خود مبادله کنند و صرافی‌های بومی این نیاز را به خوبی برطرف می‌کنند. علاوه بر این درست است که صرافی‌های داخلی امکاناتی مانند معاملات اهرم را در اختیار کاربران نمی‌گذارند، اما بیشتر کاربران صرافی‌های داخلی کاربران تازه وارد هستند و نگهداری ارز دیجیتال را به معاملات پرریسک اهرم ترجیح می‌دهند. حدود ۶۰ درصد کاربران صرافی‌ها در ایران تازه‌وارد و معاملات اهرم برای زیر پنج درصد از فعالان بازار رمزارزها در ایران جذاب است.
چرا کارمزد‌های صرافی‌های ایرانی از صرافی خارجی بیشتر است؟ چرا تتر در صرافی ایرانی گران‌تر از دلار است؟
در مورد کارمزد دو نکته وجود دارد. نکته اول کارمزد بازار فیات است که با توجه به ریسک‌هایی که دارد، مثل پولشویی و پرونده‌های قضایی، یک سری هزینه‌هایی به صرافی وارد می‌کند. کارمزد «بازار فیات» همه‌جای دنیا از «بازار کریپتو به کریپتو» بالاتر است. مثلا صرافی کوین‌بیس برای بازار کریپتو به فیات کارمزدی مشابه نوبیتکس یعنی حدود دو دهم درصد دارد.
اما درباره بازار‌های کریپتو به کریپتو، ما از نظر کارمزد با بازار‌های جهانی اندکی اختلاف داریم. کارمزد معاملات برپایه تتر در نوبیتکس نسبت به بازار‌های ریالی کمتر است که حدود ۰٫۱ تا ۰٫۱۵ درصد است. در بازار‌های جهانی برای معامله کریپتو به کریپتو کارمزد ۰٫۱ درصد در نظر می‌گیرند که بسیار نزدیک به کارمزد نوبیتکس است. ما هم در حال بازنگری کارمزد‌ها و نزدیک کردن آن به رقبای جهانی هستیم.
در مقاطع خاصی قیمت تتر از دلار بیشتر می‌شود حتی در مواقعی قیمت تتر از دلار ارزان‌تر می‌شود و عرضه و تقاضا، قیمت تتر را مشخص می‌کند. زمانی که بین قیمت دلار و تتر اختلاف ایجاد می‌شود این اختلاف جهانی است. مثلا در مواقعی که بیت‌کوین ریزش می‌کند تقاضا برای تتر زیاد می‌شود و این موضوع به افزایش قیمت تتر منجر می‌شود.
تابستان امسال گزارشی از سوی اتاق بازرگانی منتشر شد که براساس این گزارش حجم تراکنش‌های روزانه رمزارزها در ایران به حدود ۳ تا ۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. تجارت‌نیوز براساس حجم تراکنش ۳ هزار میلیاردی، ۱۲ میلیون فعال بازار رمزارزها و کارمزد ۲ دهم درصدی صرافی‌ها، درآمد صرافی‌های ایرانی را حدود ۳۰۰ میلیارد تومان در ماه و ۳ هزار و ۶۰۰ میلیارد در سال محاسبه کرده است. این ارقام صحت دارد؟
حجم معاملات کریپتو در سال ۹۹ در ایران چیزی بین ۳ تا ۵ هزار میلیارد تومان بود که این رقم الان کاهش یافته و به هزار تا ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال رسیده است. همچنین از آنجا که کارمزد سطوح مختلف کاربری در صرافی‌ها متفاوت است، نمی‌توان عدد دو دهم درصد را به عنوان میانگین کارمزد در نظر گرفت به خصوص که بخش زیادی از حجم معاملات رمزارزها به بازارگردان‌ها اختصاص دارد که کارمزد بسیار پایین تری پرداخت می‌کنند. بنابر این، رقم کارمزد صرافی‌ها به مراتب از این رقم پایین‌تر است.
موضع مجلس و بانک مرکزی در مورد رمزارزها چیست؟
ما در دولت قبل با بانک مرکزی گفتگو‌های زیادی در رابطه با قانونگذاری رمزارزها داشتیم، اما گفتگو‌های ما با این نهاد ناگهان قطع شد و بانک مرکزی از فضای تعامل فاصله گرفت. به نظرم در حال حاضر دیدگاه بانک مرکزی نسبت به رمزارزها زیاد مثبت نیست. ما با نمایندگان مجلس و نهاد‌هایی مانند قوه قضاییه هم دیدار کردیم و به نظرم دیدگاه کمسیون اقتصادی مجلس نسبت به رمزارزها مثبت است. وقتی می‌گویم دیدگاه مجلس مثبت است منظورم این نیست که مجلس همه جنبه‌های بازار را پذیرفته است بلکه مجلس، این بازار را به عنوان یک فرصت شناسایی کرده است.
نگاه قوه قضاییه به این حوزه چه بود؟
قوه قضاییه اعتراض کرده که چرا آمار پرونده‌های کلاهبرداری با رمزارزها بالا رفته، اما بسیاری از همین کلاهبرداری‌ها به این دلیل است که ما نظارتی بر بازار رمزارزها نداریم و قانونگذاری باعث می‌شود کلاهبرداری‌ها در این حوزه کاهش پیدا کند.
خب یکی از انتقاداتی که برخی به رمزارزها وارد می‌کنند این است که رمزارزها باعث ریزش بورس شدند. رمزارز برای بورس خطرناک است؟
کافی است به نمودار‌ها نگاه کنید تا متوجه شوید رشد رمزارزها دو ماه قبل از ریزش بورس شروع شد و رشد رمزارزها اصلا ربطی به ایران ندارد و به دلیل افزایش محبوبیت جهانی و پدیده نصف شدن پاداش‌ها اتفاق افتاد و هم‌زمانی رشد رمزارزها با ریزش بورس کاملا اتفاقی بود. بورس علاوه بر ضرر‌های بسیار زیادی که داشت باعث شد مردم با بازار‌های مالی آشنا شوند. من عقیده دارم حتی اگر بورسی در ایران وجود نداشت تعداد فعالان بازار رمزارزها رشد می‌کرد.
در رابطه با این سئوال که رمزارز خطری برای بورس است یا نه باید بگویم به نظر من خطر و تهدید را خود یک بازار خلق می‌کند. مثلا یکی از تهدیدات بازار بورس دامنه نوسان است. من خودم به عنوان یک سرمایه‌گذار در بازار بورس یکی از گله‌هایم از بورس این است که چرا نماد‌ها به مدت‌های طولانی بسته می‌شوند. اینجا رمزارز عامل تهدید بورس نیست. خود بورس این مشکل را ایجاد کرده است.
بعد از ریزش بورس چقدر به کاربران صرافی نوبیتکس اضافه شد؟
در سال ۹۹ تعداد کاربران پلتفرم‌های رمزارز حدود ۱۲ برابر شد. اما در بالا هم گفتم این مساله ربطی به ریزش بورس نداشت. در این زمان همه دنیا جذب رمزارزها شده بودند.
رمزارز، آینده پرداخت دنیا می‌شود؟ آینده بیت‌کوین چه می‌شود؟
با توجه به سرمایه‌گذاری نهادی زیاد در بازار رمزارزها و محبوبیت زیاد این بازار به نظر می‌رسد تبدیل شدن کریپتو به ابزار پرداخت جدید در دنیا بعید نیست. علاوه بر این جالب است که بدانید حدود ۴۰ درصد از تراکنش‌های ارز دیجیتال در دنیا برای پرداخت استفاده می‌شود و بسیاری از شرکت‌ها و کمپانی‌های بزرگ درگاه‌های ارز دیجیتال خود را فعال کرده‌اند. حتی برخی از فروشندگان آمازون هم درگاه ارز دیجیتال دارند و این یعنی رمزارزها به عنوان یک سیستم پرداخت در سراسر دنیا پذیرفته شدند.
ما زمانی قصد داشتیم درگاه پرداخت رمزارزی برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های ایرانی طراحی کنیم تا در شرایط تحریم بتوانند به مشتریان خارجی خود خدمات ارائه دهند و وجه خدمات را با ارز دیجیتال دریافت کنند، اما به دلیل محدودیت‌های قانونی این ایده عملی نشد. در بخشنامه‌ها استفاده از رمزارزها برای پرداخت‌های داخلی به عنوان جایگزین شبکه موجود پرداخت داخلی به شدت منع شده است.
مردم بیشتر چه ارز‌هایی می‌خرند؟ کدام استان‌ها بیشتر رمزارزها دارند؟
در صرافی‌های خارجی بیشترین حجم معاملات روی ارز‌هایی مانند بیت‌کوین و اتریوم انجام می‌شود، اما در ایران سبک سرمایه‌گذاری اینگونه نیست و بیشترین حجم معاملات به ترتیب مربوط به شیبا، دوج‌کوین، تتر و بیت‌کوین است. قبلا بیشترین حجم معاملات مربوط به دوج‌کوین بود، اما بعد از مدتی شیبا اضافه شد و سرمایه به سمت این ارز حرکت کرد.
شاید یکی از دلایلی که مردم میم‌کوین می‌خرند عدم آگاهی باشد، اما دلیل دوم این است که جنس سرمایه‌گذاری در ایران فرق می‌کند و سرمایه‌گذاران خرد توانایی خرید ارز‌های گران قیمت را ندارند.
طبیعتا تهران با توجه به تمرکز جمعیتی که دارد بیشترین دارندگان ارز‌های دیجیتال را دارد، اما بعد از تهران به ترتیب استان‌های خراسان رضوی با ۱۰ درصد، آذربایجان شرقی و اصفهان با ۷ درصد بیشترین فعال رمزارز را دارند.
از نظر شما بیت‌کوین جای طلا را هم می‌گیرد؟
شاید برای گفتن اینکه بیت‌کوین جای طلا را می‌گیرید کمی زود باشد، چون این دارایی نوسان به شدت زیادی دارد و اصولا کسانی طلا می‌خرند که سرمایه‌های زیادی دارند و به دنبال یک دارایی کم‌ریسک برای سرمایه‌گذاری هستند. به نظرم با افزایش تعداد سرمایه‌گذاران، سرمایه‌گذاری نهادی و افزایش عمق بازار این امر محقق می‌شود.