نظارت و شفافیت تنها راه حفظ و افزایش اعتماد عمومی در قصه جمع‌آوری کمک‌های مردمی
دیدارنیوز – رسول شکوهی – هنوز خاطره تلخ زلزله کرمانشاه از حافظه‌مان بیرون نرفته. زندگی‌هایی که زیر آوار ماند و انسان‌هایی که دیگر از زیر این آوار بیرون نیامدند. باز هم در زمان‌های خاص همراهی و کنار هم بودن مردم داغ رفتن عزیزان‌مان را التیام بخشید. سازمان‌های مردم نهاد و چهره‌های معروف کمک‌های مردمی را به دست نیازمندان و آسیب دیدگان زلزله می‌رساندند.
در چنین بحران‌هایی همواره همبستگی اجتماعی ایجاد شده که نمونه آن در زمان‌های عادی دیده نمی‌شود. هر کس به نوبه خود تلاش می‌کند که کاری انجام دهد. هر کسی تا حد توانش برای بهبود حال بازماندگان و کم کردن از سیاهی‌ها تلاش می‌کند. خیلی‌ها به سراغ نهادهای رسمی مانند هلال احمر رفته و کمک‌های خود را به این نهاد سپردند. گروهی دیگر سازمان‌های مردم نهاد را انتخاب کرده و از طریق این گروه‌ها به آسیب دیدگان زلزله کمک رساندند. گروهی دیگر اما به سراغ چهره‌های معروف که در دل مردم جای دارند، رفتند؛ بازیگران، ورزشکاران، چهره‌های سیاسی اجتماعی و ....
نمی‌توان مردم را مجبور کرد که به نهاد یا گروه خاصی کمک کنند. مردم به هر دلیلی حق دارند که انتخاب کنند و در این دوره بحرانی نمی‌توان وقت را تلف کرد. بسیاری از مردم به دلیل عدم اعتماد به نهادی خاص یا برعکس به دلیل اعتماد به چهره‌ای خاص، از آنها برای تخصیص کمک‌های خود استفاده کردند.
در این بین چهره‌های خاصی مانند علی دایی اسطوره فوتبال کشورمان، صادق زیباکلام استاد دانشگاه و فعال سیاسی، نرگس کلباسی از فعالین مدنی و چند چهره دیگر بیش از باقی افراد برجسته شدند و دلیل اصلی آن اعتماد مردم به این چهره‌ها و سرمایه اجتماعی بالایی است که حول این افراد وجود دارد.
در هفته گذشته صادق زیباکلام، علی دایی و برخی از دیگر چهره‌های سرشناس تصویری از یک احضاریه را منتشر کرده‌اند که از آنان خواسته شده تا برای ارائه پاره‌ای از توضیحات در مورد چگونگی و میزان جمع‌آوری کمک‌های مردمی در زمان زمین‌لرزه سرپل ذهاب، به مرکز تشخیص هویت پلیس آگاهی ناجا مراجعه کنند.
نظارت بر همه حتی شما دوست عزیز!
در روزهای جام جهانی روسیه وقتی تب و تاب فوتبال تمام دنیا را گرفته بود، نماد فوتبال ایران دعوت رسمی فیفا برای تماشای بازی ایران و اسپانیا رد کرد و ترجیح داد کنار مردم زلزله‌زده سر پل ذهاب بماند و به تعهداتش در ساخت روستا عمل کند. علی دایی همواره نشان داده که بی‌دلیل علی دایی نشده و این سرمایه اجتماعی را یک‌روزه به دست نیاورده. اما خود او هم به خوبی می‌داند که متاسفانه سودجویانی وجود دارند که در این دوره‌های حساس نیز از منفعت‌طلبی خود دست نمی‌کشند و از خون مردم برای خود نان می‌خواهند. اینجاست که دستگاه‌های نظارتی باید به این مسائل ورود کنند و بر سازمان‌های دولتی و غیر دولتی و چهره‌های خاص نظارت داشته باشند.
علی دایی اما از این اظهاریه به شدت ناراحت شد. او در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «آخر و عاقبت یازده ماه تلاش شبانه‌روزی برای ساخت و ساز خانه‌های مردم زلزله‌زده کرمانشاه: احضار به آگاهی. مسئولینی که در این مدت به جای اینکه حامی من در ارائه خدمات بهتر به هموطنان نیازمند باشند، فقط موجب دلسردی و اختلال در این امر شدند. به خاطر وظیفه انسانی و اخلاقی از روز زلزله شروع کردم به کمک‌رسانی، یک بار دادسرای اصفهان و بعد دادسرای مشهد حسابم را بست. سپس مقامات رسمی و غیررسمی با کمترین تحقیق، شایعه‌پراکنی کردند و بیشتر توان فکری و مالی من، صرف پاسخگویی به مراجع شد. از روز اول در این صفحه، تمامی مراحل کمک‌رسانی را قدم به قدم نشان دادم و الان هم معلوم نیست اصلا شاکی چه کسی است چون مردم که همیشه به من محبت داشتند. با پیشرفته‌ترین تکنولوژی و بهترین نوع مصالح، خانه‌سازی را شروع کردم و ادامه می‌دهم چون اعتقاد دارم باید کار را اصولی انجام داد. کمک‌های نقدی شما عزیزان همراه سود تعلق گرفته مبلغ ۱۱ میلیارد و ۱۲۳ میلیون تومان بوده که محل هزینه ریال به ریال این پول تا به الان، در دو جلد زونکن به همراه تمامی مدارک ارائه شد. هرگز مایل به طرح این موضوع نبودم اما در این راه بارها از حساب شخصی خودم برای تسریع کار ساخت‌وساز هزینه کردم و امروز می‌بینیم که سرانجام تلاش‌هایمان برگه احضاریه بوده است. اما بالاترین محکمه و بهترین قاضی مردم می‌باشند».
از حواشی و بی تدبیری برخی مسئولین که بگذریم نفس نظارت بر افراد و نهادهای خاص اتفاق پسندیده‌ای است. مردم ایران قطعا می‌دانند که علی دایی حتی یک ریال از پول آنها را در جایی اشتباه خرج نمی‌کند، چه رسد به اینکه بخواهد کار خلافی انجام دهد. اما هستند گروه‌ها و افراد سودجویی که این کار را می‌کنند. نظارت و شفافیت دو مساله‌ای است که باید در این اتفاقات به خوبی صورت بگیرد تا اعتماد اجتماعی حفظ و بیشتر شود. علی دایی و چهره‌های معتمد مردم همانطور که تا الان گزارشات دقیقی را به اطلاع جامعه رسانده‌اند، باید بیش از پیش این کار را انجام دهند.
دستگاه‌های نظارتی نیز باید به دقت به این مساله ورود کنند و از تمام سازمان‌های مردم نهاد و چهره‌های مشهور بخواهند که جزئیات کارهای انجام شده و اعداد و ارقام هزینه شده را به گوش مردم برسانند.
دعوت به چالش شفافیت
شاید لازم باشد یک کمپین اجتماعی با نظارت دستگاه‌های مربوطه در این باره شکل بگیرد. تمام افراد و گروه‌ها و سازمان‌های خاص که در رابطه با زلزله کرمانشاه کارهایی کرده‌اند و از مردم مبالغی را دریافت کرده‌اند، گزارش خود را با جزئیات به دست مقامات قضایی و افکار عمومی برسانند.
این اتفاق باعث می‌شود که هم اعتماد اجتماعی تقویت شود و هم تمام افراد وظیفه خود را به خوبی انجام دهند. با شفافیت و نظارت است که دست سودجویان نیز از این مسائل کوتاه می‌شود. علی دایی و امثال او گزارشات خود را به گوش مردم و مسئولین می‌رسانند. باید این مساله بهانه‌ای شود برای دیگر افراد و گروه‌ها که آنها هم این کار را انجام دهند.
بسیاری از سازمان‌های مردم نهاد و چهره‌های خاص مانند نرگس کلباسی هر چند وقت یک بار گزارشی از اقدامات انجام شده ارائه می‌دهند. هر گروه و نهاد خاصی که یک ریال از مردم دریافت کرده باید به صورت داوطلبانه گزارش‌هایی برای افکار عمومی و نهادهای نظارتی ارسال کند. همانطور که مردم به این افراد و گروه‌ها اعتماد کردند وظیفه آنها نیز این است که جواب اعتماد آنها را به خوبی بدهند.
اسطوره فوتبال کشورمان می داند که همه مانند او نیستند. دایی به خوبی می‌داند که اگر نظارت‌ها نباشد چه اتفاقات تلخی ممکن است رخ دهد و باید همگان تحت نظارت قرار گیرند تا اعتماد و سرمایه اجتماعی نه تنها تضعیف نشود که افزایش هم پیدا کند. ای کاش که همه مانند دایی باشند. اما چه کنیم که یک علی دایی بیشتر نداریم و تنها راه چاره نظارت است.