با افول پروژه واکسن برکت حالا دو واکسن پاستور و رازی امیدهای بیشتری برای مبدل شدن به واکسن اصلی تولید داخل دارند. واکسنی که اگر به موقع تولید یا وارد نشود، ممکن است کشور باز هم در معرض فاجعه‌های کرونایی قرار بگیرد.
دیدارنیوز ـ نسرین نیکنام: بار‌ها در گزارش‌های گذشته از روند فعالیت‌های تولید واکسن‌های ایرانی چه آن‌هایی که توانستند مجوز‌های مختلف را از وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو دریافت کنند چه آن‌هایی که رقبای قدرتمند با وعده‌های مختلف اجازه ندادند در این میدان رقابت جایی داشته باشند، صحبت شد و مسیری که آن‌ها برای تحقیق و تولید طی کنند را بررسی کردیم، اما حالا رئیس انستیتو رازی در گفت و گویی اعلام کرده که این مرکز می‌توانست از اسفند ۹۹ واکسن خود را در اختیار مردم قرار دهد، اما یک سری عوامل دست به دست هم داد تا این اتفاق نیفتد، البته وزارت بهداشت نسبت به این صحبت واکنش نشان داده و اعلام کرده که این مرکز مدارک مطالعات بالینی خود را در اختیار این وزارتخانه و سازمان غذا و دارو قرار نداده است.
خلاصه تصویری این گزارش را این جا ببیینید
ماجرای کشمکش میان انستیتو رازی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین پیشگامان تولید واکسن و سرم با وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو زمانی پر اهمیت‌تر می‌شود که همه اخبار مربوط به روند تولید واکسن این شرکت از همان روز‌های نخست یعنی اسفند ۹۸ در همه رسانه‌های خبری وجود دارد و قابل دسترسی است و با استناد به آن می‌توان فهمید که صحبت‌های علی اسحاقی فقط یک اظهار نظر ساده و متهم کردن رقبا و دولتمردان است یا پشتوانه علمی دارد؟
اگرچه تولید کنندگان واکسن برکت از ابتدای شروع به کار با قدرت وارد میدان رسانه شدند و به نظر می‌رسید که این واکسن به میدان‌دار اصلی عرصه واکسیناسیون مبدل خواهد شد، اما حالا محقق نشدن وعده‌های مسئولان این نهاد هم پاشنه آشیل وزارت بهداشت است و هم بدنامی برای مرکزی که مدعی تولید واکسن بود، اما در توانش نبود!
بیشتر بخوانید:واکسن‌های ایران کجا هستند؟ رقابت بر سر چیزی که نیست!
مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی با حدود یکصد سال سابقه در تولید واکسن، از اواخر اسفند ۹۸ پای به عرصه ساخت واکسن کرونا گذاشت و هدفش این بود که با بهره مندی از تجربه نیروی انسانی حاذق که شاید سایر رقبا از آن کم بهره بودند بتواند خیلی زود گامی ارزشمند برای حفظ سلامتی و تندرستی هموطنان خود بردارد.
واکسن رازی کووپارس نخستین واکسن تزریقی استنشاقی پروتئین نوترکیب کرونا است که مطابق با دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت و سخت‌ترین پروتکل‌های داخلی اقدام به تولید کرد، اما علیرغم تلاش‌های زیاد نشد که جایی کنار "برکت" رقیب نوپای خود پیدا کند.
این موسسه در فاصله زمانی اسفند ۹۸ تا اوایل فروردین ۹۹، کار طراحی این واکسن را به پایان رساند، فروردین ماه دزسنجی و فرمولاسیون انجام و آزمایش این واکسن روی ۵۰۰ حیوان آغاز شد. در خرداد ماه تزریق روی میمون و ارزیابی ایمنی زایی و بی خطری در این حیوان انجام گرفت و اواخر مرداد ماه پرونده به سازمان غذا و دارو ارسال شد.
جالب است بدانید که فعالیت‌های این مرکز به همین جا ختم نشد و کارآزمایش بالینی واکسن رازی کوو پارس با تزریق به ۲ داوطلب مرد کاظم خاوازی وزیر سابق جهاد کشاورزی، جلیل کوهپایه زاده رییس دانشگاه علوم پزشکی ایران و جمعی از مسوولان و محققان دهم اسفند ماه ۹۹ در بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص) تهران انجام شد؛ یعنی درست زمانی که واکسن کرونا به شدت در کشور مورد نیاز بود و قرار هم نبود برخی واکسن‌های خارجی هم به چرخه واکسن‌های تولیدی اضافه شود.
چند ماه بعد محمدحسن فلاح مهرآبادی، معاون تحقیقات و فناوری مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی در گفت و گویی با ایرنا روی آغاز طرح مطالعاتی تولید واکسن ایرانی کرونا از اواخر اسفند ۹۸ با انجام مرحله حیوانی تاکید کرده بود که تاکنون مراحل حیوانی و فاز اول انسانی را با موفقیت پشت سر گذاشته ایم.
انستیتو رازی در تمام ماه‌های گذشته افراد زیادی را برای تست این واکسن جذب کرد جمعیتی حدود ۳۰ هزار نفری که در چند مرحله داوطلب دریافت این واکسن شدند از ۱۳۳ نفری که اسفند ۹۹ واکسن زدند تا ۵۰۰ نفری که در دو نوبت واکسن خود را خرداد ۱۴۰۰ دریافت کردند.
وقتی سایر تولید کننده‌های واکسن داخلی کرونا هم مانند مردم از متولیان واکسن برکت ناامید شدند؛ گمانه‌ها درباره اینکه بر سر راه سایر برخی تولید کنندگان داخلی سنگ اندازی شده است، قوت گرفت و صحبت‌های چند روز پیش رئیس موسسه رازی درباره عدم حمایت دولت و اعطای مجوز هم این گمانه‌ها را به سمت واقعیت سوق داد.
او در گفت و گویی با بیان اینکه چرا انستیتو رازی و پاستور علیرغم داشتن سابقه چند ده ساله نتواستند واکسن‌های خود را وارد میدان کنند نکاتی را بیان و تاکید می‌کند: زمانی که صحبت سر تولید واکسن از سوی این مرکز شد، عده‌ای صاحب نظر شدند و در جلساتی از ما درباره روند تولید و جزییات آن سوال‌هایی می‌کردند و ما به این نتیجه رسیدیم که به این مجموعه اطمینانی وجود ندارد.
نکته قابل تامل اینجا است که هم موسسه رازی و هم پاستور هیچ کرسی در کمیته تولید واکسن کرونا نداشتند و این پرسش مطرح می‌شود که چرا نباید این دو موسسه مهم عضو این کمیته باشند.
علی اسحاقی در بخش دیگری از صحبت هایش به ورود بخش خصوصی به موضوع تولید واکسن اشاره می‌کند و می‌گوید: از یک جایی به بعد به بهانه حمایت از تولیدکنندگان بخش خصوصی به جای همدلی و همکاری رقابت ایجاد شد و به تضاد منافع رسید و حتی به نظر می‌رسد مجوز فاز اول و دوم را هم با شک و تردید به ما دادند، اما اگر شرایط اینطور پیش نمی‌رفت ما اسفند ۹۹ به مردم واکسن می‌دادیم و فشار‌هایی که در این مدت به مردم وارد شد بی شک اتفاق نمی‌افتاد.
"تولید واکسن در ایران شکست خورده است" این جمله را محمدرضا محبوب فر، کارشناس پژوهشگر حوزه بهداشت و سلامت و عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران در گفتگو با دیدار مطرح می‌کند و می‌گوید: واکسن ملی هر کشوری به شرط اینکه اطلاعات لازم در خصوص ایمنی زایی و نداشتن عوارض را به طور شفاف و به دور از هیاهوی سیاسی و مسایل جناحی اقتصادی برای مردم و جامعه پزشکی منتشر کند، مصرف آن به شدت توصیه می‌شود.
او با تاکید بر اینکه من مدافع سر سخت واکسن‌های ایرانی هستم، می‌افزاید: اگر صحبت‌های اخیر بنده را مطالعه کرده باشید می‌بینید که در همه آن‌ها این موضوع را یادآور شده ام که واکسن برکت هیچ اطلاعاتی را درباره واکسن خود منتشر نکرده حتی همان زمانی که رهبر انقلاب هم واکسن برکت زدند این موضوع را بیان کردند که این اتفاق باید بیفتد، حالا هم مسئولان ستاد اجرای فرمان امام می‌گویند که ما مدارک و مستندات خود را برای سازمان بهداشت جهانی با هدف تائید جهانی فرستاده ایم، اما در سایت این سازمان هیچ اطلاعاتی درباره واکسن برکت وجود ندارد.
یکی از موضوعاتی که سبب شد انتقادات زیادی علیه مسئولان تولید واکسن برکت درباره عدم تولید ۵۰ میلیون واکسنی است که قول آن را تا پایان شهریور داده بودند که محبوب فر هم این موضوع را مورد اشاره قرار می‌دهد و می‌گوید: برکت یک میلیارد دلار از دولت وقت برhی تولید این واکسن اخذ کرد و این یک میلیارد صرف خرید واکسن و پیش خرید واکسن برکت شد و به عبارتی برای هر دز واکسن تولید نشده ۲۰۰ هزار تومان پرداخت شد در صورتی که می‌توانستیم با این رقم واکسن مدرنا، جانسون اند جانسون و فایزر بخریم.
کارشناس و پژوهشگر حوزه بهداشت و سلامت به این موضوع هم اشاره دارد که مسئولان واکسن برکت اعلام کردند علاوه بر ۵۰ میلیون دز، ۱۰۰ میلیون دز هم تا آبان تولید می‌کنیم تا جاییکه کشور از لحاظ داشتن واکسن اشباع می‌شود و به سمت صادرات حرکت می‌کنیم.
به گفته محبوب فر در حال حاضر بین ۱۶ تا ۱۸ میلیون دز واکسن برکت به مراکز واکسیناسیون ارسال شده و در حال حاضر هم فقط برای دز دوم واکسن دارند و به نوعی پروژه واکسن برکت بی سر و صدا در حال جمع شدن است؛ هر چند که متولیان آن مدعی شدند در حال راه اندازی خط دو و سوم واکسن هستند و تاخیر در تولید هم به همین دلیل است!
عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران ادامه می‌دهد: ما علاوه بر موسسه برکت دو تا موسسه دیگر به اسم انستیتو رازی و پاستور داریم که در حال حاضر این پادتن‌هایی از دریافت واکسن‌های متعدد در بدن هر یک از مردم ایران است ناشی فعالیت همین دو مرکز است.
به اعتقاد این کارشناس از زمانی که بحث واکسن سازی در کشور مطرح شد این دو موسسه بدون جنجال سیاسی و هیاهو شروع کردند به مطالعه و تحقیق و آزمایش‌های بالینی و مراحل اول، دوم و سوم را بدون عجله انجام دادند و حالا نتایج کار علمی درست به بار نشسته است.
بیشتر بخوانید:کرونا ادامه دارد؛ واکسیناسیون کودکان، سوغات بیماری و دز سوم واکسن!
در حال حاضر نتایج فاز سوم بالینی انستیتو پاستور انجام شده و منتظر داوطلب هستند تا فرایند مطالعاتی خود را انجام دهند و جالب است که بدانید پاستوکووک تنها واکسنی است که فاز سوم دارد، از سوی دیگر با توجه به اینکه در حال حاضر سینوفارم ایمنی زایی خیلی بالایی ندارد و اطلاعاتی هم درباره واکسن برکت نداریم و برخی کسانی که این واکسن را زدند یا کرونا گرفتند و در مواردی به دلیل اتبال به بیماری فوت کردند، استفاده از واکسن پاستور توصیه می‌شود.
محبوب فر با اشاره به اینکه واکسن پاستور بدون در نظر گرفتن منافع اقتصادی و هیاهوی سیاسی راه یکساله را دو سه ماه طی نکرده کار خود را به درستی انجام داده، می‌گوید: اگر این واکسن به تولید نرسد مجبوریم برای دز سوم از سایر واکسن‌های خارجی که ایمنی زایی قابل اعتمادی ندارند، استفاده کنیم.
عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران در پاسخ به این پرسش که آیا کشور در شرایط بد اقتصادی کنونی نیاز به تعدد تولید کننده واکسن داشت، می‌گوید: بیشتر منافع جناحی اقتصادی و سیاسی پشت قضیه بود و پولی این وسط بود و گرفتند و نهایت به وعده‌های خود عمل نکردند نیازی نبود که بیایند به این صورت عمل کنند باید همه ۹ یا ۱۳ شرکتی که در این زمینه فعالیت می‌کنند تجمیع می‌شدند و امکانات را یکی می‌کردند و روی یک یا دو مدل مانند آمریکا، فرانسه، ترکیه و چین واکسن تمرکز می‌کردند.
به گفته این کارشناس از همان ابتدا یک عده قصد داشتند که بگویند با اینکه ایران تحریم است و، اما می‌تواند این تحریم‌ها را پشت سر بگذاریم و می‌توانیم سیاست را تدوام ببخشیم و سلامت کشور را بدون اینکه تحت تاثیر تحریم نباشد اداره کنیم.
محبوب فر تاکید می‌کند: ما در واکسیناسیون شکست خوردیم لازم است در ایران یک دز یادآور به مردم زده شود اگر این دز وارد یا تولید نشود در مقابل سویه‌های جدید مانند لامبدا و مو با بحران مواجه می‌شویم.