ماه‌هاست که خبرهای از تولید واکسن‌های متعدد ایرانی حکایت دارند. واکسن‌هایی که یکی پس از دیگری رونمایی می‌شوند اما سهم چندانی از سبد واکسیناسیون ندارند و حالا خبر از برخی رقابت‌ها بین تولید کنندگان می‌رسد!
دیدارنیوز ـ نسرین نیکنام: سرعت گرفتن واکسیناسیون از یک سو و واردات واکسن از سوی دیگر در ماه‌های اخیر دست به دست هم داد تا تولیدکنندگان واکسن داخلی به صرافت بیفتند تا محصولی که بیش از یکسال روی آن وقت گذاشتند را بالاخره روانه میدان رقابت کنند؛ در این رقابت نه چندان مساوی و یکسان، گویا انستیتو رازی دیگر سهمی ندارد و برخی از شنیده‌ها و ادعاها حاکی از آن است که یکی از رقبا علیرغم بدقولی‌ها مکرر برای تحویل واکسن‌های خود مانع از فعالیت سایر رقبای خود شده است. تایید صحت این خبر طبعا در این گزارش ممکن نیست اما صرف طرح این موضوع چیزی نیست که بتوان به سادگی از آن گذشت.
یکی از چالش‌های دولت روحانی در زمان اوج گیری کرونا نرسیدن واکسن‌های وارداتی به هزار و یک دلیل و بد عهدی تولیدکنندگان داخلی که در صدر آن‌ها کووبرکت بود که مدیران آن هر ماه وعده رسیدن چند میلیونی واکسن را دادند و در نهایت از وعده ۵۰ میلیون دزی به ۶ میلیون دز رسیدند.
در این میان سایر مسئولان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو هم هر کدام با اظهار نظر‌های مختلف سعی می‌کردند که سرپوشی روی تمام این بدقولی‌ها بگذارند؛ یک روز جهانپور سخنگوی وقت سازمان غذا و دارو این دیرکرد را گردن تحریم‌ها و دست نیافتن تولیدکنندگان به مواد اولیه و چه و چه انداخت و روز دیگر نمکی وزیر بهداشت هجمه‌های مطرح شده را کار دشمنان اسلام می‌دانست و در نهایت هم هیچ توضیحی برای نرسیدن واکسن‌های ایرانی به چرخه واکسیناسیون نمی‌داد.
بیشتر بخوانید:۵۰ میلیون دز واکسن نرسید؛ آقای مخبر «برکت» کجاست؟
وقتی مطالبات مردم برای واکسن بالا گرفت و همگان بعد از اینکه متوجه شدند خبری از واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی نیست نگاه‌ها به سمت تولیدکنندگان ایرانی رفت که از بهار امسال قول تولید چند میلیون واکسن را دادند و در نهایت هم هنوز سبد واکسیناسیون در ایران پر از سینوفارم است، اما جالب است این را هم بدانید که هیچ کدام از تولیدکنندگان خود را مقصر نمی‌دانستند و نمی‌دانند از این رو یک روز روسیه بدقول می‌شد و روز دیگر هند و در نهایت هم کوبایی‌ها مقصر همه این اتفاق‌ها بودند.
البته این را هم باید گفت در یک مقطع زمانی دنیا در تامین واکسن دچار مشکل شد و تقریبا اغلب شرکت‌های تولید کننده نتوانستند سفارشات و وعده قبلی خود را محقق کنند و قاعدتا ایران هم از این موضوع مستثنی نبود و تحت تاثیر این تاخیر‌ها قرار گرفته است.
همچنین موضوع دسترسی عادلانه به واکسن در میان جوامع مختلف، ناسیونالیسم واکسن، احتکار واکسن از مسیر خرید بیش از نیاز و بیش از ظرفیت واکسیناسیون توسط معدودی کشورهای ثروتمند و اغراض سیاسی در توزیع واکسن نیز به پیچیدگی این معضل افزوده است.
جهانپور در روز‌هایی که خبر‌ها بر علیه تویلدکنندگان واکسن‌های داخلی بیشتر می‌شد در مقام پاسخگویی بر آمد و در توضیح علت تاخیر در تحقق وعده شرکت‌های تولید کننده واکسن در دنیا گفت: بخشی از این تاخیر‌ها به کندی روند تولید بسیاری از واکسن‌ها، محدودیت ظرفیت تولید و برخی به مشکلات ناشی از کمبود مواد اولیه و جانبی از قبیل رزین، ژل و مدیا و... و بخشی هم به موضوع ناسیونالسیم واکسن بازمی گردد. بر همین اساس، برخی کشور‌ها برخلاف وعده‌های قبلی، حتی واکسن‌هایی که به صورت قطعی خرید و پیش خرید شده بود را تحویل ندادند و آن را منوط به تامین نیاز کشور خود کردند و به این ترتیب چنین مباحثی تاخیر نسبی در تحویل واکسن در بازار جهانی را رقم زده است.
از طرف دیگر در کشور ما بحث‌های حاشیه‌ای ناشی از تحریم در برخی مواردی مضاف بر علت شده است. در مجموع آنچه از جانب طرف ایرانی باید انجام می‌شد، به رغم تمام مشکلات، در زمان خود انجام شده و جهانپور با بیان اینکه دقیقا در جای درستی قرار داریم و برنامه ریزی‌ها دوراندیشانه و واقع بینانه بوده است، تاکید می‌کند و می‌افزاید: واکسن‌هایی که ایمنی و اثربخشی آن‌ها مبتنی بر اطلاعات ارائه شده رسمی و اسناد فنی بود، به خوبی در ایران رصد، تایید و سفارش داده شده است و از حداکثر ظرفیت‌های موجود استفاده شده است.
بیشتر بخوانید:چه واکسنی برای کودکان مناسب است؟ سینوفارم، پاستوکووک، نورا یا...
در نهایت کشمکش تولید واکسن‌های ایرانی به اینجا رسید که ستاد اجرایی فرمان امام واکسن کووبرکت را خیلی کمتر از میزان قول داده به سبد واکسیناسیون اضافه کرد و حالا هم این انستیتو پاستور است که قول داده تا آبان ماه ۶ میلیون دز به وزارت بهداشت تحویل دهد.
علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور در توضیح بیشتر روند واکسن کووپارس می‌گوید: واکسن تولید مشترک ایران و کوبا که در کوبا با نام سوبرانا و در ایران به نام پاستوکووک شناخته می‌شود که نتایج مطالعات فاز سوم کارآزمایی بالینی واکسن هفته آینده به اطلاع عموم می‌رسد. در چهار هفته پیش رو تا ١٠ آبان ماه محموله ۶ میلیون دوز واکسن به طور کامل تحویل وزارت بهداشت خواهد شد که پارت اول شامل یک میلیون و ٢٠٠ هزار دوز واکسن را شنبه هفته گذشته تحویل دادیم و پارت دوم هفته آینده به همان میزان و تا ١٠ آبان ۶ میلیون دوز واکسن تحویل داده خواهد شد.
بیگلری این را هم اضافه می‌کند که این واکسن تأثیر خوبی بر گروه سنی کمتر از ۱۸ سال دارد و با توجه به نیاز کشور و اثربخشی خوب آن درباره واریانت دلتا، در تلاش هستیم از پایان آذر ماه ۴ میلیون دوز واکسن پاستوکووک دیگر هم به تولیدمان اضافه و تعهدات را عملی کنیم.
به نظر می‌رسد فعلا رقابت میان برکت و کووپارس ادامه دارد و خبری از سایر واکسن‌های ایرانی نیست.
شاید شما هم جزء آن دسته از افرادی باشید که ندانید دقیقا چند شرکت در ایران در حال تولید واکسن هستند و از چه دستورالعملی برای تولید واکسن‌های خود استفاده می‌کنند؛ باید بدانید که تکنولوژی استفاده شده در واکسن کووبرکت ویروس کشته شده است و در حال حاضر در فاز سوم بالینی قرار دارد و منتظر مجوز مصرف اضطراری است.
کووپارس، نورا و اسپایکوژن هم از مدل پروتئین نوترکیب استفاده کردند که به ترتیب کووپارس در فاز دوم بالینی است؛ نورا به مرحله بررسی پرونده در سازمان غذا و دارو و دریافت مجوز فاز یک بالینی رسیده و اسپایکوژن هم به فاز دوم بالینی رسیده است.
فخرا و پاستوکووک هم از دو دستورالعمل مختلف استفاده کرده اند، فخرا محصول خود را مبتنی بر مدل ویروس کشته شده تولید می‌کند و فعلا هم در مرحله آخر مجوز فاز دو بالینی قرار دارد و پاستوکووک هم از مدل پروتئین نوترکیب استفاده کرده و به گفته مسئولان مناسب افراد زیر ۱۸ سال است.
سه شرکت خصوصی هم در تلاش برای تولید واکسن است که این شرکت‌ها هم به دنبال استفاده از تکنولوژی ام آر ان ای، وکتور ویروسی و ویروس کشته شده هستند، اما فعلا در مرحله تست چالش میمون هستند.
در این غلغله واکسن‌های ایرانی و چرخه بدقولی‌های مداوم یک سوال هنوز بی جواب است و آن هم این که چرا با توجه به حیاتی بودن مسئله واکسیناسیون و اوضاع فاجعه باری که به دنبال تاخیر در واکسیناسیون روی داد؛ چرا تمام توان و تلاش کشور روی تولید یک واکسن متمرکز نشد.
این در حالی است که بسیاری از کشورهای جهان تمرکز خود را تنها روی واردات گذاشتند و کشورهای تولید کننده هم معمولا روی یک واکسن تمرکز کردند. نمونه مشخص آن هندوستان است که تنها واکسن بهارات را روانه بازار کرد. واکسنی که پای آن به ایران هم باز شده است.
چرا در شرایط که کشور تحت شرایط تحریم قرار داشت و با توجه به مجموع ظرفیت و توان کشور در موضوعی مانند واکسن نه تنها تمام توان بر روی تولید یک محصول متمرکز نشد که حالا شنیده‌ها و شایعات از رقابت شدید و حتی ناسالم بین تولید کنندگان واکسن داخلی حکایت دارد.
این سوالی است که مسئولان وقت وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با بیماری کرونا باید به آن پاسخ دهند و البته چیزی هم نیست که افکار عمومی به فراموشی بسپارند.