همزمان با باز شدن سامانه ثبت نام واکسیناسیون برای متولدین تا سال ۸۸، ابهامات و دغدغه‌هایی در سطح جامعه ایجاد شده است و همچنین نگرانی‌هایی برای خانواده‌های کودکان در پی داشته است به همین دلیل در این گزارش به گوشه‌ای از این ابهامات پاسخ داده شده است.
دیدارنیوز ـ باز شدن سامانه نوبت‌دهی واکسیناسیون تا متولدین سال ۱۳۸۸، درحالی اعلام شد که نظرات متفاوتی درباره واکسینه کردن کودکان وجود دارد و این مسئله با حواشی‌های در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی همراه است و همین باعث ایجاد ابهامات و نگرانی‌های بین والدین شده است؛ در این گزارش سعی شده به برخی از این ابهامات پاسخ داده شود.
واکسیناسیون افراد زیر ۱۸ سال، موضوع حساسی که تا دو سه ماه پیش تصور می‌شد، فاصله چندان نزدیکی با آن نداریم با نوبت دهی‌های متوالی در ماه اخیر، فرا رسیده است و متولدین سال ۸۸ که امسال دوازده ساله‌اند، نیز می‌توانند در سامانه وزارت بهداشت ثبت نام و واکسن دریافت کنند. مساله‌ای که با اطلاعات گاه ضدونقیض و برخی ابهامات پیرامونش کمابیش پرسش‌هایی را برانگیخته است.
درحالی که در روز‌های آغازین شهریور به گفته «علیرضا رییسی» سخنگوی ستاد مبارزه با کرونا، قرار بر واکسیناسیون دانش آموزان دارای بیماری‌های زمینه‌ای و اطرفیان دانش آموزان بود و پیش بینی می‌شد دو واکسن سینوفارم و پاستوکووک برای این دسته از افراد استفاده شود، بهرام عین اللهی در تاریخ ۲۳ شهریور ماه از برنامه واکسیناسیون افراد ۶ تا ۱۸ ساله‌ها خبر داد. این درحالی بود که سخنگوی ستاد مبارزه با کرونا سوم مهر ماه به خبرنگار ایلنا گفته بود: «واکسیناسیون فعلاً برای سن ۱۷ سال به بالا در نظر گرفته شده است و فعلاً برنامه‌ای برای واکسیناسیون افراد کمتر از این سن را نداریم.» روز گذشته، ششم مهرماه، اما اعلام شد سامانه نوبت دهی برای افراد بالای ۱۲ سال باز شده است، سرعت این اخبار متفاوت به پرسش‌ها و ابهامات پیرامون برنامه واکسیناسیون کودکان در ایران دامن می‌زند.
«علیرضا رییسی» معاون وزیر بهداشت و سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره چرایی باز شدن سامانه واکسیناسیون برای افراد ۱۲ سال به بالا گفت: با توجه به اینکه واکسن سینوفارمی که در اختیار داریم و همچنین واکسن پاستوکووک که انشالله هفته آینده به دستمان خواهد رسید، هر دو تأییدیه سنین ۳ تا ۱۷ سال را دارند، براساس برنامه‌ریزی که انجام دادیم، مقرر شد که سامانه برای افراد ۱۲ سال به بالا نیز باز شود.
او با تاکید براینکه جای نگرانی برای خانواده‌ها وجود ندارد، گفت: این دو واکسن کاملا مورد تأیید وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروست و در کشور‌های دیگر از جمله در کشور چین و برخی از کشور‌های عربی نیز استفاده شده است.
واکسیناسیون کودکان هم در مطالعات بالینی، با احتیاط بیشتر و پس از مطالعه بر روی بزرگسالان مورد آزمایش قرار می‌گیرد و هم در میان مردم تردید‌های بیشتری از عوارض احتمالی آن وجود دارد. ابراز نگرانی «علی پزشکیان» عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی از «واکسیناسیون بدون مستندات»، از دیگر نشانه‌های تردید در سطح جامعه و حوزه درمان کشور است، که نگرانی‌های افکار عمومی از تصمیمات در حوزه واکسیناسیون افراد زیر ۱۸ سال را تشدید می‌کند.
«نادر توکلی» معاون درمان ستاد کرونای استان تهران در پاسخ به این سؤال که آیا مستندات برای واکسیناسیون سنین ۱۲ سال به بالا وجود دارد، می‌گوید: «هیچکدام از واکسن‌ها در دنیا چه برای بزرگسالان و چه کودکان تمام مراحل را نگذرانده‌اند. همه واکسن‌ها حتی فایزر، مدرنا و جانسون‌اندجانسون مجوز اضطراری گرفته‌اند؛ بنابراین برای کودکان هم این مجوز، اضطراری است و مجوز کامل برای هیچکدام از واکسن‌ها صادر نشده است.»
او در ادامه می‌گوید: «بسیاری از کشور‌ها به دلیل حساسیت موضوع و اینکه بالاخره کودکان گروه پرخطر هستند، واکسیناسیون این گروه سنی را در دنیا شروع کرده‌اند. واکسن‌هایی که برای کودکان استفاده می‌شود مشخص است و در ایران هم قاعدتا برنامه آن وجود دارد.»
توکلی در پاسخ به این سؤال که آیا مستنداتی از عوارض واکسن سینوفارم در کودکان موجود است و این عوارض چه مواردی هستند، خاطرنشان می‌کند: «به این دلیل که در ایران به صورت کامل و فراگیر تزریق این واکسن انجام نشده است، مستنداتش موجود نیست، اما در دنیا نشان داده است که واکسن پرعارضه‌ای نیست. خوشبختانه سینوفارم واکسن بی‌خطری برای کودکان است و در دنیا هم استفاده شده است.»
او با اشاره به اینکه واکسنی که فعلاً برای کودکان تزریق می‌شود تنها سینوفارم است، در پاسخ به این سؤال که آیا برنامه‌ای برای تزریق واکسن سوبرانا پلاس به کودکان وجود دارد؟ می‌گوید: «در حال حاضر نه، مگر اینکه مطالعاتش کامل شود و الان وارد چرخه تزریق نشده است.»
یکی دیگر از حواشی واکسن سینوفارم، مساله تک دوز یا دو دوز بودن آن برای کودکان بود. پیش از این «حیدر محمدی» مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو، در مصاحبه‌هایی عنوان کرده بود واکسن سینوفارم کودکان و بزرگسالان با هم فرقی ندارند. با این وجود برخی گفته‌ها از تک دوز بودن واکسن سینوفارم تزریق شده برای کودکان حکایت داشت. «پیام طبرسی» عضو کمیته علمی کشوری کرونا در این باره گفته بود: «طبق مطالعات، اعلام شده که واکسن سینوفارم کودکان یک دوز بوده و با سینوفارم بزرگسالان متفاوت است. کودکان قرار است یک دوز واکسن تزریق کنند. پاستور هم هنوز تولید و وارداتش به میزان مورد نیاز انجام نشده و اکنون عمدتاً سینوفارم وارد شده است. البته پاسخ به این موضوع که واکسن کودکان یک دوز یا دو دوز است، هنوز دقیق نیست و باید صبر کنیم تا ببینیم سیاست وزارت بهداشت چیست و اعلام شود.»
از طرفی دبیرکل جمعیت هلال احمر، هم ۴ مهرماه اعلام کرده بود: «امروز ۶ میلیون دوز واکسن کرونای تک دوز از مجموع ۱۲ میلیون دوز توصیه شده برای سنین ۳ الی ۱۷ سال وارد کشور و تحویل وزارت بهداشت شد.» پس از این خبر و با توجه به اینکه نشانی از واکسن تک دوز سینوفارم برای کودکان در منابع مختلف دیده نمی‌شود، بحث‌ها پیرامون این موضوع در فضای مجازی بالا گرفت. به طوری که «کیانوش جهانپور» سخنگوی سابق وزارت بهداشت هم در دو توییت تاکید کرد واکسن تک دوز سینوفارم برای اطفال وجود خارجی ندارد. او در یکی از توییت‌ها نوشت: «احتمالاً منظور واکسن کانسینو چینی بوده که برای بزرگسالان هم تک دوز استفاده می‌شود، پلتفرمی شبیه دوز دوم اسپوتنیک است و تنها یک مطالعه ۱۵۰ نفری روی کودکان ۶-۱۷ سال داشته که تزریق تک دوز با دزاژ پایین‌تر را برای کودکان پیشنهاد کرده است.»
اختلاف‌نظر پیرامون واکسن تک دوز اطفال، اما به اطلاعیه وزارت بهداشت ختم شد که اعلام کرد این خبر به اشتباه منتقل شده است: «واکسن سینوفارم، واکسن تک دوز نبوده بلکه باید بعد از یک دوره، دوز دوم آن هم تزریق شود و واکسن‌های وارداتی اخیر هم مانند همان واکسن‌های سینوفارم قبلی است که برای بزرگسال استفاده می‌شد و دارای همان خصوصیات و برند هستند.»
از طرفی نادر توکلی می‌گوید قرار بر این است که فعلاً واکسن سینوفارم به کودکان به صورت تک دوز تزریق شود. او تصریح می‌کند: «واکسن سینوفارم کودکان تک دوز است. دوز اول معمولاً ۷۰ تا ۸۰ درصد ایمنی ایجاد می‌کند. درحال حاضر هدف‌گذاری این است که دوز اول را برای کودکان تزریق کنند و با بررسی‌های بیشتر، دوز دوم را تزریق می‌کنند. فعلاً تک دوز مصوب شده است و انجام می‌شود.»
وی با اشاره با واکسیناسیون دانش‌آموزان و بازگشایی تدریجی مدارس می‌افزاید: «اگرچه واکسیناسیون یکی از استانداردهاست، اما مسائل دیگر هم باید رعایت شود، مانند فاصله‌گذاری اجتماعی، طول زمان کلاس‌ها، تعداد مناسب کودکان و انجام غربالگری که باید به صورت منظم انجام شود. تمام این‌ها را که کنار هم بگذارید می‌بینید که آموزش آنلاین کماکان در ادغام با آموزش حضوری می‌تواند کمک کننده باشد. از طرفی والدین هم چندان راغب به فرستادن فرزندانشان به کلاس درس نیستند مگر اینکه پیک بیماری کم شود و شرایط بهینه شود.
در سایر کشور‌ها به جای واکسیناسیون دانش‌آموزان شروط مهمتری برای بازگشایی مدارس در نظر گرفتند
«مسعود یونسیان» اپیدمولوژیست و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران با تاکید بر اینکه فوریتی برای واکسیناسیون دانش آموزان وجود ندارد، می‌گوید: «در بازگشایی مدارس، مساله ضروری نه واکسیناسیون دانش آموزان که اطرافیان آن‌هاست و در حقیقت واکسیناسیون شرط لازم برای بازگشایی مدارس نیست. کشور‌های متعددی که توانسته‌اند کرونا را کنترل کنند و مدارس را باز کنند، چنین شرطی را قائل نشده‌اند که حتما دانش آموزان باید واکسینه شده باشند تا مدارس باز شود.»
وی خاطرنشان می‌کند: «در عوض این کشور‌ها برای بازگشایی مدارس شروط دیگری دارند، اینکه چه گونه بتوانند فاصله فیزیکی و بهداشت دست را رعایت کنند و چه طور ماسک را برای دانش آموزان به اندازه کافی تامین کرده باشند و چطور سازوکاری داشته باشند که مطمئن شوند دانش آموزان یا معلمان اگر کسالتی پیدا کردند، بدون اینکه بخواهند آداب معمول را رعایت کنند، بتوانند از مرخصی استعلاجی استفاده کنند، آن هم برای اینکه دیگران را آلوده نکنند و در واقع راهکار برای شناسایی زودهنگام دانش آموزان بیمار از جمله این موارد است.»
او در ادامه می‌گوید: «رعایت این شرایط و البته درصورتی که اولیاء، معلمان و مسئولان مدرسه و کسانی که ممکن است آلودگی را از بچه‌ها بگیرند و دچار بیماری شدید شوند، واکسینه شده باشند، امکان بازگشایی مدارس وجود دارد. به عبارت دقیق‌تر واکسیناسیون درصد بالایی از جامعه، می‌تواند شرط لازمی برای بازگشایی مدرسه باشد، اما واکسیناسیون خود دانش آموزان به عنوان یک شرط برای بازگشایی در تجربه کشور‌های متعددی که موفق عمل کرده‌اند، نبوده است.»
به نظر یونسیان تا زمانی که بزرگسالان تا حد قابل قبولی واکسینه نشده باشند، واکسینه کردن کودکان اولویتی ندارد. او می‌گوید: «نکته دیگر این است که یکسری از واکسن‌ها را کاندیدا کرده‌اند که به کودکان بزنند، اما دغدغه‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه آیا تأییدیه دارد یا خیر، من اطلاعی از اینکه آیا این واکسن‌ها تأییدیه برای استفاده کودکان دارند یا خیر ندارم و برداشتم به عنوان یک کارشناس این است که تا زمانی که افراد بالغ کاملا واکسن‌شان را دریافت نکرده‌اند و اگر واکسن فراهم باشد باهمین سرعت حدود حداقل دو ماه طول می‌کشد، به نظر نمی‌رسد که واکسیناسیون کودکان در اولویت باشد و انشاالله تا آن موقع هم اطلاعات در خصوص اینکه چه واکسن‌هایی اثربخش، ایمن و بی‌خطر هستند، کامل‌تر خواهد شد و با چشم بازتری می‌شود برای واکسینه کردن کودکان تصمیم‌گیری کرد. او تاکید می‌کند: فوریتی برای واکسیناسیون دانش آموزان وجود ندارد و ثانیا بازگشایی مدارس، منوط به واکسیناسیون دانش آموزان نیست.
یونسیان معتقد است بازگشایی مدارس باید همراه با ارزیابی ابعاد مختلف و در تعامل با افرادی باشد که در ارتباط مستقیم با بازگشایی مدارس هستند. او می‌گوید: «به نظر می‌رسد که بازگشایی مرحله به مرحله و نسبی به این ترتیب که تواما آموزش حضوری و مجازی شروع شود و بعد به سمت این بروند که به صورت کامل آموزش حضوری شود، تصمیم عاقلانه‌ای باشد.»