در بحبوحه بحران کرونا سازمان نظام پزشکی برای واردات واکسن کرونا اعلام آمادگی کرد. این کار با استقبال وزارت بهداشت مواجه نشد و یک کشمکش رسانه‌ای حول آن شکل گرفت. اما ماجرا چه بود؟
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: بار‌ها و بار‌ها درباره کندی واردات واکسن کرونا از دی ماه سال ۹۹ صحبت کردیم و علت و معلول‌های آن را هم بار‌ها از زوایای مختلف بررسی کردیم، اما نکته‌ای که نمی‌توان آن را نادیده گرفت این است که از همان ابتدا سازمان نظام پزشکی با توجه به تحریم‌ها، این موضوع را یادآور شد که می‌تواند راه حلی برای این مشکل پیدا کند و تحریم نبودن این سازمان می‌تواند سد موجود در برابر واردات واکسن را بشکند، اما ...
بیاید ماجرا را از زبان مسئولان بررسی کنیم تا یک طرفه به قاضی نرفته باشیم.
"اعلام آمادکی سازمان نظام پزشکی برای واردات واکسن" این خبری بود که دوم دی ماه سال گذشته به نقل از حسین کرمانپور، مدیر روابط عمومی سازمان نظام پزشکی در گفتگو با ایرنا مطرح شد. کرمانپور درباره نامه سازمان نظام پزشکی به وزارت بهداشت مبنی بر اعلام آمادگی این سازمان برای تهیه واکسن کرونا از منابع خارجی با توجه به شرایط تحریم بیان کرد: بر اساس قانون سازمان نظام پزشکی، این سازمان در کنار نظام سلامت قرار دارد.
به زبان ساده‌تر منظور کرمانپور از طرح این صحبت این بود که این سازمان می‌تواند از سد تحریم‌ها رد شود و واکسن وارد کند او در توضیح بیشتر گفته بود که سازمان نظام پزشکی یک سازمان مردم نهاد محسوب می‌شود و در نتیجه سازمان‌های بین المللی می‌توانند کمک‌های زیادی انجام بدهند.
او تاکید کرده بود که هرچند برخی می‌گویند واکسن و دارو تحریم نیست، اما هنگام نقل و انتقال مالی دچار مشکل هستیم. وقتی قرار باشد نظام بانکی برای نقل و انتقال پول اقدامی انجام بدهد، بانک‌های بین المللی به علت تحریم ایران، ریسک نمی‌کنند.
او به دغدغه‌های مطرح شده درباره اینکه ممکن است با ورود بخش خصوصی واکسن به جای رسیدن به دست مردم وارد بازار آزاد شود اشاره کرده و گفته بود که سازمان نظام پزشکی یک نهاد مردمی است نه خصوصی و چنین اتفاقی در مورد این سازمان نمی‌افتد. اما صحبت‌های این مسئول سازمان نظام پزشکی خیلی مورد اقبال قرار نگرفت و بعدا مطرح شد که نامه ارسالی از سوی این سازمان به وزیر بهداشت مسکوت مانده است!
بیشتر بخوانید: واردات واکسن کرونا؛ داستان خشکسالی و باران و سیل!
درست چند روز قبل از صحبت‌های کرمانپور محمدرضا ظفرقندی رییس کل سازمان نظام پزشکی نامه‌ای نوشت و برای سعید نمکی ارسال کرد او در نامه‌اش تلاش کرده بود اوضاع خطرناک کرونا و شرایط مردم را در مواجهه با این ویروس طوری ترسیم کند که نمکی به سرعت با آن موافقت کند، اما چنین دستوری هیچ وقت صادر نشد.
ظفرقندی در نامه‌اش برای نمکی نوشته بود که همان گونه که استحضار دارید طولانی شدن اپیدمی بیماری کووید۱۹ در جهان و کشورمان ایران، صدمات جبران ناپذیری را به حوزه سلامت و معیشت مردم وارد ساخته است. طبیعتاً رهایی از این بیماری و آثار مخرب آن جزو خواسته‌های عموم و مسئولان کشور است.
ظفرقندی این را هم گفته بود که سازمان نظام پزشکی به عنوان نهاد مرجع صنفی بر اساس بند «ت» ماده ۳ قانون سازمان نظام پزشکی برای تهیه و ارائه خدمات واکسیناسیون به مردم و کادر درمان اعلام آمادگی می‌کند. همچنین این سازمان برای پیگیری ویژه تهیه واکسن، کمیته‌ای را تعیین کرده تا با هماهنگی وزارت بهداشت و دولت و در راستای فعال کردن دیپلماسی عمومی، اقدام عاجل در این زمینه انجام شود.
او در نهایت روی این موضوع تاکید دوباره کرد که اگر شخص وزیر دستوری صادر کند، این سازمان می‌تواند در کمترین زمان ممکن موفق شود سهم زیادی از واکسن را وارد ایران کند، اما چنین دستوری صادر نشد!
دعوا بر سر واردات واکسن از همان آذر ۱۳۹۹ یعنی بعد از نامه ظفرقندی به نمکی سمت و سوی دیگری به خود گرفت و کشمکش بر سر وارد کردن واکسن از سوی این نهاد سبب شد، ماجرا وارد ابعاد جدیدتری شود.
به عنوان مثال وقتی واکسن‌های وارداتی به صورت قطره چکانی وارد کشور می‌شد عده‌ای مدعی شدند که سازمان مذکور برای کادر خود اقدام به سهم خواهی کرده است. به این ترتیب این گروه نامه رئیس سازمان نظام پزشکی به وزیر بهداشت را تعبیر به سهم خواهی کردند. این سازمان هم اعلام کرد که اسامی نیرو‌هایی را برای دریافت واکسن اعلام کرده است که جزء کادر درمان محسوب می‌شدند؛ یعنی همان گروهی که در پروتکل‌های وزارت بهداشت هم در اولویت اول قرار داشتند.
اما ماجرا به اینجا هم ختم نشد کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو در واکنش به خبر راه اندازی سامانه جداگانه از سوی سازمان نظام پزشکی برای دریافت واکسن به فارس گفت: واکسیناسیون کرونا حتما بر اساس پروتکل‌های سند ملی واکسیناسیون خواهد بود و تغییری در این زمینه ایجاد نشده است. وزارت بهداشت هیچ درخواستی از سازمان نظام پزشکی برای ثبت نام پزشکان و خانواده و بستگان آن‌ها برای انجام واکسیناسیون نداشته است.
وی با بیان اینکه اولویت تزریق واکسن در فاز نخست پزشکان شاغل در بیمارستان‌ها هستند افزود: در صورتی که نوبت واکسیناسیون پزشکان شاغل در مطب فرا برسد با مشورت صنف مربوطه واکسیناسیون انجام می‌شود، همچنین خانواده پزشکان و بستگان آن‌ها در اولویت تزریق واکسن نبوده و در صورتی که اعضای خانواده آن‌ها دارای بیماری زمینه‌ای بوده یا سالمند باشند در اولویت تزریق واکسن قرار می‌گیرند!
البته جالب است بدانید که کرمانپور سخنگوی سازمان نظام پزشکی هم نسبت به این اظهار نظر‌ها ساکت نماند و گفت: برای پزشکان نظر سازمان نظام پزشکی در مورد واکسن وارداتی مهم است از این رو بیانیه‌ای در این خصوص آماده می‌کنیم و طی روز‌های آینده نظر سازمان را اعلام خواهیم کرد.
بیشتر بخوانید: چه واکسنی برای کودکان مناسب است؟ سینوفارم، پاستوکووک، نورا یا ...
۱۲ بهمن یعنی زمانی که بیش از ۴۰ روز از نامه سازمان نظام پزشکی به وزارت بهداشت گذشته و هنوز هیچ دستور کتبی برای ورود این سازمان به ماجرای واردات واکسن صادر نشده بود. این تعلل در روز‌هایی که پیک‌های مختلف شیوع کرونا از هر گوشه کشور شکل می‌گرفت و در کمترین زمان به اوج می‌رسید، هیچگونه قابل توجیه نبود.
کرمانپور سخنگوی سازمان نظام پزشکی در این مقطع درباره واردات واکسن توسط این سازمان گفت: سازمان نظام پزشکی کشور نامه‌ای به رییس جمهور نوشت که رییس جمهور دستور موکد دادند وزارت بهداشت اجازه دهد ما هم در واردات واکسن به آن‌ها کمک کنیم. نامه‌ای هم به دکتر سعید نمکی وزیر بهداشت نوشتیم که وزیر تلویحا عنوان کردند که واردات واکسن از سوی سازمان نظام پزشکی مشکلی ندارد، ولی به صورت کتبی تا این لحظه نامه‌ای از سوی وزارت بهداشت دریافت نکرده ایم که مجوز برای واردات بدهند، ولی ما اقداماتی انجام داده ایم و منابع را شناسایی کردیم به مجرد اینکه وزارت بهداشت اجازه دهد ما اقدام به واردات می‌کنیم البته تا وزارت بهداشت مجوز واردات ندهد منابع خود را برای واردات واکسن کرونا اعلام نمی‌کنیم.
این ماجرا و کشمکش‌ها بر سر واردات همچنان ادامه داشت تا صحبت از آمدن ظفرقندی در انتخابات ۱۴۰۰ شد و درست در همین زمان ماجرا شکل دیگری به خود گرفت!
با تمام شدن تعطیلات نوروز و نزدیک بودن انتخابات ۱۴۰۰ بازار شایعات آمدن چهره‌های مختلف در میدان رقابت سیزدهمین دوره ریاست جمهوری داغ‌تر و داغ‌تر می‌شد و یکی از چهره‌هایی که از حضور او در انتخابات صحبت می‌شد؛ ظفرقندی رئیس سازمان نظام پزشکی بود این ماجرا زمانی قوت گرفت که او در گفت‌وگویی در کلاب‌هاوس گفت: «واردات واکسن کرونا در این ایام نتیجه مذاکرات آقای عراقچی در حاشیه مذاکرات برجام است و پیش از آن حتی ثبت سفارش‌های بخش خصوصی به نتیجه نمی‌رسید.»
صحبت ظفرقندی سبب شد تا مصطفی تاجزاده نخستین فردی باشد که نسبت به این صحبت واکنش نشان دهد و آن را حرف حساب بخواند و سایر چهره‌های همسو با او به طور نامحسوس حمایت خود را از این کاندیدای احتمالی اعلام کردند؛ اما در همان زمان خیلی‌ها این صحبت ظفرقندی را بی پایه و اساس خواندند و گفتند که خودِ تیم وزارت خارجه هم چنین ادعایی را مطرح نکرده‌اند و از سوی دیگر اولین محموله واکسن خارجی چهارم فوریه (۱۶ بهمن ۹۹) وارد ایران شده، یعنی این که ثبت سفارش حداقل ۳ تا ۶ ماه قبل از آن انجام شده بود به عبارتی در دوره‌ای ثبت سفارش شده بود که خبری از مذاکرات وین نبوده است.
بیاید کمی به عقب برگردیم قبل از به حاشیه رفتن ورود احتمالی سازمان نظام پزشکی به موضوع واردات و دقیقا سه هفته بعد از ارسال نامه ظفرقندی به نمکی؛ زمانی که رئیس سازمان نظام پزشکی دید که نامه‌ای او از سوی وزیر بهداشت بی جواب مانده است تصمیم گرفت نامه دیگری به رئیس جمهور بنویسید و دستور واردات واکسن را از شخص حسن روحانی بگیرد.
او در نامه‌ای به حسن روحانی نوشته بود «در جهت تأمین حقوق بدیهی مردم و انتظارات بر حق کادر درمان... واکسن را سیاسی نکنید»
او دو هفته بعد از آن (۹۹/۱۱/۵) در نامه‌ای به اسحاق جهانگیری نوشت «اول کارکنان بهداشتی و درمانی تزریق کنند» ۲۵ روز بعد یعنی در (۹۹/۱۱/۳۰) زمانی که بازار گمانه‌زنی‌های انتخابات ریاست جمهوری گرم بود در نامه‌ای به وزارت بهداشت درخواست کرد هنرمندان را در اولویت واکسن قرار گیرند.
در آن زمان حدس و گمان‌هایی از محافل سیاسی به گوش می‌رسید که محمدرضا ظفرقندی نامزد حزب اتحاد ملت در انتخابات ریاست جمهوری است. همین امر هم موجب شد تا هجمه‌ها به ظفرقندی و سازمان نظام پزشکی شدت بیشتری بگیرد. حدس و گمان‌هایی که البته در نهایت درست نبود و ظفرقندی هیچ گاه به میدان رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری نیامد.
اختلاف بین سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت و مسئولان ستاد ملی کرونا یکی از گره‌هایی بود که بر وضعیت بغرنج واردات واکسن در ایران خورد. تعلل در واردات واکسن در نهایت به قیمت جان انسان‌های زیادی تمام شد. این ماجرا ابعاد مهم دیگری هم دارد که باید به آن پرداخته شود.
اما علی الحساب یک سوال مهم این است که چرا وزارت بهداشت و ستاد ملی کرونا از ظرفیت یک نهاد صنفی - تخصصی مردم نهاد برای واردات واکسن استفاده نکردند؟ چرا وزارت بهداشت در این مقطع زمانی حساس با مهم‌ترین سازمان صنفی و تخصصی حوزه سلامت در کشور وارد مجادله شد؟ سوالی که پاسخ به آن می‌تواند زوایای مهمی از داستان تراژیک تعلل در واردات واکسن کرونا را روشن کند.