دیدارنیوز ـ يكي از كاركردهاي مطبوعات پيگيري يك مساله و انتشار سلسله گزارش‌هايي تا حصول يك نتيجه است. در ماه‌هاي اخير اتفاقات مختلفي در كشور روي داده و متاثر از آن جرياناتي شكل گرفته است. نمونه آن اعتراض كارگران كارخانه نيشكر هفت‌تپه در پاييز و زمستان گذشته بود كه تا شهريور امسال ادامه يافت. روزنامه اعتماد براي پيگيري مشكل كارگران علاوه بر اعزام تيمي به هفت‌تپه موضوع را از تهران دنبال كرد تا جايي كه تيتر اصلي روزنامه، «كارگران به كار مشغول شدند» را در پي موفقيت كارگران اين كارخانه در وصول خواسته‌هاي‌شان منتشر كرد. اما برخلاف ديده شدن اخبار بيكاري كارگران و برجسته شدن اخبار اعتراض‌ها اين موضوع كمتر بازخورد داشت. همين نكته سبب شد تا موضوع را از اهل فن بپرسيم كه چرا با وجود انتشار سلسله گزارش و پيگيري به وقت حصول نتيجه كمتر توجهي به اين دستاورد شد. «محمود مختاريان»، مدرس روزنامه‌نگاري، فعال فرهنگي و استاد دانشگاه معتقد است: رسانه مكتوب كالاي خاص انديشه است كه توليد فكر مي‌كند. ولي براي تاثيرگذاري بيشتر بايد مجهز به مهارت‌هايي باشيم تا مخاطبان را با خود همراه كنيم و آنها هم از اين همراهي راضي باشند. وي مي‌گويد: كار اصلي رسانه، خدمت به منافع ملي است و اين كار بايد با روش‌هاي نوين و ابزارهاي پيشرفته انجام شود تا بيشترين اثرگذاري، بازتاب و بازخورد را داشته باشد.
همان طور كه مي‌دانيد از پاييز سال گذشته اتفاقاتي در كارخانه نيشكر هفت‌تپه افتاد كه از طرف روزنامه اعتماد به طور مفصل در چند نوبت به آن پرداخته شد. حتي مجموعه اخبار و مطالب اتفاق افتاده در اين كارخانه تيتر يك روزنامه هم شد ولي انعكاس زيادي بين مخاطبان در سطح جامعه پيدا نكرد؟
بله، اتفاقا من مطالب مربوط به مجموعه هفت‌تپه را مي‌ديدم و دنبال مي‌كردم. البته معتقدم برخلاف نظر شما به اندازه كافي بازخورد داشته و ديده شده است. منتهي در حال حاضر در شرايطي هستيم كه اخباري در اين دست نه فقط در سطح داخلي كه در سطح بين‌المللي هم با آن مواجه هستيم. روزانه با انبوهي از مطالب ريز و درشت روبه‌رو هستيم كه هر يك به نوبه خود مي‌توانند مهم و قابل توجه باشند. مثلا رييس بورس نيويورك اعلام كرده بود؛ روزانه 112 ميليارد ايميل در حوزه مربوط به بورس و بازارهاي مالي جابه‌جا مي‌شود! اين حجم از داده‌ها و اطلاعات به طور مرتب در حال تبادل هستند و هر روز به حجم آن اضافه مي‌شود. فضاي مجازي هم مزيد بر علت شده است و هر روز با روش‌ها و ورژن‌هاي جديدتر و كارآمدتر در عرصه خبر و اطلاع‌رساني عرض اندام مي‌كند.
خب اين بحث چه ربطي به پيگيري‌هاي ما درباره هفت‌تپه و عدم دريافت بازخورد مناسب از كاري كه منتشر كرديم، دارد؟
در اين وضعيت كار كردن به شيوه‌هاي سنتي و منسوخ جواب نمي‌دهد؛ نبايد انتظار داشت كه با روش 50- 40 سال قبل مخاطب امروزي جذب شود و از كار ما تعريف هم بكند! الان چند سالي است كه توييت‌نويسي به وجود آمده كه بايد با كوتاه‌ترين جملات بيشترين مفاهيم را انتقال داد. استفاده از ايجاز و ايهام در شرايط كنوني براي نوشتن خبر و انتقال مطالب بسيار مهم است. مثلا آقاي دكتر ظريف، وزير محترم امور خارجه در جايي گفته بود براي هر توييت يك روز وقت مي‌گذارم. اين نشان‌دهنده اهميت كوتاه‌نويسي و خلاصه‌گويي است. البته اين امر بايد به صورت مداوم و هميشگي انجام شود تا مطالب ناقص ارايه نشود و چيزي از قلم نيفتد. گزارش‌هاي مربوط به كارخانه هفت‌تپه هم از همين حالت تبعيت مي‌كند. دوران مفصل‌نويسي سر آمده و در دوران حضور تلگرام و واتس‌آپ كمتر كسي سراغ نوشته‌هاي طولاني و كسل‌كننده مي‌رود. حالا بايد به اين تفاسير محدوديت‌ها و خودسانسوري را هم اضافه كرد. وقتي رسانه محدوديت براي نشر و اشاعه توليداتش داشته باشد خود به خود جذابيتش را براي مخاطب از دست مي‌دهد و افكارعمومي اين طور برداشت مي‌كنند كه با مطالب عادي و تكراري مواجه هستند.
براي اثرگذاري بيشتر و اينكه مطالب توليدي بهتر ديده شوند، چه ترفندهايي را بايد به كار بست؟
دوران خبرنويسي سنتي به سر آمده و بايد از روش‌هاي نوين بهره گرفت. كوتاه‌نويسي به وسيله افراد مختلف غناي يك نشريه را بالاتر مي‌برد؛ ضمن آنكه ما نياز به يك بازنگري كلي در فعاليت‌هاي رسانه‌اي خودمان داريم. مخاطب‌سنجي، تحليل‌محوري، استفاده هوشمندانه از عكس و طرح هر يك مي‌تواند به بهتر ديده شدن و ماندگاري كار روزنامه‌نگاري كمك كند.
رسانه مكتوب كالاي ناب انديشه است كه توليد فكر مي‌كند و محصول نهايي آن را نخبگان و عموم مردم مي‌خوانند و دنبال مي‌كنند. در حال حاضر نشريات ما از تفكر خالي شده‌اند و به روزمرّگي مبتلا هستند. براي برون‌رفت از اين شرايط بايد اعتماد را به رسانه‌ها برگرداند. اعتمادسازي، برجسته‌سازي و موج‌سازي يكي از مهم‌ترين كاركردهايي است كه رسانه‌هاي برتر جهان از آن بهره مي‌گيرند و به كار مي‌بندند و اتفاقا نتيجه هم مي‌گيرند. ولي ما از اين قافله عقب افتاده‌ايم. ضمن آنكه آنها از فناوري‌هاي روز استفاده بهينه مي‌كنند و پكيجي از مطالب را در قالب خبر، گزارش، مصاحبه، تحليل و تفسير در فرمت‌هاي چند رسانه‌اي (عكس، توييت، تصوير، صدا و...) به مخاطب ارايه مي‌دهند ولي اين قابليت در رسانه‌هاي ما فعلا وجود ندارد.
در بررسي روند پيگيري يك موضوع چگونه روزنامه و روزنامه‌نگاري مي‌تواند كارايي مفيد و اثربخشي داشته باشد؟ به عبارت ديگر در ماجرايي نظير هفت‌تپه روزنامه اعتماد تلاش خود را براي حصول نتيجه كرد ولي بازخوردي از زماني كه نتيجه پيگيري‌ها به كارگران رسيد، دريافت نكرد.
روزنامه‌نگاري فعاليتي اجتماعي – فرهنگي است كه مي‌تواند مخاطبان زيادي هم داشته باشد. كساني كه در اين حوزه مشغول هستند بايد دغدغه‌هاي آرماني خاصي داشته باشند تا بتوانند فعاليت مفيد و قابل قبولي از خود ارايه دهند. مهم‌ترين و شايد زيباترين بخش از كار رسانه‌اي افشاگري در جهت منافع ملي است كه نمونه‌هاي فراواني از اين نوع در ايران و جهان سراغ داريم كه اين كار با عنوان روزنامه‌نگاري تحقيقي شناخته مي‌شود. لازم است، اضافه كنم كه بين 30 تا 35 مدل روزنامه‌نگاري داريم مثل: خبري- تحليلي، زرد، سايبر و... كه سخت‌ترين و در عين حال لذت‌بخش‌ترين آن روش تحقيقي است كه مبتني بر آمار و ارقام، مستندات، گزارش‌هاي ميداني، اسناد و مدارك متقن و محكمه‌پسند و ساير موارد مرتبط است. هدف از نام روزنامه‌نگاري تحقيقي دستيابي به حقيقت، روشن شدن موضوعات مطروحه و تنوير افكار عمومي است كه از بعد نظارتي رسانه‌ها نشات مي‌گيرد.
منبع: اعتماد/علی علمی/۵ مهر ۹۷